Nội dung chính Ngữ văn 9 cánh diều Bài 2: Điển cố, điển tích

BÀI 2.3. THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: ĐIỂN CỐ ĐIỂN TÍCH

I. TÌM HIỂU KIẾN THỨC NGỮ VĂN

- Điển cố là những câu chữ trong sách đời trước được dẫn lại một cách súc tích.

Ví  dụ, trong câu thơ: 

Sầu đong càng lắc càng đầy

Ba thu dọn lại một ngày dài ghê.

(Nguyễn Du)

- Điển tích là những câu chuyện trong sách đời trước được dẫn lại một cách cô đúc trong văn thơ.

Ví dụ, trong câu: “Tướng sĩ một lòng phụ tử, hoà nước sông chén rượu ngọt ngào.” (Nguyễn Trãi),

=> Trong thực tế, việc phân biệt điển cố với điển tích không phải bao giờ cũng dễ dàng nên cũng có ý kiến đề nghị nhập hai khái niệm đó làm một.

II. HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH

Đáp án bài 1:

a -  2, b - 3, c - 4, d – 1.

Đáp án bài 2:

a. “Bể dâu” – Điển tích, Theo sách Thần tiên truyện, thời Đông Hán, có ông Vương Phương Bình thông minh học giỏi, thi đỗ cao và được bổ làm quan đến chức Trung tán đại phu. Nhưng ông sớm từ quan để tu tiên học đạo. Khi đắc đạo, Phương Bình giáng xuống nhà Thái Kinh, cho sứ giả mời tiên nữ Ma Cô (vị thọ tiên trong thần thoại Trung Hoa) đến để hỏi về thời gian cách biệt. Ma Cô tiên nữ trả lời rằng: “Từ khi biết ông đến nay, đã thấy ba lần biển xanh biến thành ruộng dâu”. Cuộc bể dâu mà Nguyễn Du trải qua đây không phải là ảo giác mà là sự thật rành rành trước mắt. Đó là hình ảnh của xã hội với sự thay đổi nhanh chóng không thể ngờ của nó mà Nguyễn Du đã chứng kiến. Chính vì thế, nhưng điều trông thấy đã làm cho nhà thơ đau đớn lòng. Tâm can tác giả quặn thắt, đau xót vô cùng trước những hình ảnh diễn ra hằng ngày, hằng giờ. Nhà thơ chua xót và thông cảm với những kiếp người cơ cực trong xã hội bấy giờ.

b. “Mắt xanh” – Điển cố, “mắt xanh: Chữ Hán là “thanh nhãn”. Nguyễn Tịch đời Tấn khi tiếp người mình ưa thì nhìn thẳng nên để lộ tròng mắt xanh, khi tiếp người mình ghét thì nhìn nghiêng (lườm) mà để lộ tròng mắt trắng. ''Mắt xanh chẳng để ai vào, có không?'' chỉ người con gái được nhiều người đàn ông tìm đến hỏi cưới, nhưng không ai lọt vào mắt xanh của cô gái ấy.