Giáo án và PPT Ngữ văn 10 chân trời Bài 2: Gặp Ka-ríp và Xi-la (Sử thi Hy Lạp)

VĂN BẢN 2. GẶP KA-RÍP VÀ XI-LA

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

• Theo em, người giữ vai trò đứng đầu, lãnh đạo một tập thể cần phải có những điểm ưu trội nào về phẩm chất và năng lực?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

HOẠT ĐỘNG 1. TÌM HIỂU CHUNG

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:  

• Tác giả của VB Gặp Ka-ríp và Xi-la.

• VB Gặp Ka-ríp và Xi-la thuộc tác phẩm nào? Nêu thể loại của tác phẩm đó. Xác định vị trí của VB trích trong tác phẩm.

• Lược thuật các phần tác phẩm trước và sau VB trích.

Sản phẩm dự kiến:

1. Tác giả

- Hô-me-rơ (khoảng thế kỉ VIII – VII trước Công nguyên) là nhà thơ Hy Lạp.

- Là tác giả của hai tác phẩm sử thi: I-li-át (Iliad) và Ô-đi-xê (Odyssêy).

2. Tác phẩm

- VB Gặp Ka-ríp và Xi-la thuộc khúc ca XII của sử thi Ô-đi-xê nói về những thử thách đối với Ô-đi-xê và các bạn đồng hành khi gặp các quái vật biển.

- Tóm tắt nội dung tác phẩm (SGK).

3. Đọc, kể, tóm tắt

- Tóm tắt các sự kiện chính:

+ Ô-đi-xê và các thuỷ thủ lên đường vượt biển về quê và được báo trước là phải chuẩn bị tinh thần đối mặt với mọi nguy hiểm.

+ Các thuỷ thủ phải nhét sáp ong vào hai tai để tránh nghe tiếng hát ma mị của các nàng Xi-ren; riêng Ô-đi-xê được nghe hát nhưng phải trói mình vào cột buồm để tránh nguy hiểm.

+ Tiếp đến, các thuỷ thủ tránh được Ka-ríp – quái vật giăng cạm bẫy khủng khiếp chực nhấn chìm thuỷ thủ xuống đáy biển, nhưng lại rơi vào cạm bẫy của quái vật Xi-la: sáu thuỷ thủ – những tay chèo khoẻ nhất của Ô-đi-xê – bị ăn thịt.

+ Ô-đi-xê tận mắt chứng kiến đồng đội gặp nạn, nhưng không có cách nào cứu giúp họ, chàng vô cùng thương xót.

- Ngôi kể: ngôi kể thứ nhất. Tác dụng:

+ Người kể chuyện – nhân vật chính có cơ hội tự bộc lộ tính cách, tâm trạng, cách giao thiệp của mình.

+ Gia tăng độ tin cậy bởi người kể là người trong cuộc, tự kể trải nghiệm của mình.

+ Với Ô-đi-xê, kể câu chuyện về hành trình, thử thách và tai họa của mình là cách duy nhất để thuyết phục và chờ đợi sự cứu giúp của nhà vua, hoàng hậu, công chúa của quốc đảo Phê-ki-a. Câu chuyện, cách kể của chàng đã làm họ xúc động và kính yêu, sau đó, chàng nhận được sự giúp đỡ rất nhiệt tình, hậu hĩnh.

HOẠT ĐỘNG 2. TÌM HIỂU CHI TIẾT VĂN BẢN

GV đưa ra câu hỏi:

• Những yếu tố bất ngờ nào xảy đến trong văn bản? 

Sản phẩm dự kiến:

1. Những yếu tố bất ngờ

- Ô-đi-xê đòi thủy thủ cởi trói để nghe tiếng hát mê hoặc: lòng nao nức muốn nghe họ quá, tôi nhích lông mày ra hiệu để các bạn đồng hành cởi trói cho tôi.

- Tránh cạm bẫy của Ka-ríp:

+ Vừa đi khỏi đảo, tôi bỗng thấy bụi nước bắn lên như một màn sương từ những ngọn sóng lớn và nghe tiếng sóng đập ầm ầm.

