Giáo án Địa lí 9 kết nối bài 2: Phân bố dân cư và các loại hình quần cư

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV dẫn dắt: Mật độ dân số nước ta cao (297 người/km² năm 2021), đứng thứ 48 trên thế giới và thứ 3 trong khu vực Đông Nam Á (sau Xin-ga-po và Phi-líp-pin).

- GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi, khai thác Hình 2, thông tin mục 1 SGK tr.119, 120 và trả lời câu hỏi: Nhận xét đặc điểm phân bố cư dân nước ta.

- GV cung cấp thêm một số thông tin về đặc điểm phân bố dân cư nước ta:

Đồng bằng sông Hồng có mật độ dân số 

cao nhất cả nước

Bảng: Tỉ lệ dân thành thị và nông thôn ở nước ta, giai đoạn 1990 – 2001

(Đơn vị: %)

(Nguồn: Tổng cục Thống kê, năm 1991, 

2001, 2011, 2022)

- GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS thảo luận cặp đôi và trả lời câu hỏi: Sự phân bố dân cư thay đổi do tác động của những nhân tố nào?

- GV chia HS thành 6 nhóm, tổ chức trò chơi Đi tìm nhà thông thái. GV yêu cầu các nhóm vận dụng, liên hệ, sưu tầm thêm thông tin trên sách, báo, internet và cho biết: Vì sao Đồng bằng sông Hồng có mật độ dân số cao nhất cả nước?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục, tư liệu do GV cung cấp và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS nêu nhận xét đặc điểm phân bố cư dân nước ta.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng: Sự phân bố dân cư thay đổi do tác động của những nhân tố như vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên, chính sách dân số, trình độ phát triển kinh tế,….

- GV mời đại diện 2 – 3 nhóm trả lời câu hỏi trò chơi (Đính kèm phía dưới Hoạt động 1). 

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: 

Đặc điểm phân bố dân cư ở nước ta:

+ Phân bố dân cư khác nhau giữa các khu vực: phân bố dân cư nước ta khác nhau giữa các khu vực đồng bằng và trung du, miền núi; giữa thành thị và nông thôn.

+ Phân bố dân cư nước ta có sự thay đổi: sự phân bố dân cư nước ta thay đổi theo hướng càng ngày càng hợp lí hơn. 

- GV chuyển sang nội dung mới. 

1. Phân bố dân cư

- Phân bố dân cư khác nhau giữa các khu vực:

+ Giữa đồng bằng và miền núi: 

• Khu vực đồng bằng, ven biển có dân cư đông đúc; khu vực miền núi có dân cư thưa thớt hơn. 

• Đồng bằng sông Hồng có mật độ dân số cao nhất cả nước (1 091 ng/km²); Tây Nguyên có mật độ dân số thấp nhất cả nước  (111 ng/km²).

+ Giữa thành thị và nông thôn:

• Dân cư chủ yếu sinh sống ở nông thôn.

• Tỉ lệ dân sống ở nông thôn: 62,9%.

• Tỉ lên dân sống ở thành thị: 37,1%

• Hồ Chí Minh và Hà Nội là 2 thành phố có mật độ dân số cao nhất cả nước.

-  Phân bố dân cư nước ta có sự thay đổi: 

+ Tỉ lệ dân thành thị tăng từ 19,5% (1990) lên 37,1% (2021). 

+ Một số đô thị có quy mô dân số đông, cơ sở hạ tầng hiện đại: Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng, Hải Phòng,…

+ Các vùng có kinh tế phát triển năng động thu hút đông dân cư: Đông Nam Bộ, Đồng bằng sông Hồng. 

Trả lời câu hỏi trò chơi Đi tìm nhà thông thái:

Đồng bằng sông Hồng có mật độ dân số cao nhất cả nước, vì:

- Nguyên nhân về tự nhiên:

+ Là đồng bằng châu thổ rộng lớn thứ 2 sau Đồng bằng sông Cửu Long (1,5 triệu ha). 

+ Có hệ thống sông Hồng và sông Thái Bình là hệ thống sông lớn đứng hàng thứ 2 của Việt Nam (sau hệ thống sông Mê Kông).

+ Có khí hậu nhiệt đới gió mùa.

- Nguyên nhân về lịch sử khai thác lãnh thổ: là một trong những vùng được khai phá và định cư lâu đời nhất ở nước ta. Nhờ sự thuận lợi về địa hình và khí hậu, con người đã sinh sống ở đây từ hàng vạn năm về trước.

- Nguyên nhân về kinh tế - xã hội:

+ Nền nông nghiệp trồng lúa nước ở đồng bằng sông Hồng đã có từ xa xưa. Ngày nay, trình độ thâm canh trong việc trồng lúa nước ở đây đạt mức cao nhất trong cả nước. Vì vậy, nghề này đòi hỏi nhiều lao động. Trừ các thành phố lớn, những nơi càng thâm canh và có một số nghề thủ công truyền thống thì mật độ dân cư càng đông đúc.

+ Hình thành mạng lưới trung tâm công nghiệp quan trọng, dày đặc. Hà Nội là thành phố triệu dân lớn nhất khu vực phía Bắc. Các thành phố và thị xã khác có số dân đông như Hải Phòng, Nam Định, Thái Bình, Hải Dương. Việc phát triển công nghiệp và đô thị góp phần làm tăng mức độ tập trung dân số ở Đồng bằng sông Hồng. 

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV dẫn dắt: Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam, “quần cư” là “các kiểu phân bố dân cư trong những điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội nhất định”. Quần cư chính là hình thức biểu hiện cụ thể của việc phân bố dân cư trên bề mặt Trái đất, bao gồm mạng lưới các đặc điểm dân cư tồn trên một lãnh thổ nhất định.

- GV trình chiếu cho HS quan sát hình ảnh về các loại hình quân cư ở nước ta:

- GV yêu cầu HS thảo luận theo 4 nhóm, khai thác Bảng 2, thông tin mục 2 SGK tr.121 và hoàn thành Phiếu học tập số 1: Trình bày sự khác biệt giữa quần cư nông thôn và quần cư thành thị ở nước ta. 

………………………

2. Các loại hình quần cư

Đính kèm kết quả Phiếu học tập số 1 phía dưới Hoạt động 2. 

…………