Giáo án và PPT Tiếng Việt 5 cánh diều Bài 4: Luyện tập về từ đa nghĩa

LUYỆN TỪ VÀ CÂU: LUYỆN TẬP VỀ TỪ ĐA NGHĨA (TIẾP THEO)

A. KHỞI ĐỘNG

GV kiểm tra bài cũ: Em hãy nhắc lại kiến thức về từ đa nghĩa.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. Nhận diện từ đa nghĩa

+ Câu 1: Tìm ở bên B lời giải thích hợp cho từ đầu trong mỗi câu ở bên A

+ Câu 2: Từ đầu trong câu nào ở bài tập 1 được dùng với nghĩa gốc?

+ Câu 3: Tra từ điển, tìm nghĩa của một trong các từ sau: quả, chín, ăn. Vì sao em biết đó là các từ đa nghĩa? Theo em, nghĩa được nêu đầu tiên là nghĩa gốc hay nghĩa chuyển?

Sản phẩm dự kiến

+ Câu 1: a – 4; b – 1; c – 2; d – 3. 

+ Câu 2: Từ đầu trong câu a) ở BT 1 được dùng với nghĩa gốc; ở các câu khác, từ đầu được dùng với nghĩa chuyển.

+ Câu 3: 

Cây: 

* Thực vật có thân, lá rõ rệt, hoặc vật có hình thù giống những thực vật có thân, lá. 

VD: cây tre, cây nấm; Ăn quả nhớ kẻ trồng cây (tục ngữ). 

* Từ dùng để chỉ từng đơn vị riêng lẻ thuộc loại vật có hình như cây. 

VD: cây cột, cây nến, cây rơm. 

* Gỗ. VD: mua cây làm bàn ghế. 

*Từ dùng để chỉ người thông thạo đặc biệt về một mặt nào đó trong sinh hoạt, trong cuộc sống. VD: cây kể chuyện, cây văn nghệ. 

* Cây số (nói tắt tên gọi thông thường của ki-lô-mét). VD: Còn ba cây nữa là đến nơi. 

*Lạng (vàng). VD: một cây vàng. 

Xinh: 

* Có hình dáng và những đường nét rất dễ coi, ưa nhìn (thường nói về trẻ em, phụ nữ trẻ). VD: Em bé rất xinh. 

* Có hình dáng nhỏ nhắn, thanh thoát, trông thích mắt. VD: Ngôi nhà xinh; Cây bút rất xinh. 

 Ăn: 

* Tự cho vào cơ thể thức ăn nuôi sống. VD: ăn cơm. * Ăn uống nhân dịp gì. VD: ăn cưới, ăn liên hoan. (Máy móc, phương tiện vận tải) tiếp nhận cái cần thiết cho sự hoạt động. VD: xe ăn xăng. 

* Nhận lấy để hưởng. VD: ăn lương tháng. Phải nhận lấy, chịu lấy (cái không hay, hàm ý mỉa mai). VD: ăn đòn. 

* Giành về mình phần hơn, phần thắng (trong cuộc thi đấu). VD: ăn quân xe. 

* Hấp thu cho thấm vào, nhiễm vào trong bản thân. VD: Da ăn nắng. 

* Gắn, dính chặt vào nhau, khớp với nhau. VD: Hồ dán không ăn; 

* Phanh (thắng) xe không ăn. Hợp với nhau, tạo nên một cái gì hài hoà. VD: Hai màu rất ăn với nhau; 

* Người ăn ảnh. 

* Làm tiêu hao, huỷ hoại dần dần từng phần. VD: Sương muối ăn bạc trắng cả lá. 

* Lan ra hoặc hướng đến nơi nào đó. VD: Rễ cây ăn sâu vào lòng đất. 

* Là một phần ở ngoài phụ vào; thuộc về. VD: Đám đất này ăn vào xã bên.

* (Đơn vị tiền tệ, đo lường) có thể đổi ngang giá. VD: Một đô la ăn mất nghìn đồng Việt Nam.

2. Luyện tập

Đặt 2 câu với một từ đa nghĩa ở bài tập 3: 1 câu dùng tư theo nghĩa gốc, 1 câu dùng từ theo nghĩa chuyển