BÀI 4: KHÍ HẬU VIỆT NAM

MỞ ĐẦU

Khí hậu Việt Nam mang tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa và có sự phân hóa đa dạng. Các tính chất đó được biểu hiện như thế nào? Hãy liên hệ với khí hậu ở địa phương em.

Trả lời:

• Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới và nhiệt đới gió mùa, nắng nhiều, lượng mưa dồi dào và độ ẩm cao. Một số nơi gần chí tuyến hoặc vùng núi cao có tính chất khí hậu ôn đới. 
• Nhiệt độ trung bình năm từ 22 - 27oC, rất thích hợp với khách du lịch. Tuy nhiên nhiệt độ trung bình ở từng nơi có khác nhau: Hà Nội 23oC, thành phố Hồ Chí Minh 26 oC, Huế 25oC. 
• Khí hậu Việt Nam có hai mùa rõ rệt, mùa khô rét (từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau), mùa mưa nóng (từ tháng 5 đến tháng 10), nhiệt độ thay đổi theo mùa rõ rệt nhất ở các tỉnh phía Bắc, dao động nhiệt độ giữa các mùa chênh nhau 12oC. Ở các tỉnh phía Nam, sự chênh lệch nhiệt độ giữa các mùa khoảng 3oC. Ở các tỉnh phía bắc, khí hậu thay đổi bốn mùa: Xuân, Hạ, Thu, Ðông.

1. KHÍ HẬU NHIỆT ĐỚI ẨM GIÓ MÙA

1. a) Tính chất nhiệt đới

Nhiệm vụ 1:

CH: Dựa vào thông tin mục a, bảng 4.1, hãy trình bày tính chất nhiệt đới của khí hậu Việt Nam.

Trả lời:

Tính chất nhiệt đới của khí hậu cở nước ta được biểu hiện qua các chỉ số sau:

• Nhiệt độ trung bình năm trên cả nước đều trên 200C, đạt tiêu chuẩn khí hậu nhiệt đới.
• Tổng lượng bức xạ nhận được lớn, cán cân bức xạ quanh năm dương (khoảng 75kcal/cm2 /năm).
• Số giờ nắng từ 1400 – 3000h/năm.

1. b) Tính chất ẩm

Nhiệm vụ 2:

CH: Dựa vào thông tin mục b và bảng 4.2, hãy nêu tính chất ẩm của khí hậu nước ta.

Trả lời:

Tính chất ẩm:

• Lượng mưa trung bình năm lớn: từ 1500 – 2000 mm/năm.
• Độ ẩm không khí > 80%. 

1. c) Tính chất gió mùa

Nhiệm vụ 3:

CH: Dựa vào thông tin mục c và hình 4.1, hãy trình bày đặc điểm gió mùa của khí hậu Việt Nam.

Trả lời:

• Tính chất gió mùa: Một năm có 2 mùa gió:

- Gió mùa đông (tháng 11- tháng 4 năm sau): lạnh, khô. Miền Bắc chịu ảnh hưởng của khối khí lạnh từ phía Bắc. Từ phía nam dãy Bạch Mã trở vào, Tín phong bán cầu Bắc có hướng đông bắc chiếm ưu thế.

- Gió mùa hạ (từ tháng 5 - tháng 10): nóng, ẩm, chủ yếu có hướng tây nam.

2. SỰ PHÂN HÓA ĐA DẠNG CỦA KHÍ HẬU VIỆT NAM

Nhiệm vụ 4: Dựa vào thông tin mục 2 và hình 4.2, hãy:

CH: Trình bày sự phân hóa khí hậu (nhiệt độ, lượng mưa) ở hai trạm khí tượng: Lào Cai, Sa Pa.

Trả lời:

Sự phân hóa khí hậu ở hai trạm khí tượng Lào Cai và Sa Pa:

• Trạm khí lượng Lào Cai:

- Nhiệt độ trung bình: 22oC /năm

- Lượng mưa trung bình: 1765mm/năm

• Trạm khí tượng Sa Pa:

- Nhiệt độ trung bình: 15,5oC /năm

- Lượng mưa trung bình: 2674mm/năm

=> Nhận xét: Khí hậu có sự phân hóa theo độ cao. Ở độ cao 104m (Trạm khí tượng Lào Cai): nhiệt độ trung bình năm cao hơn và lượng mưa trung bình thấp hơn ở độ cao 1583 m (Trạm khí tượng Sa Pa).

CH: Chứng minh sự phân hóa đa dạng của khí hậu Việt Nam.

Trả lời:

Khí hậu nước ta phân hóa đa dạng:

• Theo chiều Bắc - Nam:

- Miền khí hậu phía Bắc: có mùa đông lạnh, tương đối ít mưa, nửa cuối mùa đông ẩm ướt, mùa hè nóng và mưa nhiều.

- Miền khí hậu phía Nam: nhiệt độ quanh năm cao, mùa mưa và mùa khô tương phản sâu sắc.

• Theo chiều Đông - Tây: Đông Trường Sơn và Tây Trường Sơn, Đông Bắc và Tây Bắc.
• Theo độ cao: Ở những miền núi cao khí hậu có sự phân hóa rõ rệt theo độ cao, điển hình nhất ở vùng núi Tây Bắc với 3 đai khí hậu: nhiệt đới, cận nhiệt và ôn đới núi cao.
• Theo mùa: mùa hạ có sự hoạt động của rõ mùa Tây Nam, mùa động có sự hoạt động của gió mùa Đông Bắc.

LUYỆN TẬP

CH: Dựa vào bảng 4.1, hãy nhận xét sự khác nhau về chế độ nhiệt (nhiệt độ trung bình năm; nhiệt độ trung bình tháng nóng nhất, lạnh nhất; biên độ nhiệt độ năm) giữa Lạng Sơn và Cà Mau.

Trả lời:

* Nhận xét: Lạng Sơn có nhiệt độ trung bình năm thấp hơn Cà Mau. Biên độ nhiệt trong năm ở Lạng Sơn cao hơn ở Cà Mau rất nhiều.

=> Lạng Sơn có một mùa đông lạnh, Cà Mau quanh năm nhiệt độ cao.

VẬN DỤNG

CH: Tìm hiểu và cho biết đặc điểm khí hậu ở địa phương em.

Trả lời:

Gợi ý: Vùng Đồng bằng sông Hồng (ĐBSH)

• Khí hậu nhiệt đới gió mùa nóng ẩm, nhiệt độ trung bình năm 22,5- 23,5 oC;
• Lượng mưa trung bình năm 1400 - 2000mm (lượng mưa lớn trên thế giới). Lượng mưa biến đổi qua nhiều năm không lớn, năm mưa nhiều gấp 2- 3 lần năm mưa ít. Do đặc tính khí hậu nhiệt đới gió mùa nên chế độ mưa vùng ĐBSH biểu hiện tính mùa khá rõ rệt. Mùa mưa thường kéo dài 5 tháng từ tháng 6 đến tháng 10, nơi mưa nhiều có thể kéo dài từ 7- 8 tháng.
• Trong năm thường chia thành 4 mùa: xuân, hạ, thu, đông. Mùa hạ nóng, ẩm, mưa nhiều, thường có bão. Mùa đông lạnh, khô, mưa ít.