Giáo án và PPT Tiếng Việt 5 cánh diều Bài 7: Luyện tập về đại từ

LUYỆN TỪ VÀ CÂU: LUYỆN TẬP VỀ ĐẠI TỪ

A. KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS làm việc nhóm đôi và thảo luận: Em hãy liệt kê những đại từ xưng hô ở ngôi thứ nhất.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. Phân loại đại từ xưng hô

Xếp các đại từ xưng hô trong đoạn văn sau vào nhóm phù hợp:  

Quân Nguyên Mông nay đã gần kề biên ải. Thế giặc mạnh như hùm beo. Chúng đã đạp đổ bao thành trì từ đông sang tây. Trẫm và các tướng sĩ đã có kế sách chống giặc. Nhưng lòng trẫm chưa yên vì không nỡ để bách tính lầm than. Các khanh là bậc trưởng lão trong dân gian. Vậy, trẫm hỏi ý các khanh: Ta nên hoà hay nên đánh?

HOÀNG QUỐC HẢI

Sản phẩm dự kiến

+ Từ chỉ người nói: trẫm. 

+ Từ chỉ người nghe: khanh, các khanh. 

+ Từ chỉ cả người nói và người nghe: ta. 

+ Từ chỉ người, vật được nhắc tới: chúng

2. Tìm hiểu về tác dụng của danh từ

Các danh từ in đậm dưới đây được dùng làm gì? 

a) Tôi vừa vào thang máy thì một cậu bé lưng đeo ba lô cũng bước vào.

- Cháu chào bác ạ. – Cậu bé nói với tôi.

- Cháu đi học à?

- Thưa bác, vâng ạ.

Vừa lúc ấy, thang máy mở cửa. Cậu bé nhoẻn cười chào tôi rồi nhanh nhẹn rảo bước.

Theo Nhật An

b) - Thưa bác sĩ, bây giờ mọi người vào thăm bà cháu được chưa ạ?

- Để cho bà nghỉ thêm một lát, cậu bé ạ! Bà cháu trằn trọc mãi, vừa xong mới chợp mắt được.

Theo Hải Ngân

c) - Chủ nhật ngày, ai muốn đi chợ phiên với bố mẹ nào?

- Con ạ! – Páo nhanh nhảu đáp – Còn bao nhiêu ngày nữa thì đến chợ phiên, bố nhỉ?

- Còn năm ngày nữa.

Hà An Viên

Sản phẩm dự kiến

+ Đoạn a: có các danh từ cháu, bác vốn chỉ quan hệ họ hàng, trong tình huống này không chỉ quan hệ họ hàng mà được dùng để xưng hô như đại từ. Cụ thể: Trong câu “Cháu chào bác ạ.”, từ cháu chỉ người nói, từ bác chỉ người nghe. Trong câu “Cháu đi học à?”, từ cháu chỉ người nghe. Trong câu “Thưa bác, vâng ạ.”, từ bác chỉ người nghe. 

+ Đoạn b: có danh từ bác sĩ vốn chỉ nghề nghiệp, được dùng để xưng hô như đại từ (chỉ người nghe); danh từ cháu vốn chỉ quan hệ họ hàng, được dùng để xưng hô như đại từ (chỉ người nói hoặc người nghe). 

+ Đoạn c: có các danh từ con, bố vốn chỉ quan hệ gia đình, ở đây được dùng để xưng hô như đại từ (chỉ người nói hoặc người nghe). 

3. Trao đổi về cách xưng hô

BT 3: Trao đổi về cách xưng hô: 

a) Hãy nêu một số hiện tượng xưng hô chưa phù hợp mà em biết.

b) Nếu bạn xưng hô chưa phù hợp, em nên làm gì?

Hà An Viên

Sản phẩm dự kiến

+ VD về hiện tượng xưng hô chưa phù hợp mà em biết: bạn bè xưng hô với nhau ở trường, lớp: tao – mày; nói về bạn: thằng, con,… Nhận xét về cách xưng hô đó (không chuẩn mực, thiếu lịch sự,…) 

+ Thể hiện đúng cách ứng xử phù hợp của bản thân (VD: đưa ra lời khuyên phù hợp với bạn, góp ý cho bạn, nếu cần có thể phê bình hoặc trách bạn một cách nhẹ nhàng,…)