Câu hỏi tự luận Ngữ văn 12 kết nối Bài 6: Mộ, Nguyên tiêu

BÀI 6: HỒ CHÍ MINH “VĂN HÓA PHẢI SOI ĐƯỜNG CHO QUỐC DÂN ĐI”

VĂN BẢN 3: MỘ - NGUYÊN TIÊU

I. NHẬN BIẾT (5 câu)

Câu 1: Hai bài thơ trên thuộc thể thơ gì?

Trả lời: 

Cả hai bài thơ đều thuộc thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.

Câu 2: Nhân vật nào xuất hiện trong bài thơ "Mộ"?

Trả lời:

Nhân vật cô em xóm núi xay ngô tối xuất hiện trong bài thơ.

Câu 3: Hình ảnh ánh trăng trong bài "Rằm tháng Giêng" được miêu tả như thế nào?

Trả lời: 

Câu 4: Khung cảnh trong bài thơ "Mộ" diễn ra vào thời điểm nào trong ngày?

Trả lời:

Câu 5: Hình ảnh "lò than đã rực hồng" trong bài "Mộ" gợi lên điều gì?

Trả lời:

II. THÔNG HIỂU (4 câu)

Câu 1: Tác giả sử dụng hình ảnh thiên nhiên trong bài "Mộ" để thể hiện điều gì?

Trả lời:

Trong bài thơ Mộ (Chiều tối), Hồ Chí Minh sử dụng hình ảnh thiên nhiên để thể hiện sự hài hòa giữa con người và cảnh vật, đồng thời gửi gắm tinh thần lạc quan, ý chí kiên cường trước hoàn cảnh khó khăn. Hình ảnh "chim mỏi về rừng" và "chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không" gợi lên khung cảnh yên bình, tĩnh lặng của buổi chiều tà, phản ánh sự mệt mỏi và khao khát được nghỉ ngơi của con người sau một ngày dài. Tuy nhiên, sự xuất hiện của "lò than rực hồng" ở cuối bài lại là một điểm sáng, tượng trưng cho niềm tin, sức sống mãnh liệt và ý chí vượt qua gian khổ. Qua đó, Hồ Chí Minh không chỉ miêu tả cảnh thiên nhiên mà còn thể hiện tâm hồn lạc quan, yêu đời của một người chiến sĩ cách mạng trong hoàn cảnh lao tù.

Câu 2: Hai bài thơ có điểm chung gì về cách miêu tả thiên nhiên?

Trả lời:

Hai bài thơ Mộ và Rằm tháng Giêng của Hồ Chí Minh có điểm chung nổi bật trong cách miêu tả thiên nhiên, đó là sự hòa quyện giữa thiên nhiên và tâm hồn con người. Thiên nhiên trong cả hai bài thơ đều được nhân hóa, trở nên sống động và gần gũi. Trong Mộ, hình ảnh "chim mỏi về rừng" và "chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không" gợi cảm giác yên bình, như một sự nghỉ ngơi sau hành trình mệt nhọc, đồng thời phản ánh tâm trạng của con người khi đối diện với cảnh núi rừng. Tương tự, trong Rằm tháng Giêng, thiên nhiên hiện lên tràn đầy sức sống và hữu tình với "rằm xuân lồng lộng trăng soi" và "sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân", làm nổi bật không khí thanh bình giữa đêm xuân. Bên cạnh đó, cả hai bài thơ đều dùng thiên nhiên làm nền để phản chiếu ý chí và tâm trạng của tác giả. Hình ảnh "lò than đã rực hồng" trong Mộ tượng trưng cho niềm hy vọng, ánh sáng ấm áp giữa cảnh lạnh lẽo, còn ánh trăng trong Rằm tháng Giêng vừa là biểu tượng của cái đẹp vừa thể hiện niềm tin vào tương lai tươi sáng. Cả hai bài thơ đều thể hiện sự nhạy cảm và tinh tế trong cách cảm nhận thiên nhiên, qua đó bộc lộ tâm hồn yêu đời, yêu quê hương đất nước và ý chí mạnh mẽ của Hồ Chí Minh.