+ Các bạn tôi sợ quá, đánh tuột cả mái chèo, khiến chúng rơi tõm xuống biển và trôi là là mặt nước.

- Ô-đi-xê quên lời dặn của Xi-ếc-xê: Thế là tôi quên khuấy mất lời dặn dò ác nghiệt của Xi-ếc-xê. Nàng cấm tôi không được cầm khí giới, nhưng tôi đã mặc bộ áo giáp quang vinh của tôi và nắm trong tay hai ngọn lao dài, ra đứng ở mũi thuyền, tưởng rằng đứng đấy tôi có thể nhận được ngay Xi-la khi nó ở núi đá hiện lên, xông vào các bạn tôi để hãm hại.

- Sa vào cạm bẫy của Xi-la: Trong lúc sợ chết, chúng tôi chỉ chú ý đến Ka-ríp, nhưng lúc đó, Xi-la bỗng bắt mất trong thuyền sáu tay chèo khỏe nhất của tôi.

=> Luôn luôn có những sự cố bất ngờ xảy ra trên hành trình vượt biển trở về quê hương của Ô-đi-xê. Tất cả đều là thử thách cho thấy bản lĩnh, tính cách của người anh hùng Hy Lạp, sau chiến tranh thành Tơ-roa.

GV đưa ra câu hỏi:

• Hình tượng những quái vật biển như Ka-ríp, Xi-la được xây dựng từ hiện tượng tự nhiên nào? Các hiện tượng ấy giúp bạn hình dung như thế nào về không gian, thời gian sử thi?

Sản phẩm dự kiến:

2. Hình tượng quái vật biển Ka-ríp, Xi-la

- Xi-la: bỗng bắt mất trong thuyền sáu tay chèo khỏe nhất => chỉ còn thấy chân tay họ giãy giụa trên không.

- Ka-ríp:

+ Ùng ục ngốn nước biển.

+ Mỗi lần nhả nước ra, cả biển khơi đều chuyển động, sôi lên như nước trong chảo đặt trên bếp lửa hồng, bọt nước phun lên cao và rơi xuống cả hai dãy núi.

+ Khi nuốt nước vào, làm biển sùng sục cuộn lên; vách đá xung quanh kêu réo ghê sợ, và đáy biển lộ ra với mặt cát đen thẫm.

=>

- Là sáng tạo của Hô-me-rơ dựa trên trí tưởng tượng và nghệ thuật hư cấu độc đáo của ông.

- Là biểu tượng cho những bí ẩn ghê gớm của đại dương. Nó cũng dựa trên những nhận thức về sự bí ẩn, nguy hiểm của người đi biển Hy Lạp thời bấy giờ.

- Cho thấy những kiến thức của Hô-me-rơ về lịch sử, văn hóa, xã hội của thời đại mình. Chẳng hạn: nghiên cứu sơ đồ biển cùng các tài liệu miêu tả hải trình (các chuyến vượt biển), tìm hiểu các vùng nước, xoáy nước, sóng ngầm nguy hiểm và kĩ thuật hàng hải thời ấy,…

- Trong khi thể hiện khát vọng chinh phục biển cả, mở mang bờ cõi về phía biển Tây của người Hy Lạp cổ đại, VB sử thi cũng cho thấy cái giá tất yếu phải trả khi thực hiện khát vọng ấy.

GV đưa ra câu hỏi:

• Phân tích một số chi tiết thể hiện bản lĩnh của Ô-đi-xê trong vai trò một người lãnh đạo trước những khó khăn, thử thách mà chàng và các bạn đồng hành phải đối mặt.

