Giáo án và PPT Ngữ văn 9 cánh diều bài 2: Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga (Trích Truyện Lục Vân Tiên – Nguyễn Đình Chiểu)

BÀI 2: TRUYỆN THƠ NÔM 

VĂN BẢN 2: LỤC VÂN TIÊN CỨU KIỀU NGUYỆT NGA

A. KHỞI ĐỘNG

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi Think – Pair – Share: Nhân vật anh hùng mà em yêu thích là ai? Vì sao em yêu thích nhân vật đó?

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Kiến thức ngữ văn 

+ Trình bày một số đặc điểm của lời độc thoại và đối thoại trong văn bản truyện.

+ Chỉ ra một số căn cứ để xác định chủ đề

Sản phẩm dự kiến:

- Lời đối thoại là lời các nhân vật trao đổi với nhau trong một cuộc hội thoại. Trong ngôn ngữ viết, lời đối thoại được đặt sau dấu gạch ngang đầu dòng hoặc đặt trong dấu ngoặc kép.

- Lời độc thoại là lời của nhân vật nói với chính mình hoặc nói với một người nào đó trong tưởng tượng. Độc thoại thường diễn tả suy nghĩ, tình cảm đang diễn ra trong nội tâm nhân vật.

…

Hoạt động 2: Tìm hiểu chung về văn bản 

Trình bày những hiểu biết chung về tác giả Nguyễn Đình Chiểu, tác phẩm “Truyện Lục Vân Tiên” và xuất xứ đoạn trích “Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga”.

Sản phẩm dự kiến:

- Nguyễn Đình Chiểu (1822-1888) quê gốc ở tỉnh Thừa Thiên (nay là Thừa Thiên Huế) nhưng được sinh ra ở quê mẹ là phủ Tân Bình, tỉnh Gia Định (nay thuộc Thành phố Hồ Chí Minh). 

…

- Truyện Lục Vân Tiên là một tác phẩm truyện thơ Nôm của Nguyễn Đình Chiểu được sáng tác theo thể lục bát vào đầu những năm 50 của thế kỷ 19.

- Truyện Lục Vân Tiên ngợi ca những con người hiếu thảo, nhân hậu, thuỷ chung, nghĩa khí; lên án những kẻ phi nghĩa, bất nhân; thể hiện khát vọng công lí và ước mơ của nhân dân về mẫu người anh hùng “cứu khốn, phò nguy”. Tác phẩm cũng kết tinh nhiều thành tựu nghệ thuật: xây dựng được nhiều nhân vật có tính cách rõ nét, sinh động; ngôn ngữ mộc mạc, gần gũi với lời ăn tiếng nói của nhân dân; kết hợp tính cổ điển, bác học với chất dân gian và đậm đà màu sắc Nam Bộ.

Hoạt động 3: Đọc hiểu văn bản 

+ Nêu chủ đề và căn cứ xác định chủ đề. Tư tưởng và tình cảm của tác giả được thể hiện trong đoạn trích như thế nào?

+ Nêu nghệ thuật (nghệ thuật xây dựng nhân vật và nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ) của văn bản “Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga”.

Sản phẩm dự kiến:

- Chủ đề: thể hiện khát vọng hành động hành đạo giúp đời của tác giả và khắc hoạ những phẩm chất tốt đẹp của hai nhân vật chính: Lục Vân Tiên tài ba, dũng cảm, trọng nghĩa khinh tài; Kiều Nguyệt Nga hiền hậu, nết na, ân tình thủy chung. 

=> Căn cứ vào nhan đề đoạn trích và các thành tố tạo nên tác phẩm (nhân vật, sự kiện…).

- Tư tưởng, tình cảm của tác giả:

+ Ca ngợi người anh hùng trí dũng song toàn, diệt bạo trừ gian, bảo vệ cuộc sống yên bình cho nhân dân.

+ Ca ngợi lối sống trọng ân nghĩa.

+ Thể hiện khát vọng công lí, ước mơ về mẫu anh hùng “cứu khốn, phò nguy".

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật: tập trung khắc hoạ con người ngoại hiện, quan tâm đến ngôn ngữ đối thoại của nhân vật.

- Nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ: đậm chất Nam Bộ (đàng, xông vô, bức thơ, hay vây,...), mộc mạc, bình dị, gần gũi; sử dụng từ Hán Việt và điển tích, điển cố khá nhuần nhuyễn.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP, THỰC HÀNH

- GV phát Phiếu bài tập cho HS thực hiện nhanh tại lớp. 

Đáp án gợi ý: 

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

- GV yêu cầu HS lập nhóm (8 HS/ nhóm) diễn lại tình huống trong văn bản Lục Vân Tiên đánh cướp, cứu Kiều Nguyệt Nga (thực hiện ở nhà).

- Quay video, có thể sáng tạo bối cảnh, lồng ghép âm thanh, hiệu ứng (tùy vào khả năng sáng tạo của HS).