Giáo án điện tử bài 3: Các cấp tổ chức của thế giới sống

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI HỌC MÔN SINH HỌC

KHỞI ĐỘNG

Trong một tiết học về sự sống, một bạn nói rằng: “Một chiếc xe và một con sư tử đều có quá trình chuyển hoá vật chất và năng lượng, có khả năng đi chuyển nên cả hai đều được gọi là vật sống.”

Em có đồng ý với ý kiến đó không? Hãy chứng minh cho ý kiến của mình.

BÀI 3: CÁC CẤP TỔ CHỨC CỦA THẾ GIỚI SỐNG

NỘI DUNG BÀI HỌC

1. I. Các cấp tổ chức của thế giới sống
2. II. Đặc điểm chung của các cấp tổ chức sống
3. I. Các cấp tổ chức của thế giới sống

Trả lời câu hỏi

• Em hãy trình bày khái niệm tổ chức sống.
• Kể tên các cấp độ tổ chức trong thế giới sống.
• Phân biệt cấp độ tổ chức và cấp độ tổ chức sống.

1. Khái niệm cấp độ tổ chức sống

Các cấp độ tổ chức của thế giới sống là tập hợp tất cả các cấp tổ chức từ nhỏ nhất đến lớn nhất trong thế giới sống.

Các cấp độ tổ chức trong thế giới sống

• Các cấp độ tổ chức sống có những biểu hiện đặc trưng của sự sống như: chuyển hóa vật chất và năng lượng, sinh trưởng và phát triển, sinh sản, cảm ứng,…
• Các cấp tổ chức sống cơ bản:

HOẠT ĐỘNG NHÓM

• Quan sát hình 3.1, kể tên các cấp tổ chức của thế giới sống.
• Cho biết cấp độ tổ chức nào có đầy đủ các biểu hiện của sự sống.
• Tại sao tế bào được xem là cấp độ tổ chức sống cơ bản nhất?

2. Các cấp độ tổ chức của thế giới sống

• Các cấp độ tổ chức của thế giới sống:

Nguyên tử → phân tử → bào quan → tế bào → mô → cơ quan → hệ cơ quan →  cơ thể → quần thể → quần xã - hệ sinh thái →  sinh quyển.

• Cấp độ tổ chức có đầy đủ các biểu hiện của sự sống:

Phân tử → bào quan → tế bào → mô → cơ quan → hệ cơ quan → cơ thể → quần thể → quần xã - hệ sinh thái → sinh quyển.

Xác định các hình ảnh minh hoạ trên thuộc cấp độ tổ chức nào của thế giới sống?

Trả lời câu hỏi

• Các cấp độ tổ chức sống có mối quan hệ với nhau như thế nào?
• Ý nghĩa của việc nghiên cứu mối quan hệ giữa các cấp độ tổ chức sống là gì?

3. Mối quan hệ giữa các cấp độ tổ chức sống

• Trong sự hình thành thế giới sống, các cấp độ tổ chức sống có mối quan hệ chặt chẽ với nhau:
• Cấp độ tổ chức nhỏ hơn sẽ làm nền tảng để hình thành cấp độ tổ chức cao hơn.
• Ví dụ: tế bào được cấu tạo từ nhiều bào quan khác nhau, nhiều tế bào có cùng chức năng tập hợp lại thành mô, nhiều mô tập hợp tạo thành cơ quan, tiếp đến là các hệ cơ quan và cơ thể.
• Tập hợp các cá thể cùng loài phân bố ở một khu vực nhất định tạo thành quần thể.
• Các quần thể khác loài tổn tại trong một khu vực địa lí xác định, tại một thời điểm nhất định gọi là quần xã.
• Các sinh vật trong quần xã tương tác với nhau và với môi trường hình thành hệ sinh thái.

1. II. Đặc điểm chung của các cấp tổ chức sống

HOẠT ĐỘNG NHÓM

Đọc thông tin, quan sát hình 3.2 và tìm hiểu về điểm chung của các cấp độ tổ chức sống.

Đặc điểm chung của các cấp độ tổ chức sống

• Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc
• Hệ thống mở và tự điều chỉnh
• Thế giới sống liên tục tiến hoá

1. Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc

Thế giới sống được tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc: tổ chức sống cấp dưới sẽ làm cơ sở để hình thành nên tổ chức sống cấp trên.

Tổ chức sống cấp cao hơn vừa có những đặc điểm của tổ chức sống thấp hơn, vừa mang những đặc tính nổi trội mà tổ chức sống cấp dưới không có.

2. Hệ thống mở và tự điều chỉnh

• Các cấp độ tổ chức sống luôn diễn ra quá trình trao đổi chất và năng lượng với môi trường nên được gọi là hệ thống mở.
• Quá trình trao đổi chất tạo nên mối quan hệ gắn kết giữa sinh vật và môi trường: sinh vật không chỉ chịu tác động của môi trường mà còn góp phần làm thay đổi môi trường.
• Các cấp độ tổ chức sống có cơ chế tự điều chỉnh nhằm đảm bảo duy trì và điều hoà các hoạt động sống trong hệ thống để tồn tại và phát triển.