Sản phẩm dự kiến:

3. Bản lĩnh của Ô-đi-xê

- Trí dũng phi thường, được nhiều vị thần trợ giúp (Chi tiết: Ô-đi-xê được Xi-ếc-xê giúp đỡ vượt qua sự quyến rũ của các Xi-ren,…)

- Biết cách động viên mọi đồng đội hợp lực vượt qua thử thách hiểm nguy (Chi tiết: Ô-đi-xê biết cách khích lệ lòng can đảm của các thủy thủ khi sắp sa vào cạm bẫy của Ka-ríp và Xi-la).

=> Phẩm chất của người lãnh đạo thể hiện bản lĩnh của người anh hùng trước các tình huống thử thách đòi hỏi tập hợp sức mạnh của tập thể. Hình tượng nhân vật Ô-đi-xê cho thấy tác giả sử thi đặc biệt đề cao trí tuệ và sự khôn khéo của người anh hùng sử thi.

HOẠT ĐỘNG 3. TỔNG KẾT

GV đưa ra câu hỏi:

• .Giá trị nội dung của văn bản là gì?

• Giá trị nghệ thuật của văn bản là gì?

Sản phẩm dự kiến:

1. Nghệ thuật

- Thể loại tự sự dân gian kết hợp thơ với văn xuôi.

- Sử dụng ngôi kể thứ nhất, giúp người kể chuyện – nhân vật chính có cơ hội tự bộc lộ tính cách, tâm trạng, cách giao thiệp của mình; gia tăng độ tin cậy bởi người kể là người trong cuộc, tự kể trải nghiệm của mình,…

2. Nội dung

- Cảm hứng chủ đạo của VB Gặp Ka-ríp và Xi-la: Ca ngợi trí tuệ và bản lĩnh của Ô-đi-xê trong vai trò người lãnh đạo thủy thủ đoàn đối phó với cạm bẫy nguy hiểm của các quái vật biển như Ka-ríp và Xi-la trên hành trình vượt biển cả để trở về quê hương.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS luyện tập làm bài

Câu 1: Bài đọc “Gặp Ka-ríp và Xi-la” được trích từ tác phẩm nào?

A. Đăm Săn

B. Odyssey

C. Cuộc tu bổ lại các giống vật

D. Xác ướp Amumu

Câu 2: Odyssey đã làm gì khi nghe xong lời báo trước của Circe?

A. Trở lại thuyền, cổ vũ các bạn đồng hành cởi buộc lái ra đi.

B. Vội vã lên thuyền, ngồi xuống trước những cọc chèo.

C. Đập mái chèo xuống mặt biển làm bọt nước sôi lên.

D. Bàn cách nói chuyện với các bạn đồng hành.

Câu 3:  Các bạn đồng hành của Odyssey làm sao khi biển trở nên dữ dội vô cùng?

A. Sợ quá, đánh tuột cả mái chèo, rơi xuống biển.

B. Đứng trụm lại quanh cột buồm để không bị sóng đánh xuống biển.

C. Cầu nguyện thần linh.

D. Triển khai chế độ chiến trận, sẵn sàng đáp trả kẻ thù.

Câu 4: Câu nào không đúng về tác phẩm “Odyssey”?

A. Odyssey là một tác phẩm sử thi lớn của Hy Lạp cổ đại.

B. Odyssey gồm 120000 câu thơ, chia thành 240 khúc.

C. Odyssey kể về cuộc hành trình trở về quê hương của Odyssey sau chiến thắng tại thành Troy.

D. Odyssey ca ngợi trí tuệ, dũng khí, nghị lực của con người.

Câu 5: Vì sao phải trói Odyssey lại khi đi qua đảo của các nàng Xi-ren?

A. Để không bị mê hoặc dẫn đến thảm cục.

B. Vì Odyssey là người được hiến tế cho các vong hồn trên đảo.

C. Vì Odyssey biết những bí mật kinh khủng trên đảo.

D. Vì các thuỷ thủ sợ một điều gì đó ác độc sẽ khiến cho Odyssey chạy trốn.

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: B

Câu 2: A

Câu 3: B

Câu 4: B

Câu 5: D

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu hỏi: Hãy viết một đoạn văn nêu cảm nhận về văn bản Gặp Ka-ríp và Xi-la.