Giáo án và PPT Sinh học 10 kết nối Bài 22: Vai trò và ứng dụng của vi sinh vật

BÀI 22: VAI TRÒ VÀ ỨNG DỤNG CỦA VI SINH VẬT

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV đặt câu hỏi yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Vi sinh vật là những sinh vật rất nhỏ, chúng ta không thể nhìn thấy chúng bằng mắt thường và cũng rất khó để cảm nhận được sự tồn tại của chúng. Vậy theo em, các loài vi sinh vật có vai trò gì trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta? Chúng có thực sự có giá trị?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu về vai trò của vi sinh vật

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: 

• Quan sát hình 22.1, nêu một số ví dụ minh họa về vai trò của vi sinh vật đối với tự nhiên.

• Hãy kể tên những sản phẩm từ vi sinh vật phục vụ cho đời sống con người mà em biết.

• Một bạn học sinh nói: “Vi sinh vật có hại vì chúng gây bệnh cho con người, vì vậy cần kìm hãm và tiêu diệt chúng”. Em có đồng ý với ý kiến của bạn không? Giải thích.

Sản phẩm dự kiến:

- VSV đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với tự nhiên và con người (sơ đồ Hình 22.1, SGK tr.131)

- Tuy nhiên, VSV cũng là nguyên nhân gây ra nhiều căn bệnh nguy hiểm ở người (lao, uốn ván, nhiễm trùng huyết …).; Gây nhiều bệnh cho vật nuôi và cây trồng; Gây hỏng thực phẩm, đồ dùng dẫn đến thiệt hại về kinh tế;...

* Gợi ý câu trả lời:

Câu 1:

- Vi khuẩn sống cộng sinh trong đường ruột, dạ dày của động vật có vú ăn cỏ như trâu, bò, cừu,... tiết enzyme phân giải các sợi cellulose trong tế bào thực vật thành đường cung cấp năng lượng cho các loài động vật này.

-  Chất thải hữu cơ và xác sinh vật được các vi sinh vật phân huỷ thành các chất khoáng trả lại cho môi trường, đảm bảo vòng tuần hoàn vật chất trong tự nhiên.

Câu 2: HS tự tìm kiếm các thông tin về các sản phẩm phục vụ con người mà quá trình sản xuất có sự tham gia của vi khuẩn. Ví dụ: sữa chua, dưa muối, bia, nước mắm, tương.....

Hoạt động 2: Một số ứng dụng của vi sinh vật

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu cơ sở khoa học của việc ứng dụng vi sinh vật trong thực tiễn

GV đưa ra câu hỏi: Dựa vào nội dung SGK, cho biết việc ứng dụng vi sinh vật trong thực tiễn dựa trên những cơ sở khoa học nào?

Sản phẩm dự kiến:

Việc ứng dụng sinh học trong thực tiễn dựa trên các đặc điểm sinh học của vi sinh vật như:

- Kích thước hiển vi;

- Sinh trưởng nhanh, phát triển mạnh;

- Tổng hợp và phân giải các chất nhanh;

- Đa dạng về di truyền;

- Phổ sinh thái và dinh dưỡng rộng.

Nhiệm vụ 2: Ứng dụng của công nghệ vi sinh vật

GV đưa ra câu hỏi: Trình bày ứng dụng của công nghệ vi sinh vật trong nông nghiệp, trong chế biến thực phẩm, trong y dược và trong xử lý chất thải.

Sản phẩm dự kiến:

a) Trong nông nghiệp

- Cố định N₂ khí quyển thành NH₃ giúp tăng đạm cho đất, giúp cây trồng hấp thụ dinh dưỡng dễ dàng hơn.

- Tiết chất kích thích tăng trưởng, polysaccharide hay chất kháng sinh giúp cây sinh trưởng.

- Ức chế sự phát triển của sâu, bệnh gây hại cho cây trồng => sử dụng thay thuốc trừ sâu hóa học.

b) Trong chế biến thực phẩm

- Bia, bánh mì, rượu nhờ quá trình lên men của nấm, sữa chua là sản phẩm lên men của vi khuẩn lactic.

- Sản xuất các sản phẩm như nước tương, xì dầu, nước mắm,…

c) Trong y dược

- Sản xuất chế phẩm sinh học, vaccine, amino acid, protein đơn bào, hormone, probiotics … 

- Sử dụng trong chẩn đoán các bệnh hiểm nghèo, ung thư, bệnh mới phát sinh (COVID 19,…)

d) Trong xử lý chất thải

Ứng dụng vào việc xử lý ô nhiễm môi trường dựa vào khả năng hấp thụ và phân giải nhiều hợp chất, kể cả chất thải, chất độc hại và kim loại nặng của VSV.

….

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Xác định: Trong quá trình làm kim chi, thực chất là tạo điều kiện để quá trình nào sau đây xảy ra?

A. Phân giải protein, xenlulozo

B. Lên men lactic đồng hình

C. Lên men lactic dị hình

D. Phân giải xenlulozo, lên men lactic

Câu 2: Quá trình lên men rượu etylic từ nguyên liệu tinh bột cần có sự tham gia của các vi sinh vật?

A. nấm men rượu và vi khuẩn lactic.

B. nấm men rượu và nấm mốc.

C. nấm men rượu.

D. nấm mốc và vi khuẩn lactic.

Câu 3: Xác định ý đúng: Quá trình chuyển hóa từ tinh bột thành đường trong quá trình lên men rượu do vi sinh vật nào?

A. Vi khuẩn lactic.

B. Vi khuẩn axêtic.

C. Nấm men.

D. Nấm đường hóa.

Câu 4: Hãy cho biết: Protein của cá, đậu tương được phân giải tạo ra các axit amin nhờ enzim?

A. Amilaza

B. Nucleaza

C. Proteaza

D. Lipaza

Câu 5: Xác định: Để tạo ra nước mắm, trong quy trình sản xuất, enzym nào của vi sinh vật hoạt động là chủ yếu?

A. Nucleaza

B. Lipaza

C. Amilaza

D. Proteaza

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Công nghệ vi sinh vật có triển vọng phát triển như thế nào trong tương lai?

Câu 2: Kể tên một số ngành nghề liên quan đến công nghệ vi sinh vật và nêu triển vọng phát triển của ngành nghề đó.