CHỦ ĐỀ 1: ESTER - LIPID

BÀI 1: ESTER - LIPID

(17 CÂU)

1. NHẬN BIẾT (6 CÂU)

Câu 1: Nêu khái niệm ester, công thức tổng quát của ester đơn chức.

Trả lời:  

Khái niệm: Khi ta thay nhóm –OH ở trong nhóm carboxyl của carboxylic acid bằng nhóm –OR thì sẽ được este. Trong đó, R là gốc hydrocarbon.

Công thức tổng quát của ester đơn chức: RCOOR’.

R, R’ là gốc hydrocarbon.

Câu 2: Liệt kê các tính chất vật lý của ester.

Trả lời:  

- Là chất lỏng hoặc chất rắn ở điều kiện thường, nhẹ hơn nước và ít tan trong nước

- Có nhiệt độ sôi thấp hơn nhiều so với các alcohol và carboxylic acid có cùng số nguyên tử carbon trong phân tử.

- Các ester thường có mùi đặc trưng.

Câu 3: Nêu khái niệm của Lipid.

Trả lời:  

Lipid là các hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống, không hòa tan trong nước nhưng chúng  tan trong các dung môi hữu cơ không có khả năng phân cực như: ether, chloroform, xăng dầu,...

Câu 4: Nêu khái niệm của chất béo. Lấy ví dụ về một số chất béo và tên gọi.

Trả lời:  Chất béo là triester của glycerol với các acid béo, gọi chung là triglyceride.  Trong đó acid béo là các monocarboxylic acid  no hoặc không no; số C chẵn (từ 12 đến 24 nguyên tử C); mạch không phân nhánh.

Câu 5: Ester có những ứng dụng gì trong đời sống và sản xuất?

Trả lời:  Được dùng làm dung môi để tách, chiết, sản xuất chất dẻo, làm hương liệu trong công nghiệp thực phẩm, mĩ phẩm...

Câu 6: Liệt kê một số ứng dụng của chất béo.

Trả lời:  

- Chất béo là thức ăn quan trọng của con người, được dùng để điều chế xà phòng và glycerol.

- Một số loại dầu thực vật dùng trong sản xuất một số sản phẩm khác như mì sợi, đồ hộp.

- Glycerol dùng trong sản xuất chất dẻo, mĩ phẩm, thuốc nổ.

2. THÔNG HIỂU (6 CÂU)

Câu 1: Cho các hợp chất có công thức như sau:

CH₃COOC₂H₅ (A), HCOOCH₃(B), CH₃COOH(C), HCOOC₂H₅(D), C₆H₅COOCH₃(E) và HOCH₂CH₂CHO (F).

Trong các hợp chất trên những hợp chất nào là este. Hãy chỉ ra đặc điểm cấu tạo phân tử của các hợp chất este.

Trả lời:  Các ester là A, B, D, E.

Các ester đều có nhóm - COOR (R là gốc hydrocarbon).

Câu 2: Viết công thức cấu tạo và gọi tên các ester có công thức phân tử là C₄H₈O₂

Trả lời:  

Câu 3: Cho các chất mạch không phân nhánh có công thức như sau C₄H₉OH, C₃H₇COOH, CH₃COOC₂H₅ hãy sắp xếp các chất theo chiều tăng dần nhiệt độ sôi. Giải thích.

Trả lời:  

Đối với các hợp chất hữu cơ có số C xấp xỉ nhau thì nhiệt độ sôi: Acid > alcohol > ester

Nên thứ tự sắp xếp các chất theo chiều tăng dần nhiệt độ sôi là CH₃COOC₂H₅ , C₄H₉OH, C₃H₇COOH.

Câu 4: Cho các ester có công thức như sau

• C₂H₅COOCH₃
• CH₃CH₂CH₂COOC₂H₅
• CH₃COOCH₃
• C₂H₅COOC₂H₅

Sắp xếp các ester trên theo thứ tự tăng dần độ tan trong nước. Giải thích.

Trả lời:  

Sắp xếp các ester theo thứ tự tăng dần độ tan trong nước là: (2), (4), (1), (3).

Câu 5: Acetic acid thuộc loại chất béo hay không? Hợp chất (CH₃COO)₃C₃H₅ có thuộc loại chất béo không?

Trả lời:  Acetic acid không thuộc loại chất béo.

Hợp chất (CH₃COO)₃C₃H₅ có thuộc loại chất béo.

Vì chất béo là triester của glycerol và acid béo. Trong đó acid béo là các monocarboxylic acid  no hoặc không no; số C chẵn (từ 12 đến 24 nguyên tử C); mạch không phân nhánh.

(CH₃COO)₃C₃H₅ có số C của gốc acid không nằm trong khoảng từ 12-24 nên (CH₃COO)₃C₃H₅ không phải là chất béo.

Câu 6: Khi cho dầu, mỡ vào nước sẽ có hiện tượng gì xảy ra? Giải thích.

Trả lời:  

Các phân tử phân cực chỉ hòa tan trong dung môi phân cực. Các phân tử không phân cực thì chỉ tan được trong dung môi không phân cực.

Dầu có cấu trúc phân tử không phân cực, nước là phân tử phân cực. Do đó, khi cho dầu vào nước, nó chỉ nổi lên bề mặt chứ không hòa tan vào nước.

3. VẬN DỤNG (3 CÂU)

Câu 1: Viết phương trình hóa học của các phản ứng xảy ra khi thủy phân ethyl formate trong môi trường acid và trong môi trường kiềm. So sánh thành phần hỗn hợp sản phẩm của các phản ứng.

Trả lời:  

Môi trường acid:

Môi trường kiềm:

Câu 2: Ethyl propionate có mùi dứa chín. Viết phương trình hóa học của phản ứng điều chế ester này từ alcohol và carboxylic acid tương ứng. Đề xuất biện pháp nâng cao hiệu suất của phản ứng điều chế ester trên.

Trả lời:  C₂H₅COOH + C­₂H₅OH   C₂H₅COOC­₂H₅ + H₂O

Để nâng cao hiệu suất phản ứng ester trên cần lấy dư một trong hai chất tham gia hoặc giảm nồng độ các sản phẩm đồng thời dùng H₂SO₄ đặc làm chất xúc tác.

Câu 3: Viết phương trình hóa học của phản ứng thủy phân tristearin trong môi trường acid và môi trường kiềm.

Trả lời:  

Môi trường acid:

Môi trường kiềm: (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ + 3H₂O ⇋ 3C₁₇H₃₅COOH + C₃H₅(OH)₃.

4. VẬN DỤNG CAO (2 CÂU)

Câu 1: Hãy cho biết sự khác nhau về đặc điểm cấu tạo của triglyceride chủ yếu có trong mỡ động vật và dầu thực vật?

Trả lời:

- Dầu thực vật chứa nhiều acid béo không no. Còn mỡ động vật lại chứa nhiều acid béo no.

Câu 2: Vì sao phản ứng hydrogen hóa lại chuyển hóa được các chất béo lỏng thành chất béo rắn?

Trả lời:  Do trong chất béo lỏng chứa các gốc acid béo không no nên khi phản ứng hydrogen hóa thì xảy ra phản ứng cộng vào liên kết π trong các gốc acid béo không no để  tạo thành các gốc acid béo no tương ứng → chất béo no tương ứng mà chất béo no thường ở thể rắn. Vì vậy ta nói phản ứng hydrogen hóa lại chuyển hóa được các chất béo lỏng thành chất béo rắn.