Câu 3: Hình ảnh ánh trăng trong bài "Rằm tháng Giêng" mang ý nghĩa gì?

Trả lời:

Câu 4: Hình ảnh cô gái xay ngô trong bài "Mộ" có vai trò gì trong việc thể hiện ý nghĩa của bài thơ?

Trả lời:

III. VẬN DỤNG (4 câu)

Câu 1: Nếu bạn là người lãnh đạo trong hoàn cảnh của Hồ Chí Minh, ánh trăng trong bài "Rằm tháng Giêng" sẽ gợi lên trong bạn cảm xúc gì?

Trả lời:

Nếu tôi là người lãnh đạo trong hoàn cảnh của Hồ Chí Minh, ánh trăng trong bài Rằm tháng Giêng sẽ gợi lên trong tôi một cảm xúc vừa thiêng liêng vừa lạc quan sâu sắc. Ánh trăng lồng lộng soi chiếu trên sông xuân không chỉ đẹp mà còn biểu trưng cho sự hài hòa giữa thiên nhiên và con người, giữa không gian rộng lớn của đất trời và khát vọng tự do, hòa bình của dân tộc. Dưới ánh trăng ấy, tôi sẽ cảm nhận được sự đồng hành của thiên nhiên trong hành trình đấu tranh gian khó, như một nguồn động viên tinh thần mạnh mẽ, giúp vượt qua những thử thách lớn lao.

Ánh trăng còn khiến tôi suy ngẫm về trách nhiệm lớn lao đối với nhân dân và đất nước. Dù đang bàn bạc việc quân, đối mặt với hiểm nguy và thách thức, nhưng vẻ đẹp dịu dàng của trăng xuân sẽ nhắc nhở tôi rằng mục tiêu cuối cùng của sự nghiệp cách mạng là đem lại hòa bình, hạnh phúc cho muôn người. Trong ánh trăng chan hòa, tôi cũng sẽ cảm nhận được niềm tin vững chắc vào tương lai, khi đất nước giành được độc lập và mọi người dân có thể sống trong ánh sáng tự do, tươi đẹp như trăng xuân lấp lánh ấy

Câu 2: So sánh cách sử dụng hình ảnh thiên nhiên trong hai bài thơ "Mộ" và "Rằm tháng Giêng".

Trả lời:

Hình ảnh thiên nhiên trong hai bài thơ Mộ và Rằm tháng Giêng của Hồ Chí Minh đều mang vẻ đẹp đặc sắc, nhưng được sử dụng với những nét khác biệt về mục đích nghệ thuật và cảm xúc, thể hiện phong cách sáng tác đa dạng của Người.

Trong bài Mộ, thiên nhiên mang tính chất tĩnh tại và giàu tính biểu cảm, phản ánh sự gắn bó và cảm nhận sâu sắc của Hồ Chí Minh về đời sống lao động nơi thôn dã. Hình ảnh “chim mỏi về rừng” và “chòm mây trôi nhẹ” gợi lên một không gian yên bình, tĩnh lặng của buổi chiều tà, tượng trưng cho sự nghỉ ngơi sau một ngày dài vất vả. Tuy nhiên, hình ảnh "cô em xóm núi xay ngô tối" bên “lò than đã rực hồng” không chỉ làm sống dậy nhịp sống lao động mà còn mang ý nghĩa biểu tượng về ánh sáng hy vọng và hơi ấm của cuộc đời giữa hoàn cảnh khắc nghiệt. Thiên nhiên trong Mộ thiên về sự gần gũi, đời thường và gợi cảm giác ấm áp về con người.

Ngược lại, trong Rằm tháng Giêng, thiên nhiên mang vẻ đẹp rộng lớn, tràn đầy sức sống, vừa hữu tình vừa hào hùng, phù hợp với không khí của thời kỳ cách mạng. Hình ảnh “rằm xuân lồng lộng trăng soi” và “sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân” tạo nên một không gian mênh mông, tươi mới, thể hiện niềm lạc quan và hy vọng vào tương lai tươi sáng của dân tộc. Ánh trăng rằm không chỉ là cảnh đẹp thiên nhiên mà còn là biểu tượng của hòa bình, ánh sáng dẫn đường cho sự nghiệp đấu tranh cách mạng. Thiên nhiên trong Rằm tháng Giêng không tĩnh lặng mà sôi động, đồng hành cùng con người trong những quyết định lớn lao.

