HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV đặt câu hỏi: Vì sao thổ nhưỡng nước ta lại mang tính chất nhiệt đới gió mùa? Những biểu hiện của tính chất nhiệt đới gió mùa của thổ nhưỡng nước ta là gì?

- GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp, đọc thông tin mục 1 – SGK tr.125, 126 và trả lời câu hỏi vào Phiếu bài tập số 1 (đính kèm cuối mục): Em hãy tìm dẫn chứng chứng minh tính chất nhiệt đới gió mùa của lớp phủ thổ nhưỡng nước ta.

- Sau khi HS trả lời câu hỏi trong Phiếu bài tập số 1, GV tổng kết lại Phiếu bài tập: (đính kèm cuối mục)

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin mục 1 - SGK.134, 135, thảo luận theo cặp và trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày về: Tính chất nhiệt đới gió mùa của lớp phủ thổ nhưỡng.

- GV mời đại diện HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

1. Tính chất nhiệt đới gió mùa của lớp phủ thổ nhưỡng

- Tính chất nóng ẩm → Quá trình phong hóa đá mẹ diễn ra mạnh mẽ → tạo nên lớp phủ thổ nhưỡng dày.

Lớp phủ thổ nhưỡng

- Khí hậu nhiệt đới gió mùa + lượng mưa lớn → quá trình rửa trôi các chất badơ xảy ra mạnh → tích lũy ôxít sắt và nhôm → hình thành các loại đất feralit. Đất có đặc điểm nghèo mùn, chua.

Đất feralit

- Quá trình feralit là quá trình hình thành đất đặc trưng ở nước ta, hình thành các loại đất feralit điển hình.

- Tính chất phân mùa → tăng cường quá trình tích lũy ôxít sắt và nhôm → tạo thành các tầng kết von hoặc đá ong ở vùng trung du và miền núi.

Đá ong

- Lượng mưa lớn → gia tăng hiện tượng xói mòn, rửa trôi vùng đồi núi → đất theo dòng chảy ra sông ngòi → hình thành đất phù sa.

Đất phù sa ở châu thổ sông Mê Công

PHIẾU BÀI TẬP SỐ 1

Nhóm:…

Đặc điểm khí hậu

Ảnh hưởng

Kết quả

Tính chất nóng ẩm

Quá trình phong hóa đá mẹ diễn ra mạnh mẽ

Tạo nên lớp phủ thổ nhưỡng dày.

Khí hậu nhiệt đới gió mùa + lượng mưa lớn

Quá trình rửa trôi các chất badơ xảy ra mạnh

Hình thành các loại đất feralit.

Tính chất phân mùa

Tăng cường quá trình tích lũy ôxít sắt và nhôm

Tạo thành các tầng kết von hoặc đá ong

Lượng mưa lớn

Gia tăng hiện tượng xói mòn, rửa trôi vùng đồi núi

Hình thành đất phù sa.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về nhóm đất feralit và nhóm đất phù sa.

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm và thực hiện nhiệm vụ vào Phiếu học tập số 2: Em hãy đọc thông tin mục 2, quan sát các hình ảnh 9.1 – 9.5 và hoàn thành Phiếu bài tập số 2 (đính kèm cuối mục):

+ Nhóm 1: Tìm hiểu nhóm đất feralit.

+ Nhóm 2: Tìm hiểu nhóm đất phù sa.

- GV yêu cầu HS quan sát Hình 9.3 – SGK tr.136 và thực hiện yêu cầu: Em hãy xác định nơi phân bố của nhóm đất trên bản đồ.

- GV yêu cầu HS: Em hãy lấy ví dụ, kể tên các loại cây trồng, vật nuôi phù hợp với nhóm đất feralit và nhóm đất phù sa.

- Sau khi HS trình bày Phiếu học tập của mỗi nhóm, GV tổng kết lại kiến thức: (đính kèm cuối mục)

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin SGK mục 2a, b, quan sát Hình 9.1 – 9.5 – SGK tr.135, 136, thảo luận theo cặp và trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV gọi đại diện một số nhóm trình bày kết quả làm việc

- Các nhóm khác theo dõi và bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức và kết luận.

- GV chuyển sang Hoạt động mới.

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu về nhóm đất mùn trên núi.

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS đọc thông tin mục 2c, quan sát Hình 9.3 – SGK tr.136 và trả lời: Em hãy đọc thông tin mục 2c, quan sát Hình 9.3 và cho biết nơi phân bố và đặc điểm của nhóm đất mùn trên núi.

