BÀI 13: THỜI TIẾT VÀ KHÍ HẬU. CÁC ĐỚI KHÍ HẬU TRÊN TRÁI ĐẤT

(24 câu)

1. Nhận biết (5 câu)

Câu 1: Nhiệt độ không khí là gì?

Trả lời:

Mặt Trời là nguồn cung cấp ánh sáng và nhiệt chủ yếu cho Trái Đất. Mặt đất hấp thu năng lượng nhiệt của Mặt Trời, bức xạ lại vào không khí, làm không khí nóng lên. Độ nóng hay lạnh đó là nhiệt độ của không khí.

Câu 2: Nhiệt độ không khí do đâu mà có?

Trả lời:

Không khí chứa hơi nước. Ở mỗi nhiệt độ khác nhau, 1 m³ không khí chứa được một lượng hơi nước tối đa khác nhau. Khi không khí đã chứa một lượng hơi nước tối đa thì không khí đã đạt đến trạng thái bão hoà hơi nước.

Câu 3: Thời tiết là gì?

Trả lời:

Các hiện tượng khí tượng như mưa, nắng, gió, nhiệt độ,... xảy ra trong một thời gian ngắn ở một địa phương, gọi là thời tiết. Thời tiết luôn thay đổi.

Câu 4: Khí hậu là gì?

Trả lời:

Khí hậu ở một địa phương là sự lặp đi lặp lại tình hình thời tiết của địa phương đó theo một quy luật nhất định. Khí hậu có tính quy luật.

Câu 5: Quan sát hình ảnh dưới đây và xác định phạm vi của các đới khí hậu trên Trái Đất?

Trả lời:

Phạm vi của năm đới khí hậu trên Trái Đất:

• Đới nóng (nhiệt đới): nằm giữa hai chí tuyến
• Ôn đới (đới ôn hòa): từ 23⁰27'B đến 63⁰33'B; từ 23⁰27'N đến 63⁰33'N
• Hàn đới (Đới lạnh): từ 63⁰33'B đến 90⁰B; từ 63⁰33'N đến 90⁰N.

2. Thông hiểu (8 câu)

Câu 1: Nhiệt độ không khí thay đổi như thế nào theo vĩ độ?

Trả lời:

Tia sáng mặt trời chiếu xuống bề mặt cong của Trái Đất. Ở vùng vĩ độ cao, góc chiếu của tia sáng mặt trời với bề mặt Trái Đất nhỏ nên nhận được ít nhiệt. Ở vùng vĩ độ thấp, góc chiếu của tia sáng mặt trời với mặt đất lớn nên mặt đất nhận được nhiều nhiệt hơn. Do đó, không khí ở vùng có vĩ độ thấp nóng hơn không khí ở vùng vĩ độ cao.

Câu 2: Mây và mưa được hình thành như thế nào?

Trả lời:

Không khí đã bão hoà nhưng vẫn được cung cấp thêm hơi nước hoặc khi nhiệt độ không khí giảm, hơi nước ngưng tụ sinh ra các hiện tượng sương mù, mưa, mây.....

Câu 3: Trình bày quá trình hình thành mây và mưa?

Trả lời:

Mây được tạo thành khi hơi nước bốc lên cao, gặp lạnh rồi ngưng tụ thành những hạt nước li ti tạo ra những đám mây. Nếu hơi nước trong các đám mây tiếp tục ngưng tụ, các hạt nước to dần và đủ nặng thì hạt nước rơi trở lại mặt đất tạo thành mưa.

Câu 4: Phân biệt bão và áp thấp nhiệt đới?

Trả lời:

Bão và áp thấp nhiệt đới đều là xoáy thuận nhiệt đới, hình thành trên biển nhiệt đới.

- Vùng gió xoáy có sức gió mạnh cấp 6 đến cấp 7 (từ 17- 20 m/s hay 39 đến 61 km/h) được gọi là áp thấp nhiệt đới.

- Từ cấp 8 trở lên (trên 39 m/s hay trên 62 km/h) được gọi là bão.