3. Thế giới sống liên tục tiến hoá

• Dựa vào một số đặc điểm chung, các nhà khoa học đã chia các loài sinh vật thành ba lãnh giới: Vi sinh vật cổ, Vi khuẩn và Nhân thực.
• Sự sống được tiếp nối từ thế hệ này sang thế hệ khác nhờ quá trình sinh sản.
• Nhiều đặc tính được duy trì ổn định, kế thừa qua nhiều thế hệ thông qua quá trình nhân đôi DNA.
• Môi trường sống luôn có những biến đổi buộc sinh vật phải có sự thích nghỉ để tồn tại → Quá trình chọn lọc tự nhiên.

→ Các loài sinh vật luôn có sự tiến hoá, góp phần tạo nên thế giới sống vô cùng đa dạng, phong phú ngày nay.

LUYỆN TẬP

Nhiệm vụ 1: Làm bài tập SGK

Ở một loài chim, ban đầu có 10 000 cá thể sống ở vùng (A), sau 5 năm, quần thể này đạt số lượng 30 000 cá thể. Với số lượng cá thể tăng nhanh dẫn đến nguồn thức ăn trong môi trường bị khan hiếm. Do điều kiện sống khó khăn nên đã có 15 000 cá thể di cư sang vùng (B) để tìm môi trường sống mới.

1. Sự di cư của các cá thể chim liên quan đến đặc điểm nào của cấp độ tổ chức sống?
2. Sự di cư có vai trò gì đối với loài chim này?

Lời giải:

1. 1. Sự di cư của các cá thể chim liên quan đến khả năng tự điều chỉnh, cụ thể là sự tự điều chỉnh về số lượng cá thể của quần thể.
2. Sự di cư giúp các cá thể trong loài giảm bớt sự cạnh tranh khi điều kiện sống trở nên khắc nghiệt, các cá thể di cư sang môi trường sống mới có điều kiện sống thuận lợi hơn, thúc đẩy sự phát triển của loài.

Nhiệm vụ 2: Hoàn thành trắc nghiệm

Câu 1. Cấp độ tổ chức của thế giới sống là

1. Các cấp tổ chức dưới cơ thể.
2. Các cấp tổ chức trên cơ thể.
3. Các đơn vị cấu tạo nên thế giới sống.
4. Các đơn vị cấu tạo nên cơ thể sống.

Câu 2. Các cấp độ tổ chức sống có bao nhiêu đặc điểm?

1. 1 đặc điểm
2. 2 đặc điểm
3. 3 đặc điểm
4. 4 đặc điểm

Câu 3. Phát biểu nào sau đây là đúng khi nói về nguyên tắc thứ bậc của các cấp độ tổ chức sống?

A

. Tổ chức sống cấp dưới sẽ làm cơ sở để hình thành nên tổ chức sống cấp trên.

1. Tất cả các cấp độ tổ chức sống đều được hình thành từ các nguyên tử.
2. Tế bào là đơn vị cơ sở hình thành nên cơ thể sinh vật. Tế bào là đơn vị cơ sở hình thành nên cơ thể sinh vật.
3. Các cấp độ tổ chức sống được sắp xếp từ thấp đến cao dựa trên số lượng và kích thước của chúng.

Câu 4. Trong các đặc điểm sau đây, có bao nhiêu đặc điểm chỉ có ở các vật sống mà không có ở các vật không sống?

(1) Có khả năng tự điều chỉnh.

(2) Liên tục tiến hoá.

(3) Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc.

(4) Diễn ra quá trình trao đổi chất với môi trường.

(5) Đều được cấu tạo từ tế bào.

1. 1
2. 4
3. 3
4. 2

Câu 5. Trong một khu rừng nhiệt đới có các cấp độ tổ chức sống nào sau đây?

1. Cơ thể, quần thể, quần xã - hệ sinh thái.
2. Tế bào, cơ thể, quần thể, quần xã - hệ sinh thái, sinh quyển.
3. Tế bào, cơ thể, quần thể,

sinh quyển.

1. Tế bào, cơ thể, quần thể, quần xã - hệ sinh thái.

VẬN DỤNG

Em hãy chứng minh thế giới sống vừa có tính đa dạng, vừa có tính thống nhất một cách rõ rệt. Cho ví dụ minh họa.

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

Ôn lại kiến thức đã học.

Làm bài tập trong Sách bài tập sinh học 10.

Đọc và tìm hiểu trước Bài 4: Thành phần hóa học của tế bào

CẢM ƠN CÁC EM ĐÃ THAM GIA TIẾT HỌC, HẸN GẶP LẠI!