Giáo án điện tử chuyên đề Lịch sử 12 kết nối CĐ 1: Lịch sử tín ngưỡng và tôn giáo ở Việt Nam (P2)

CHUYÊN ĐỀ 1: LỊCH SỬ TÍN NGƯỠNG VÀ TÔN GIÁO Ở VIỆT NAM 

HOẠT ĐỘNG II. MỘT SỐ TÍN NGƯỠNG Ở VIỆT NAM

2.1. Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên và Quốc tổ Hùng Vương

Hoạt động theo nhóm: 

+ Nhóm 1, 3: Tìm hiểu về tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên.

+ Nhóm 2, 4: Tìm hiểu về tín ngưỡng thờ Quốc tổ Hùng Vương

Dự kiến sản phẩm:

+ Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên: Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên đã trở thành một tập tục văn hóa truyền thống, có vai trò vị trí hết sức đặc biệt trong đời sống tinh thần của dân tộc Việt Nam hiện nay. Trong bối cảnh mở cửa hội nhập, việc bảo lưu và phát huy tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên đã và đang là một trong các thành tố tạo nên bản sắc văn hóa Việt Nam. 

+ Tín ngưỡng thờ Quốc tổ Hùng Vương: Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là biểu tượng của sự đoàn kết dân tộc, là điểm hội tụ tâm linh của người Việt, những giá trị của tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương đang được cộng đồng người Việt gìn giữ, bảo vệ, trao truyền và phát huy trong đời sống.

2.2. Tín ngưỡng thờ Mẫu

- Xem video: https://www.youtube.com/watch?v=m7AZlZO5YDY

- Trình bày những nét chính về tín ngưỡng thờ Mẫu.

Dự kiến sản phẩm:

- Nguồn gốc: 

+ Là tín ngưỡng nguyên thuỷ gắn với cư dân nông nghiệp.

+ Được hình thành từ nhiều tín ngưỡng bản địa khác nhau (thờ nữ thần trong tự nhiên, thờ Mẫu thần) cùng ảnh hưởng của Đạo giáo từ Trung Quốc.

- Loại hình và các dạng thức thờ cúng: nằm trong hai hệ thống (Mẫu thần và Mẫu Tam phủ, Tứ phủ).

+ Miền Bắc: Thờ Mẫu thần và Mẫu Tam phủ, Tứ phủ.

+ Miền Trung: Thờ Mẫu thần và nữ thần.

+ Miền Nam: Thờ nữ thần và Mẫu thần.

- Ý nghĩa: 

+ Thể hiện triết lí tôn thờ người phụ nữ, người mẹ. + Là khát vọng duy trì nòi giống, cầu mong cuộc sống bình yên, có phúc, có lộc.

- Giá trị: là tín ngưỡng chứa đựng giá trị văn hoá nghệ thuật phong phú, thể hiện tính đặc sắc trong văn hoá bản địa Việt Nam. 

=>Tín ngưỡng thờ Mẫu là tín ngưỡng chứa đựng giá trị văn hóa nghệ thuật phong phú, thể hiện tính đặc sắc trong văn hóa bản địa Việt Nam. Năm 2016, UNESCO đã chính thức đưa di sản Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. 

2.3. Tín ngưỡng thờ Thành hoàng

- Xem video: https://www.youtube.com/watch?v=h1QTcAsvmW4

- Nêu những nét cơ bản về đối tượng thờ cúng và lịch sử phát triển của tín ngưỡng thờ Thành hoàng của người Việt. 

- Tín ngưỡng này có giá trị như thế nào?

Dự kiến sản phẩm:

- Nguồn gốc và quá trình phát triển: xuất hiện ở Việt Nam từ thời Bắc thuộc, phát triển thành tín ngưỡng mang đặc trưng riêng của người Việt Nam.

+ Từ thời Lý - Trần: Các vua đều sắc phong cho vị thần bảo hộ kinh đô Thăng Long là Thành hoàng Đại vương.

+ Thời Lê sơ: Triều đình cho lập đàn thờ Thành hoàng cùng với đàn tế các vị thần: Gió, Mây, Mưa, Sấm. 

+ Từ thời Lê trung hưng: tục thờ Thành hoàng quy định riêng và phổ biến trong các làng xã.

- Đối tượng thờ cúng:

+ Các vị Thần có nguồn gốc tự nhiên (núi, sông, đá...).

+ Anh hùng dân tộc, danh nhân văn hoá, người có công đánh đuổi giặc ngoại xâm, phát triển văn hoá.

+ Tổ nghề (người có công truyền dạy cho dân làng một nghề thủ công nào đó),...

+ Các nhân vật khác (người có công khai phá lập làng hoặc từ nơi khác đến nhưng hiển linh giúp làng...).

- Ý nghĩa: 

+ Phản ánh ý thức về lòng biết ơn những người có công.

+ Phản ánh ý thức giữ gìn luật lệ, lề lối gia phong của làng xã và thể hiện ý thức đoàn kết cộng đồng của nhân dân các địa phương.

2.4. Tín ngưỡng thờ anh hùng dân tộc.

- Chơi trò chơi “Ai hiểu biết hơn”.

Dự kiến sản phẩm:

- Nguồn gốc: bắt nguồn từ đạo lí uống nước nhớ nguồn, thể hiện sự biết ơn những người có công với quê hương đất nước. 

- Đối tượng thờ cúng: những người có đóng góp trong kháng chiến chống giặc ngoại xâm, khai hoang lập làng, chữa bệnh cứu dân, dạy học, truyền nghề,...

- Cơ sở thờ tự: đền, miếu,

nhà thờ, khu tưởng niệm,...

- Thực hành nghi lễ: 

+ Thực hiện vào ngày giỗ của các vị anh hùng,

+ Thực hiện vào dịp mùa xuân, mùa thu trong năm.

- Ý nghĩa: 

+ Giúp thế hệ sau thể hiện sự biết ơn tiền nhân.

+ Giúp thế hệ trẻ noi gương các bậc anh hùng trong công cuộc bảo vệ và xây dựng đất nước hiện nay.