BÀI 10: QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ LAO ĐỘNG CỦA CÔNG DÂN

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Em hãy đọc và rút ra ý nghĩa của câu ca dao về lao động

"Muốn no thì phải chăm làm,

Một hạt thóc vàng, chín giọt mồ hôi"

Trả lời:

Rút ra ý nghĩa của câu ca dao về lao động:

Muốn no bụng, trước hết phải chăm chỉ làm việc đã. Ở đời, có ai ngồi không mà tự có tiền bạc hay thức ăn chạy vào túi đâu. Ngay cả những kẻ có suy nghĩ nằm đấy “há miệng chờ sung” thì cũng họa hoằn lắm mới được một quả sung rụng vào miệng. Cứ trông chờ vào may rủi như thế thì chắc sẽ sớm chết vì đói.

KHÁM PHÁ

Câu 1: Em hãy quan sát các hình ảnh sau và trả lời câu hỏi

• Em có suy nghĩ gì về lao động của người nông dân, công nhân, bác sĩ, nhạc sĩ trong các hình ảnh trên
• Theo em, lao động có vai trò như thế nào đối với đời sống con người?

Trả lời:

• Suy nghĩ: Có nhiều ngành nghề khác nhau, môi trường lao động khác nhau những nghề nào cũng cao quý và đem lại lợi ích cho cuộc sống của bản thân, gia đình và xã hội
• Theo em, lao động có vai trò quan trọng trong đời sống của con người là hoạt động chủ yếu, quan trọng nhất của con người, là nhân tố quyết định sự tồn tại, phát triển của xã hội

Câu 2: Em hãy đọc các thông tin, trường hợp sau và thực hiện yêu cầu

- Em hãy nêu những quyền và nghĩa vụ khác về lao động của công dân

- Em hãy cho biết, anh M có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng theo quy định của pháp luật không.

- Em hãy cho biết chú T quyết định từ chối Q làm việc có phù hợp theo quy định của pháp luật không.

Trả lời:

1. Quyền lao động: Công dân có quyền tự do sử dụng sức lao động để học nghề, tìm việc làm, lựa chọn nghề nghiệp có ích cho xã hội, đem lại thu nhập.

Nghĩa vụ lao động:

• Tự nuôi sống bản thân, gia đình.
• Tạo ra của cải, vật chất, tinh thần duy trì, phát triển đất nước.

1. Anh M có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng theo quy định của pháp luật vì Không được trả đủ lương hoặc trả lương không đúng thời hạn, trừ trường hợp vì lý do bất khả kháng mà người sử dụng lao động đã tìm mọi biện pháp khắc phục nhưng không thể trả lương đúng hạn theo quy định của pháp luật lao động.
2. c) Bị người sử dụng lao động ngược đãi, đánh đập hoặc có lời nói, hành vi nhục mạ, hành vi làm ảnh hưởng đến sức khỏe, nhân phẩm, danh dự; bị cưỡng bức lao động;

- Chú T quyết định từ chối Q làm việc không phù hợp theo quy định của pháp luật vì trong quá trình làm việc anh M đã bị ngược đãi về sức khỏe và tinh thần nên anh có quyền đơn phương hủy hợp đồng

Câu 3: Em hãy đọc thông tin, trường hợp sau và thực hiện yêu cầu

- Em hãy nêu những quyền và nghĩa vụ cơ bản khác của người lao động khi kí kết hợp đồng lao động.

- Em hãy cho biết chị B có quyền được giao kết nhiều hợp đồng lao động người sử dụng lao động không.

Trả lời:

Để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp chính đáng của người lao động, người làm việc không có quan hệ lao động, đồng thời khuyến khích tạo ra những thỏa thuận đảm bảo cho người lao động có điều kiện thuận lợi hơn, Bộ luật Lao động có quy định về các quyền của người lao động, cụ thể như sau:

• Người lao động có quyền làm việc, tự do lựa chọn việc làm, nơi làm việc, nghề nghiệp, học nghề, nâng cao trình độ nghề nghiệp, không phân biệt đối xử, cưỡng bức lao động, quấy rối tình dục tạo nơi làm việc.
• Người lao động được hưởng lương phù hợp với trình độ kỹ năng nghề trên cơ sở thỏa thuận với người sử dụng lao động ; được bảo hộ lao động, làm việc trong điều kiện bảo đảm về an toàn lao động, vệ sinh lao động; nghỉ theo chế độ, nghỉ hằng năm có lương và được hưởng phúc lợi tập thể.
• Người lao động có quyền thành lập, gia nhập, hoạt động trong tổ chức đại diện người lao động, tổ chức nghề nghiệp và tổ chức khác theo quy định của pháp luật; yêu cầu và tham gia đối thoại, thực hiện quy chế dân chủ, thương lượng tập thể về người sử dụng lao động và được tham vấn tại nơi làm việc để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của mình; tham gia quản lý theo  nội quy của người sử dụng lao động.
• Người lao động có quyền từ chối làm việc nếu có nguy cơ rõ ràng đe dọa trực tiếp đến tính mạng, sức khỏe trong quá trình thực hiện công việc.
• Người lao động có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động theo quy định của pháp luật.
• Người lao động có quyền đình công.

