Giáo án và PPT Ngữ văn 7 chân trời Bài 4: Thực hành tiếng Việt

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV tổ chức trò chơi “Ai nhanh hơn”

+ Nội dung: Lớp chia thành 4 nhóm: Hãy kể các từ để chỉ về “mẹ, bố” ở các vùng miền khác nhau. Nhóm nào kể được nhiều nhất các đáp án đúng sẽ giành chiến thắng.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1: Tìm hiểu tri thức Tiếng Việt

- GV yêu cầu HS đọc phần tri thức tiếng Việt trang 77 và thảo luận theo nhóm:

+ Nhóm 1: Chỉ ra các đặc điểm, chức năng của một văn bản mạch lạc.

+ Nhóm 2: Sự khác biệt ngôn ngữ giữa các vùng miền thể hiện ở khía cạnh nào? Sự khác biệt đó có tác dụng gì?

Sản phẩm dự kiến:

Mạch lạc trong văn bản

* Đặc điểm: 

- Các phần, các đoạn, các câu trong văn bản đều cùng nói về một chủ đề.

- Các phần, các đoạn, các câu trong văn bản được sắp xếp theo một trình tự hợp lí. Sự tiếp nối này có thể được thực hiện dựa trên mối liên hệ về thời gian, không gian, tâm lí (nhớ lại), ý nghĩa (tương đồng, tương phản).

* Chức năng: Sự mạch lạc làm cho chủ đề trong văn bản liền mạch và gợi được hứng thú cho người đọc/ người nghe.

II. Ngôn ngữ các vùng miền

- Sự khác biệt ngôn ngữ giữa các vùng miền thể hiện:

+ Ngữ âm

+ Từ vựng

- Tác dụng: sự khác biệt ngôn ngữ giữa các vùng miền góp phần làm cho tiếng Việt thêm phong phú

Hoạt động 2: Hoạt động luyện tập

- GV mời 1 HS đọc yêu cầu của BT 1 trước lớp.

- G hướng dẫn: HS đọc lại văn bản Cốm vòng, chỉ ra chủ đề xuyên suốt các đoạn, trình tự sắp xếp các đoạn trong VB1, từ đó nhận biết tính mạch lạc của VB.

Sản phẩm dự kiến:

a. Chủ đề xuyên suốt các đoạn, các câu trong VB Cốm Vòng là:

- Giới thiệu về cốm, một thức quà ngon và tinh tế.

- Ca ngợi vẻ đẹp, vị ngon, hương thơm và giá trị của cốm.

b. Trình tự sắp xếp trong VB cốm Vòng có thể chia thành 3 phần (mỗi phần gồm có nhiều đoạn) như sau:

- Phần 1: Từ “Tôi đố ai tìm được” đến “sản xuất được cốm quý”, giới thiệu về đặc sản cốm Vòng và huyền thống làm cốm của người làng Vòng.

- Phần 2: Tù “Dù sao, ta cũng nên biết rằng” đến “tinh khiết và thơm tho lạ lùng”, mô tả nguyên liệu và các công đoạn chế biến công phu để ra được sản phẩm cốm Vòng.

- Phần 3: Từ “Đã có lúc ngồi nhìn người hàng cốm xẻ từng mẻ cốm” đến “cảm khái nhường bao!”, nêu lên những suy tư, cảm nhận của tác giả về cốm, từ đó nhấn mạnh sự trân trọng, nâng niu cốm chính là trân trọng, nâng niu công sức của đất trời, của con người. Đây là một trình tự hợp lí của các ý, thể hiện quá trình tự hợp lí của câu, của đoạn.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1. Từ nào dưới đây không phải là từ ngữ địa phương?

A. Con cá tràu và cái ca.

B. Củ sắn và trái đậu bắp

C. Cây dù và cái muỗng.

D. Nhà cửa và thành phố.

Câu 2. Trường hợp nào dưới đây có thể sử dụng từ ngữ địa phương để diễn tả?

A. Khi viết đơn xin phép nghỉ học gửi lên Ban giám hiệu.

B. Khi tham gia thi thuyết trình trên phạm vi toàn quốc.

C. Khi trao đổi, trò chuyện với người địa phương.

D. Khi làm những bài tập làm văn do cô giáo phân công.

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: D

Câu 2: C

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Tìm các từ ngữ địa phương trong đoạn văn sau và giải thích nghĩa của chúng:

Người nhà quê hồi mình  con nít toàn người nghèo, sân nhà quê hồi ấy cũng rặt sân đất, nên nhà nào cũng cặm cái giàn trước nhà, suốt sáu tháng mưa, sân chìm trong nước cũng có cỗ  mà đem phơi củi, hay gối, chiếu. Những ngày hửng nắng trên giàn luôn có thứ gì đó ngóng nắng, khi cám mốc, khi thì mớ bột gạo thừa trong lúc làm bánh, khi thì mớ cơm nguội hay mớ lá dừa khô dùng để nhen lừa, mấy trái đậu bắp già làm giống cho mùa sau,... Phơi trên giàn mọi thứ khô mau, vì nắng ngun ngút trên mặt, gió lộng phía lưng.

Câu 2: Trong bài thơ sau đây, từ “cá tràu” là loại từ ngữ nào?

Canh cá tràu mẹ thường hay nấu khế

Khế trong vườn thêm một tý rau thơm

Ừ, thế đó mà một đời xa cách mẹ

Ba mươi năm trở lại nhà, nước mắt xuống mâm cơm!

(Chế Lan Viên)