Trong quá trình phát triển, một áp thấp nhiệt đới có thể mạnh lên thành bão, hoặc ngược lại, một cơn bão có thể suy yếu thành một áp thấp nhiệt đới.

Câu 5: Thời tiết và khí hậu khác nhau ở điểm nào?

Trả lời:

- Thời tiết là sự biểu hiện của các hiện tượng khí tượng (nắng, mưa, gió...) ở một địa phương, trong thời gian ngắn. Thời tiết luôn luôn thay đổi.

- Khí hậu là sự lặp đi lặp lại của tinh hinh thời tiết, ở một địa phương, trong nhiều năm.

Câu 6: Trình bày đặc điểm của đới nóng?

Trả lời:

Đới nồng (nhiệt đới là khu vực nằm giữa hai đường chỉ tuyên Bắc và Nam, hấp thụ được lượng nhiệt lớn từ Mặt Trời. Thời gian chiếu sáng trong năm ít chênh lệch nên quanh năm nóng. Gió thổi thường xuyên là gió Mậu dịch, lượng mưa trung bình năm từ 1000 mm đến 2000 mm.

Câu 7: Trình bày đặc điểm của đới ôn hòa?

Trả lời:

Đời ôn hoà (ôn đời, ở hai nửa cầu nằm giữa các đường chỉ tuyển đến vông cực. Đây là khu vực có lượng nhiệt nhận được từ Mặt Trời ở mức trung bình. Thời gian chiếu sáng trong năm chênh lệch nhau nhiều nên có các mùa rõ rệt. Gió thỏi thường xuyên là gió Tây ôn đới. lượng mưa trung bình năm từ 500 mm đến 1500mm

Câu 8: Trình bày đặc điểm của đới lạnh?

Trả lời:

Đời lạnh (hàn đới) kéo dài từ hai vòng cực đến cực. Do nhận được lượng nhiệt ít nên dây là khu vực quanh năm lạnh giá, băng tuyết bao phủ, chênh lệch giữa ngày và đêm lên đến 24 giờ. Gió Đông cực là gió thổi thường xuyên, lượng mưa trung bình năm thấp (dưới 500 mm.

3. Vận dụng (5 câu)

Câu 1: Chứng minh rằng lượng mưa trên Trái Đất phân bố không đều?

Trả lời:

Sự phân bố lượng mưa trên bề mặt Trái Đất phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau như: nhiệt độ, khí áp, địa hình, gió, dòng biển,... Do vậy, lượng mưa trên Trái Đất phân bố không đều. Nơi có dòng biển nóng đi qua, nơi sườn đón gió, nơi có áp thấp đều là những nơi có lượng mưa nhiều.

Câu 2: Tại sao càng lên cao càng lạnh?

Trả lời:

- Các vị trí trên cao thường lạnh hơn nhiều so với các khu vực gần mực nước biển. - Điều này là do áp suất không khí thấp. Không khí nở ra khi nó tăng lên và càng ít phân tử khí (bao gồm nitơ, oxy và cácbonđiôxít) thì càng có ít cơ hội va vào nhau hơn. Ở độ cao khoảng 8.000 m, cơ thể con người không thể tồn tại được và bắt đầu ngừng hoạt động. Những người leo núi gọi độ cao này là “tử địa".

Câu 3: Phân biệt khí hậu đại dương và khí hậu lục địa?

Trả lời:

- Do đặc tính hấp thụ nhiệt của đất và nước khác nhau, dẫn đến sự khác nhau về nhiệt độ giữa đất và nước, làm cho nhiệt độ không khí ở những miền nằm gần biển và những miền nằm sâu trong lục địa khác nhau. Từ đó, dẫn đến sự khác nhau giữa khí hậu đại dương và lục địa.

- Nước biển chậm nóng nhưng mau nguội. Vì vậy, khi hậu đại dương có mùa hè mát mẻ và mùa đông ấm áp. Mức độ chênh nhau về nhiệt độ giữa ngày và đêm, giữa các mùa không đáng kể.

Câu 4: Phân biệt các đới khí hậu trên Trái Đất?

Trả lời:

Câu 5: Nhiệt độ không khí trung bình ngày được tính như thế nào?