Tóm lại, Theo quy định của bộ luật lao động thì người lao động có năm nhóm quyền cơ bản sau đây: quyền được tự do lựa chọn và thực hiện việc làm; quyền liên quan đến chế độ tiền lương và các chế độ bảo đảm khác; quyền liên quan đến việc tổ chức, thành lập và tham gia công đoàn; quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động và quyền đình công. Bên cạnh đó, người lao động cũng được hưởng một số quyền khác theo quy định của pháp luật.

- Chị B có quyền được giao kết với nhiều hợp đồng lao động với người sử dụng vì người lao động có quyền được kết nối với các công việc khác nhau tuy nhiên họ có thể thỏa thuận với nhau và sắp xếp công việc ở mỗi nơi.

Câu 4: Em hãy độc tình huống sau và trả lời câu hỏi.

- Em hãy cho biết hành vi của ông A có vi phạm pháp luật lao động về việc sử dụng lao động chưa thành niên không? Vì sao?

- Em sẽ tư vấn cho Trần Văn T như thế nào để có thể tham gia lao động đúng luật?

Trả lời:

-  Hành vi của ông A có vi phạm pháp luật lao động về việc sử dụng lao động chưa thành niên vì đối với đối tượng chưa thành niên với thời gian lao động quá giờ quy định và công việc nặng hơn so với công việc.

- Em sẽ tư vấn cho Trần Văn T nói chuyện lại với ông chủ về việc kí kết hợp đồng và công việc nếu không được ông chấp nhận thì sẽ ngừng làm việc vì công việc không phù hợp với độ tuổi lao động và sức khỏe mà pháp luật cho phép. Công việc nặng nhọc và vượt quá thời gian nhà nước quy định.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em đồng tình hay không đồng tình với các ý kiến dưới đây? Vì sao?

1. Lao động có vai trò quyết định sự tồn tại và phát triển cá nhân.
2. Người lao động bị hạn chế chọn việc làm và nơi làm việc.
3. Người sử dụng lao động phải tôn trọng danh dự, nhân phẩm của người lao động.
4. Người lao động chưa thành niên được làm các công việc khác nhau và nơi làm việc khác nhau.
5. Học sinh nên tích cực tham gia lao động ở gia đình, lớp và cộng đồng

Trả lời:

- Em đồng ý với các ý kiến:  c, d, e

- Em không đồng ý với các ý kiến: a, b

Vì mọi công dân có quyền dùng sức lao động của mình để học nghề và tìm kiếm công việc tạo ra lợi ích cho bản thân và gia đình nên ngoài việc làm ra chúng ta cần rèn luyện đạo đức và tôn trọng công việc của mọi người.

Câu 2: Em hãy độc nội dung sau để xây dựng và thực hiện bài thuyết trình trước lớp về vị trí, tầm quan trọng của lao động trong cuộc sống

Trả lời:

Con người chúng ta trải qua quá trình tiến hóa hàng nghìn năm lịch sử với sự lao động cần cù, miệt mài, chăm chỉ của bao thế hệ. Có thể thấy, lao động đã, đang và sẽ luôn đóng vai trò quan trọng đối với đời sống con người.

  Lao động là việc con người làm việc, hoạt động tạo ra của cải, vật chất để nuôi sống bản thân và tạo giá trị tốt đẹp cho xã hội bằng bàn tay, khối óc của mình thông qua nghề nghiệp. Lao động có vai trò, ý nghĩa quan trọng đối với mỗi con người. Lao động chính là thước đo khẳng định giá trị của mỗi con người. Lao động là cơ sở đầu tiên để loài người tồn tại, phát triển, tiến bộ. Khi con người lao động trong sáng tạo, có nghĩa là họ được khẳng định giá trị tồn tại của bản thân, đóng góp cho xã hội.

