Nội dung chính Ngữ văn 9 cánh diều Bài 8: Câu rút gọn và câu đặc biệt

BÀI 8: VĂN BẢN THÔNG TIN 

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: CÂU RÚT GỌN VÀ CÂU ĐẶC BIỆT

I. Tìm hiểu kiến thức Ngữ văn

1. Câu rút gọn

a. Khái niệm

- Câu rút gọn là câu đã lược bỏ một hoặc một số thành phần bắt buộc trong câu (tức là những thành phần không thể vắng mặt trong bối cảnh giao tiếp bình thường như chủ ngữ, vị ngữ hay các thành phần phụ bắt buộc của cụm từ).

Ví dụ:

“- Anh đang làm gì?

- Đọc sách”. (Rút gọn chủ ngữ).

“- Ai đã trồng những cây hoa này?

- Mẹ tôi”. (Rút gọn vị ngữ)

=> Chú ý: Câu rút gọn bị tỉnh lược có thể khôi phục thành câu đầy đủ.

b. Tác dụng của việc lược bỏ thành phần câu

- Làm cho câu ngắn gọn, vừa thông tin được nhanh vừa tránh lặp lại các từ ngữ đã xuất hiện trong câu đứng trước, đồng thời liên kết với câu đứng trước chặt chẽ hơn.

- Trong một số trường hợp, việc lược bỏ chủ ngữ còn ngụ ý: hành động, đặc điểm nêu ở vị ngữ là của mọi người.

2. Câu đặc biệt

- Câu đặc biệt là câu không được cấu tạo theo mô hình chủ ngữ – vị ngữ. 

- Câu đặc biệt thường được dùng để xác định bối cảnh (thời gian, nơi chốn, tình huống,...), sự có mặt của người, vật, hiện tượng; gọi đáp; biểu lộ cảm xúc hoặc sự đánh giá.

Ví dụ: Và tôi vừa trở dậy bỗng nghe thấy tiếng chó Ki rộn vang từ ngoài ngõ và cao bổng tận trời xanh. Chó Ki! Cứ nghĩ rằng đang trong chiêm bao! Mà rành rành đây chính là hình khối chó Ki lông vàng mượt, bụng thon, chân dài, tai vểnh đang lao tới. Không! Còn hơn thế nữa! Chó Ki đang dẫn bố tôi về!

II. Luyện tập

Bài tập 1 (SGK trang 63-64)

a.

Câu rút gọn: Cả tiếng cười.

=> Rút gọn VN “ngừng”.

Văn cảnh: Trong tình huống này, việc ngừng cất lên tiếng hát cũng đồng nghĩa với việc cười ngừng lại.

b.

Câu rút gọn: Rồi ba bốn người, sáu bảy người.

=> Rút gọn VN “đuổi theo nó”

Văn cảnh: Tính chất hành động trước tiên của hai người là đuổi theo, rồi số lượng người tham gia sau đó tăng tiếp theo.

c.

Câu rút gọn: Còn phải kể cho người khác biết chứ.

=> Rút gọn CN “Ông lão”.

 Văn cảnh: Ông lão chỉ dừng lại ở một câu chuyện mới, sau đó lại nhanh chóng rời khỏi nơi đó để chuyển sang kể tiếp cho người khác.

d. 

Câu rút gọn:

- Ngại, rất ngại

- Ban ngày bận bù đầu lên ở cơ quan

=> Rút gọn CN “Anh”.

Văn cảnh: Anh muốn thực hiện một kế hoạch với vợ con nhưng ngại, lười và sự bận rộn vào ban ngày khiến ý định đó trở nên khó khăn

Bài tập 2 (SGK trang 64)

a) Thành phần bị lược bỏ là chủ ngữ.

=> Được sử dụng trong tình huống cảnh báo, khuyên nhủ hoặc răn dạy dựa trên kinh nghiệm.

b) Thành phần bị lược bỏ là chủ ngữ.

=> Được sử dụng để khích lệ, khuyên bảo hoặc chia sẻ kinh nghiệm.

c) Thành phần bị lược bỏ chủ ngữ.

=> Được sử dụng để kích động, cổ vũ hoặc thúc đẩy hành động cụ thể.

d) Thành phần bị lược bỏ là chủ ngữ.

=> Được sử dụng để kêu gọi, khích lệ hoặc tuyên bố mục tiêu.

Bài tập 3 (SGK trang 64)

Bài tập 4 (SGK trang 64)

Mẹ: Con ơi, sắp đến Tết rồi, con muốn về quê thăm ông bà không?

Con: Dạ muốn ạ! Con nhớ ông bà và các bạn ở quê nhiều.

Mẹ: Tốt rồi! Hôm qua, mẹ đã gọi điện hỏi thăm ông bà rồi. Ông bà khỏe mạnh và cũng mong được gặp con.

Con: (Vui mừng) Thật ạ! Con sẽ cố gắng học tập tốt để về quê vui Tết cùng ông bà.

Mẹ: (Mỉm cười) Con ngoan lắm!

+ Câu đặc biệt: "Tốt rồi!”, “Thật ạ!”

=> Tác dụng: Thể hiện sự đồng ý của mẹ và sự vui mừng của con. 

+ Câu rút gọn: "Dạ muốn ạ!”

=> Tác dụng: Làm cho câu ngắn gọn, súc tích, nhấn mạnh sự mong chờ của con về quê.