Giáo án và PPT Ngữ văn 7 chân trời Bài 1: Sang thu (Hữu Thỉnh)

VĂN BẢN 2: SANG THU

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV chiếu cho HS xem đoạn video kể về bốn mùa và đặt câu hỏi:

 Em ấn tượng với mùa nào nhất trong năm? Vì sao?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1: Tìm hiểu tác giả, tác phẩm

Nêu những hiểu biết của em về nhà thơ Hữu Thỉnh?

Bài thơ được viết theo thể thơ nào?

Chú ý văn bản: có hai từ: “chùng chình”, “dềnh dàng”, em hiểu nghĩa của hai từ này như thế nào?

Xét về từ loại hai từ này thuộc từ loại nào?

Bài thơ được viết theo mạch cảm xúc nào?

Sản phẩm dự kiến:

Tác giả: 

- Hữu Thỉnh: tên thật Nguyễn Hữu Thỉnh sinh 1942 quê ở Tam Dương - Vĩnh Phúc

- Ông tham gia quân đội và bắt đầu sáng tác thơ từ năm 1963

- Thơ ông thường có những liên tưởng độc đáo thể hiện những suy tưởng giàu chất nhân văn và cái nhìn mang màu sắc triết lí về cuộc sống

- Một số tác phẩm tiêu biểu: Thư mùa đông, Trường ca biển, Từ chiến hào tới thành phố,...

-         Xuất xứ: Sang thu được sáng tác vào năm 1977

-         Thể thơ: Năm chữ

-         PTBĐ chính: biểu cảm

-         Bố cục: 3 phần

+ Khổ 1: Tín hiệu giao mùa;

+ Khổ 2: Sự chuyển biến của đất trời vào thu;

+ Khổ 3: Sang thu – suy ngẫm và triết lí

Hoạt động 2: Vẻ đẹp của thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa

- Chia lớp làm 4 nhóm:

Tác giả cảm nhận mùa thu sang bắt đầu từ đâu? Theo em “gió se” là gió như thế nào?

Tại sao ở đây tác giả không dùng từ “bay”  “lan” mà lại dùng “phả”?

Trong khổ thơ tín hiệu đầu tiên nào giúp nhà thơ nhận ra sự biến đổi của đất trời? 

Qua từ ngữ nào thể hiện rõ cái nhìn của nhà thơ về những dấu hiệu biến đổi đó?

Trước sự giao mùa của đất trời, nhà thơ Hữu Thỉnh đã bộc lộ tâm trạng gì? Tâm trạng ấy được thể hiện qua những từ ngữ nào?

Sản phẩm dự kiến:

Vẻ đẹp của thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa:

- Tín hiệu báo thu sang:

 +  Hương ổi:

 + Gió se: ngọn gió heo may lành lạnh đủ để dậy cảm xúc trong ta khiến ta có cảm thấy lâng lâng, dễ chịu trước khoảnh khắc giao mùa

 + Sương chùng chình qua ngõ -> những hạt sương thu mềm mại, ươn ướt giăng màn qua ngõ

- Nghệ thuật: 

 + Từ láy tượng hình: chùng chình -> cố ý chậm lại

 + Nhân hóa: sương chùng chình -> Sương giăng mắc nhẹ nhàng, chuyển động chầm chậm nơi đường thôn ngõ xóm, ngập ngừng, lưu luyến, bịn rịn như có tâm hồn.

+ Nhịp thơ có sự thay đổi (3/2 -> 2/3) -> tình cảm, cảm xúc của tác giả.

       Cảm xúc ngỡ ngàng, bâng khuâng của nhà thơ trước sự biến  chuyển nhịp nhàng của cảnh vật trong khoảnh khắc giao mùa.

Hoạt động 3: Những chuyển biến của thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa

Chia cặp và yêu cầu hs thực hiện các nhiệm vụ: 

Trong khổ thơ này hình ảnh thiên nhiên sang thu tiếp tục được nhà thơ phát hiện bằng những chi tiết nào?

Khi miêu tả con sông mùa thu, tác giả sử dụng từ “dềnh dàng”. Em hiểu từ này như thế nào?

Từ cách hiểu đó giúp em hiểu dòng sông thu như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

-         Hình ảnh thiên nhiên:

+ Sông dềnh dàng

+ Chim vội vã

+ Đám mây mùa hạ vắt nửa mình sang thu -> ranh giới cụ thể giữa hạ và thu

-         Nghệ thuật: từ láy dềnh dàng, vội vã -> sự chuyển mình của thiên nhiên tạo vật từ hạ sang thu

=>      Không gian và cảnh vật như đang chuyển mình, điềm tĩnh bước sang thu.

Hoạt động 4: Vẻ đẹp của thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa

Chia lớp làm 4 nhóm và giao nhiệm vụ: 

Khổ thơ thứ 3 thiên nhiên sang thu được gợi bằng những hình ảnh nào? Em hiểu gì về cái nắng trong thời điểm giao mùa này?

Khi miêu tả về những cơn mưa tác giả sử dụng từ “vơi dần” điều đó có ý nghĩa gì?

Em hiểu câu thơ 3,4 này như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

-         Hình ảnh thiên nhiên: 

+ Nắng vẫn còn nhưng đã nhạt dần

+ Mưa cũng vơi và ít dần

+ Sấm cũng bớt bất ngờ

+ Hàng cây cổ thụ không còn giật mình bởi những tiếng sấm

       Thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa đang biến đổi chậm dần chứ không vội vã.

-         Nghệ thuật: ẩn dụ 

+ Sấm: chỉ cái bất thường của ngoại cảnh

+ Hàng cây đứng tuổi: những con người lớn tuổi, từng trải.

       Hai câu thơ không còn chỉ tả cảnh sang thu mà đã chất chứa suy nghiệm về con người và cuộc đời

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1. Nhận xét nào đúng nhất về nội dung bài thơ Sang thu?

A.Bài thơ là tiếng lòng tha thiết yêu mến và gắn bó với đất nước, với cuộc đời

B.Bài thơ là những cảm nhận tinh tế về sự biến chuyển của đất trời qua đó bộc lộ tình yêu thiết tha với thiên nhiên của một tâm hồn nhạy cảm sâu sắc

C.Bài thơ là những cảm nhận, suy ngẫm về tình cảm gia đình nói chung

D.Bài thơ thể hiện ước nguyện chân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất nước

Câu 2. Đặc sắc nghệ thuật của bài thơ là gì?

A.Ngôn ngữ thơ trong sáng, giản dị

B.Hình ảnh sinh động, hấp dẫn

C.Cảnh tượng tự nhiên chân thực

D.Tất cả đáp án trên

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: B

Câu 2: D

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Nêu cảm nhận của em về một kỉ niệm với mùa thu nơi em ở?

Câu 2: Chọn một từ ngữ trong bài thơ mà em cho là hay nhất. Viết ít nhất một câu để giải thích cho sự lựa chọn của em.