Trả lời:

Nhiệt độ không khí trung bình ngày được tính bằng trung bình cộng của các lần đo trong ngày. Số lần đo nhiệt độ không khí trong ngày phổ biến là bốn lần đo vào lúc 1 giờ, 7 giờ, 13 giờ và 19 giờ.

4. Vận dụng cao (6 câu)

Câu 1: Khi máy bay hạ cánh, hành khách trên máy bay thường bị ù tai. Giải thích tại sao?

Trả lời:

• Máy bay đang bay ở độ cao lớn (thông thường trên 9 km), nơi có trị số khí áp thấp.
• Khi máy bay hạ độ cao xuống thấp để hạ cánh, nghĩa là từ nơi có trị số khí áp thấp đến nơi có trị số kh áp cao hơn, áp suất không khí tăng lên nên sinh ra hiện tượng tai bị ù.

Câu 2: Tại sao nhiệt độ ở xích đạo trên bề mặt Trái Đất không phải là nơi có nhiệt độ cao nhất?

Trả lời:

Xích đạo không phải là nơi có nhiệt độ cao nhất, vì chủ yếu ở đây là biển, hoặc rừng rậm, hơi nước bốc lên nhiều, mặt đất và không khí kém trong, tiếp nhận một lượng nhiệt không lớn như ở hoang mạc.

Câu 3: Tại sao thường phải để nhiệt kế trong bóng râm và cách mặt đất 2m khi đo nhiệt độ không khí?

Trả lời:

- Khi các tia sáng Mặt Trời đi qua khí quyển, chúng chưa trực tiếp làm cho không khí nóng lên. Mặt đất hấp thụ lượng nhiệt của Mặt Trời, rồi bức xạ vào không khí, lúc đó không khí mới nóng lên, tạo nên nhiệt độ không khí.

- Nếu để nhiệt kế ngoài trời để đo, thì đó là nhiệt độ của tia bức xạ Mặt Trời. Nếu để sát mặt đất đó, thì đó là nhiệt độ của bề mặt đất.

Câu 4: Về mùa hạ, những miền gần biển có không khí mát hơn trong đất liền; ngược lại, về mùa đông, những miền gần biển lại có không khí ấm hơn trong đất liền. Giải thích tại sao?

Trả lời:

Nước và đất có sự hấp thụ nhiệt khác nhau. Các loại đất, đá... mau nóng nhưng cũng mau nguội; còn nước thì nóng chậm hơn nhưng cũng lâu nguội hơn. Do vậy, về mùa hạ, những miền gần biển có không khí mát hơn trong đất liền; còn về mùa đông, những miền gần biển lại có không khí ấm hơn trong đất liền.

Câu 5: Tại sao nhiệt độ ở một điểm nhất định trên bề mặt Trái Đất và nhiệt độ không khí tại điểm đó trong cùng một thời điểm không trùng nhau?

Trả lời:

- Nhiệt độ ở một điểm nhất định trên bề mặt Trái Đất và nhiệt độ không khí tại điểm đó, trong cùng một thời điểm không trùng nhau.

- Khi các tia bức xạ Mặt Trời chiếu thẳng xuống Trái Đất, làm cho mặt đất nóng lên; sau đó, mặt đất sẽ bức xạ ngược trở lại vào không khí, làm cho không khí nóng lên. Mặc dù không khí nóng lên còn nhớ vào việc tiếp nhận trực tiếp một phần bức xạ Mặt Trời, nhưng truyền nhiệt từ mặt đất có tác dụng rất lớn Pharini ta tính được không khí nhận được lượng nhiệt do loạn lưu - là sự chuyển động hỗn loạn của các Phần tử khí do mặt đất bị đốt nóng không đều gây nên - đưa lên từ mặt đất lớn hơn 400 lần so với bức xạ).

Câu 6: Trình bày đặc điểm khí hậu của Việt Nam?

Trả lời:

Việt Nam thuộc kiểu khí hậu nhiệt đới gió mùa nên nhiệt độ trung bình năm cao. Hằng năm, từ tháng 5 đến tháng 10 là mùa mưa, từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau là mùa khô.