Tóm lại, cả hai bài thơ đều sử dụng hình ảnh thiên nhiên để làm nền tảng thể hiện tâm trạng và lý tưởng của Hồ Chí Minh. Nếu Mộ tập trung vào sự tĩnh lặng, ấm áp và gần gũi, thì Rằm tháng Giêng hướng đến sự rộng lớn, tràn đầy sinh khí và lý tưởng cách mạng. Hai cách tiếp cận này làm nổi bật sự đa dạng trong phong cách nghệ thuật của Người, đồng thời phản ánh tư duy cách mạng luôn gắn bó với thiên nhiên và con người.

Câu 3: Hình ảnh "bàn bạc việc quân" trong bài "Rằm tháng Giêng" có ý nghĩa gì trong việc thể hiện tinh thần cách mạng?

Trả lời:

Câu 4: Bạn có thể rút ra bài học gì từ hai bài thơ về cách nhìn nhận cuộc sống trong những hoàn cảnh khó khăn?

Trả lời:

IV. VẬN DỤNG CAO (2 câu)

Câu 1: Hình ảnh "lò than rực hồng" trong bài "Mộ" có thể được xem như một biểu tượng không? Nếu có, hãy phân tích ý nghĩa của nó.

Trả lời:

Hình ảnh "lò than rực hồng" trong bài thơ Mộ của Hồ Chí Minh có thể được xem như một biểu tượng đầy ý nghĩa. Đây không chỉ là hình ảnh miêu tả một thực cảnh sinh hoạt nơi thôn dã mà còn mang giá trị biểu trưng sâu sắc, thể hiện niềm tin, hy vọng và sức sống mãnh liệt trong hoàn cảnh khó khăn.

Trước hết, "lò than rực hồng" là biểu tượng của sự ấm áp và sinh khí trong đêm tối lạnh lẽo. Hình ảnh này xuất hiện ở cuối bài thơ, như một điểm nhấn mang tính kết thúc và mở ra ánh sáng cho toàn bộ bài thơ, đối lập với sự mỏi mệt của "chim mỏi về rừng" hay "chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không". Đây là ánh sáng, là hơi ấm của con người, xua tan đi sự lạnh lẽo của thiên nhiên và ẩn dụ cho niềm hy vọng giữa nghịch cảnh.

Thứ hai, hình ảnh này gắn liền với lao động thường nhật của người dân thôn quê – một cô gái xay ngô tối, một biểu hiện của cuộc sống lao động cần cù, bình dị nhưng tràn đầy sức sống. Lò than rực hồng không chỉ là kết quả của quá trình lao động, mà còn là biểu tượng cho ý chí bền bỉ và tinh thần lạc quan, vượt qua những khó khăn trong cuộc sống.

Cuối cùng, "lò than rực hồng" còn có thể được hiểu như biểu tượng của sức mạnh nội tâm và niềm tin cách mạng của Hồ Chí Minh. Dù bị giam cầm trong cảnh tù đày, Người vẫn nhìn ra những điều tích cực, tìm thấy ánh sáng trong bóng tối. Đây cũng là một thông điệp tích cực gửi đến người đọc: trong bất kỳ hoàn cảnh nào, hãy giữ vững hy vọng và niềm tin vào tương lai.

Tóm lại, hình ảnh "lò than rực hồng" không chỉ làm nổi bật vẻ đẹp bình dị của đời sống mà còn gợi lên tinh thần lạc quan, ý chí mạnh mẽ và niềm tin kiên định vào ánh sáng, vào tương lai, một phẩm chất quan trọng trong cuộc sống và cách mạng.

--------------------------------------

--------------------- Còn tiếp ----------------------