- GV kết luận: Đất mùn trên núi phân bố rải rác ở các vùng núi có độ cao từ khoảng 1 600 – 1 700 m trở lên. Đất giàu mùn, tầng đất mỏng.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin SGK mục 2c – SGK tr.138, quan sát Hình 9.3 – SGK tr.136 và thực hiện nhiệm vụ.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV gọi đại diện một số HS trả lời câu hỏi.

- Các nhóm khác theo dõi và bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức và kết luận.

- GV chuyển sang Hoạt động mới.

2. Ba nhóm đất chính

a) Nhóm đất feralit.

- Phân bố:

+ Diện tích: chiếm 65%

+ Phân bố: các tỉnh trung du và miền núi.

+ Độ cao: 1600 – 1700 m trở xuống.

- Đặc điểm:

+ Màu sắc: đỏ vàng

+ Đặc tính: lớp vỏ phong hóa dày, đất thoáng khí, dễ thoát nước, đất chua, nghèo các chất badơ và mùn.

Đất feralit trên đá bazan.

Đất feralit trên đá vôi

- Giá trị sử dụng:

+ Trong lâm nghiệp: thích hợp phát triển rừng sản xuất: thông, bạch đàn, xà cừ,…

+ Trong nông nghiệp: trồng các loại

Ÿ Cây công nghiệp lâu năm: chè, cà phê, cao su, hồ tiêu,…

Ÿ Cây dược liệu: quế, hồi, sâm,…

Ÿ Cây ăn quả: bưởi, cam, vải,…

Đồi chè ở Mộc Châu

Rừng hồi ở Lạng Sơn

b) Nhóm đất phù sa.

- Phân bố:

+ Diện tích: chiếm 24%

+ Phân bố: các vùng đồng bằng

- Đặc điểm:

+ Có độ phì cao, rất giàu chất dinh dưỡng.

+ Đất phù sa ở đồng bằng sông Hồng: ít chua, tơi xốp, giàu chất dinh dưỡng.

+ Đất phù sa ở đồng bằng sông Cửu Long: có 3 loại: đất phù sa ngọt có độ phì cao, đất phèn và đất mặn.

+ Đất phù sa ở dải đồng bằng ven biển miền Trung: đồ phì thấp hơn, nhiều cát, ít phù sa sông.

- Giá trị sử dụng:

+ Trong nông nghiệp: trồng các loại

Ÿ Cây lương thực: lúa, ngô,…

Ÿ Cây công nghiệp hàng năm: dâu tằm, bông, đậu tương,…

Ÿ Cây ăn quả.

Đồng bằng sông Cửu Long

Trồng rừng trên đất phù sa ở Cà Mau

+ Trong thủy sản: có lợi thế phát triển ngành thủy sản:

Ÿ Vùng đất phèn, đất mặn: đánh bắt thủy sản.

Ÿ Rừng ngập mặn ven biển, các bãi triều ngập nước, cửa sông lớn: thuận lợi nuôi trồng nhiều loại thủy sản nước lợ và nước mặn: cá, tôm.

Thu hoạch tôm càng xanh ở Cà Mau

Cánh đồng nuôi tôm ở Sóc Trăng

c) Đất mùn trên núi

- Phân bố: rải rác ở vùng núi có độ cao 1600 – 1700m.

- Đặc điểm: đất giàu mùn, tầng đất mỏng.

Đất mùn núi cao

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

Nhóm:………

Tìm hiểu về nhóm đất:……………

Phân bố

Đất feralit

Đất phù sa

Phân bố

- Phân bố ở các tỉnh trung du và miền núi có độ cao từ 1600 – 1700m trở xuống.

- Phân bố chủ yếu ở các vùng đồng bằng.

Đặc điểm

- Có màu đỏ vàng.

- Lớp vỏ phong hóa dày, đất thoáng khí, thoát nước, đất chua, nghèo các chất badơ và mùn.

- Có độ phì cao, giàu chất dinh dưỡng.

- Đất phù sa ở đồng bằng sông Hồng: ít chua, tơi xốp, giàu chất dinh dưỡng.

- Đất phù sa ở đồng bằng sông Cửu Long: đất phù sa ngọt có độ phì cao, đất phèn và đất mặn.

- Đất phù sa ở dải đồng bằng ven biển miền Trung: đồ phì thấp hơn, nhiều cát, ít phù sa sông.

Giá trị sử dụng

- Trong lâm nghiệp: phát triển rừng sản xuất.