  Lao động làm nên cơ sở vật chất, tinh thần, là điều kiện quyết định để thực hiện ước mơ của con người. Lao động đem lại niềm vui, khơi dậy những sáng tạo. Nếu con người biết phát huy năng lực, sự sáng tạo, sẽ có được niềm vui thực sự. Bên cạnh đó, lao động còn giúp cho con người óc tư duy, khả năng phán đoán, hoàn thiện và phát triển, thúc đẩy cuộc sống, xã hội phát triển.

  Lao động giúp con người làm chủ bản thân, thực hiện trách nhiệm, bổn phận với gia đình, xã hội. Nếu xã hội không có lao động, con người sẽ mãi dậm chân tại chỗ, không có của cải để cống hiến cho xã hội, thậm chí là không có của cải để nuôi sống bản thân dẫn đến sự suy vong của giống loài.

  Một thực trạng đáng buồn là trong cuộc sống vẫn còn có nhiều người có thái độ lười biếng lao động, ỷ lại, không sáng tạo, không phát huy hết năng lực cần có của bản thân, quen dựa dẫm vào người khác, không có ý chí vươn lên. Những người này sẽ khó có được cuộc sống tốt đẹp và tiến bộ.

  Cuộc sống rất ngắn ngủi, hãy biết ơn những ngày ta được sống, được khỏe mạnh, từ đó cố gắng cống hiến nhiều hơn nữa, lao động nhiều hơn nữa để cuộc sống tốt đẹp hơn.

Câu 3: Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi.

• Theo em, chủ doanh nghiệp trong trường hợp này có đang thực hiện quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp sử dụng lao động không?
• Theo quy định của Bộ luật lao động năm 2019, chị H có quyền từ chối làm việc không? Vì sao?

Trả lời:

• Theo em, chủ doanh nghiệp trong trường hợp này không đang thực hiện quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp sử dụng lao động vì trong hợp đồng làm công nhân khai thác đá ở tỉnh miền núi nhưng khi chị H làm việc không như trong hợp đồng công việc hay điều kiện làm việc
• Theo quy định của Bộ luật lao động năm 2019, chị H có quyền từ chối làm việc vì đã không cam kết như hợp đồng mà là nơi làm việc nguy hiểm không có đồ bảo hộ

Câu 4: Theo em, trong trường hợp dưới đây, đâu là nghĩa vụ của người lao động? Vì sao?

1. Anh A thực hiện hợp đồng lao động và thỏa ước lao động với công ti M.
2. Chị B là nhân viên văn phòng tại Công ti D, chị luôn chấp hành kỉ luật lao động tại cơ quan.
3. Chị K tham gia đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp theo quy định của pháp luật.
4. Chú T tham gia thành lập tổ chức đại diện để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng lao động trong quan hệ lao động.
5. Giám đốc Công ti X kí quyết định khen thưởng đối với chị H vì có nhiều thành tích lao động.

Trả lời:

Các trường hợp là nghĩa vụ của người lao động là a, b, c, e.

Câu 5: Em hãy cho biết hành vi nào vi phạm pháp luật lao động trong các trường hợp sau. Vì sao?

1. Thuê trẻ em 14 tuổi làm thợ may công nghiệp
2. Không sử dụng, trang bị bảo hộ lao động khi làm việc
3. Người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng với người lao động.
4. Không trả đủ tiền công theo thỏa thuận
5. Tự ý đuổi việc người lao động khi chưa hết hợp đồng

Trả lời:

Hành vi vi phạm pháp luật lao động trong các trường hợp sau:  b, c, d, e, g

Vì trong luật pháp lao động quy định về luật sử dụng người lao động và người lao động tùy vào mức độ tuổi. Trong quá trình sử dụng lao động cần được trang bị đồ bảo hộ và kĩ thuật theo đúng yêu cầu

Câu 6: Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi

• Nếu là học sinh Trường Trung học cơ sở M, em sẽ chủ động tham gia hoạt động này như thế nào? Vì sao?
• Vì sao học sinh Trường Trung học cơ sở M lại tích cực, tham gia hoạt động lao động cộng đồng của nhà trường?

Trả lời:

Nếu là học sinh trường M em sẽ chủ động tham gia các hoạt động và tìm hiểu về các anh hùng đã hi sinh cho đất nước vì lao động và dọn dẹp nghĩa trang là một hoạt động ý nghĩa nhân văn và giúp chúng em nhớ về cội nguồn của mình.

Học sinh trường Trung học cơ sở M lại tích cực, tham gia hoạt động lao động cộng đồng của nhà trường vì đây cũng là một hoạt động ý nghĩa vừa lao động vừa giáo dục mang lại những trải nghiệm thú vị và tìm hiểu thêm về cội nguồn cùng bài học thú vị cho học sinh