- Trong nông nghiệp: khai thác và sử dụng để trồng các loại cây công nghiệp lâu năm, cây dược liệu và các loại cây ăn quả.

- Trong nông nghiệp: thích hợp trồng cây lương thực, cây công nghiệp ngắn ngày, cây ăn quả.

- Trong thủy sản: có nhiều lợi thế trong đánh bắt và nuôi trồng thủy sản.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS đọc mục 3, quan sát Hình 9.6, 9.7, thảo luận theo nhóm và thực hiện nhiệm vụ: Em hãy đọc mục 3 và hoàn thành sơ đồ sau:

- GV cho HS quan sát video sau: https://vtv.vn/xa-hoi/nong-tinh-trang-dot-pha-rung-lam-nuong-ray-tai-kon-tum-20210513013325125.htm

- GV chiếu một số hình ảnh đất bị thoái hóa để HS quan sát:

Chặt phá rừng ở Bắc Giang

Đất bị sa mạc hóa

Nhiều diện tích lúa ở Đồng Tháp bị chết do đất nhiễm phèn.

Đất bị xói mòn, khô cằn ở Tây Nguyên

- GV cho HS quan sát video sau:

youtu.be/RtcDvHI3akQ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin SGK.134, 135, quan sát Hình 9.6, 9.7, thảo luận nhóm và hoàn thành sơ đồ.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV gọi đại diện một số nhóm sử dụng sơ đồ đã hoàn thành để trình bày kết quả làm việc

- GV mời đại diện HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức.

- GV chuyển sang Hoạt động Luyện tập.

3. Tính cấp thiết của vấn đề chống thoái hóa đất

- Nguyên nhân:

+ Do tự nhiên:

Ÿ Địa hình: 3/4 diện tích đất ở vùng đồi núi, có độ dốc cao.

Ÿ Khí hậu: lượng mưa lớn, tập trung theo mùa.

Ÿ Biến đổi khí hậu.

+ Do con người:

Ÿ Phá rừng lấy gỗ, đốt rừng làm nương rẫy.

Ÿ Sử dụng đất để sản xuất nông nghiệp nhưng chưa cải tạo đất.

Ÿ Lạm dụng các chất hóa học trong sản xuất.

- Hiện trạng: đất bị thoái hóa chiếm 30% diện tích đất cả nước (~ 10 triệu ha).

+ Một số biểu hiện của thoái hóa đất:

Ÿ Đất ở trung du và miền núi bị rửa trôi, xói mòn, bạc màu, khô cằn, nghèo dinh dưỡng.

Ÿ Đất ở vùng cửa sông, ven biển bị nhiễm phèn, nhiễm mặn.

- Biện pháp:

+ Bảo vệ rừng và trồng rừng:

Ÿ Bảo vệ rừng phòng hộ đầu nguồn, ven biển.

Bảo vệ rừng phòng hộ ở Lai Châu

Ÿ Trồng cây phủ xanh đất trồng, đồi núi trọc.

Trồng rừng phủ xanh đồi trọc

+ Củng cố và hoàn thiện các hệ thống đê ven biển, hệ thống công trình thủy lợi.

Gia cố công trình thủy lợi, đê điều ở Quảng Bình

+ Bổ sung các chất hữu cơ cho đất.

Câu 1

Câu 2

Câu 3

Câu 4

Câu 5

Câu 6

Câu 7

Câu 8

D

A

B

A

C

A

B

D

GIÁ TRỊ SỬ DỤNG CỦA ĐẤT FERALIT VÀ ĐẤT PHÙ SA Ở NƯỚC TA

Nhóm đất

Giá trị sử dụng

Đất feralit

Đất phù sa

GIÁ TRỊ SỬ DỤNG CỦA ĐẤT FERALIT VÀ ĐẤT PHÙ SA Ở NƯỚC TA

Nhóm đất

Giá trị sử dụng

Đất feralit

- Trồng các loại cây công nghiệp lâu năm, cây dược liệu và cây ăn quả.

- Phát triển rừng sản xuất với các loại cây trồng lâu năm, cây gỗ lớn.

Đất phù sa

- Sản xuất cây lương thực, cây công nghiệp hàng năm và cây ăn quả.

- Đánh bắt thủy sản, nuôi trồng thủy sản nước lợ và nước mặn.

PHIẾU BÀI TẬP SỐ 1

Nhóm:…

Đặc điểm khí hậu

Ảnh hưởng

Kết quả

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

Nhóm:………

Tìm hiểu về nhóm đất:……………

Phân bố

Đặc điểm

Giá trị sử dụng