Giáo án Khoa học 4 kết nối Bài 31: Ôn tập chủ đề sinh vật và môi trường

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN

HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo hứng thú và khơi gợi điều thích nhất của HS sau khi học xong chủ đề.

b. Cách thức thực hiện:

- GV đặt câu hỏi: Hãy nói về điều em thích nhất ở chủ đề Sinh vật và môi trường.

- GV mời đại diện 2 - 3 HS xung phong trả lời. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét chung, không chốt đúng sai

mà dẫn dắt vào bài học: Để ôn lại các kiến thức đã học trong chủ đề, chúng ta cùng đi vào bài học hôm nay – Ôn tập chủ đề sinh vật và môi trường.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động: Trả lời câu hỏi và bài tập

a. Mục tiêu: HS vận dụng được các kiến thức đã học trong chủ đề để giải quyết các câu hỏi và bài tập trong sách.

b. Cách tiến hành:

Bài tập 1. Tóm tắt các nội dung chính đã học ở chủ đề

- GV chia lớp thành các nhóm 4.

- GV yêu cầu HS quan sát, đọc thông tin trong hình 1.

- GV yêu cầu HS trình bày tóm tắt nội dung đã học.

- GV mời đại diện 2- 3 nhóm xung phong trả lời. Các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, tuyên dương các nhóm có câu trả lời đúng.

Bài tập 2. Chuỗi thức ăn trong tự nhiên có từ ba sinh vật trở lên

- GV yêu cầu HS kể tên các chuỗi thức ăn có từ ba sinh vật trở lên.

- GV mời đại diện 2 – 3 HS xung phong trả lời. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, tuyên dương HS có câu trả lời đúng.

Bài tập 3. Nếu trong tự nhiên không có thực vật thì điều gì sẽ xảy ra? Vì sao?

- GV yêu cầu HS nêu các chuỗi thức ăn bắt đầu bằng thực vật đã liệt kê ở bài tập 2.

- GV mời đại diện 2 – 3 HS xung phong trả lời. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, bổ sung (nếu cần).

- GV yêu cầu HS suy nghĩ, trả lời câu hỏi: Nếu trong tự nhiên không có thực vật thì điều gì sẽ xảy ra? Vì sao?

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, tuyên dương các HS có câu trả lời đúng.

Bài tập 4. Khung cảnh góc vườn

- GV yêu cầu HS quan sát hình 2.

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm 4, cho biết cần nuôi thêm sinh vật nào để hạn chế muỗi sinh sản, phát triển.

- GV mời đại diện 2 – 3 nhóm xung phong trả lời. Các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, bổ sung (nếu cần).

Bài tập 5. Đưa ra ý kiến cho những việc làm ở bảng

- GV yêu cầu HS đọc những việc làm ở bảng cho sẵn (được đính kèm ở cuối bài).

- GV yêu cầu HS đưa ra ý kiến “nên” hoặc “không nên” cho những việc làm trong bảng để giữ cân bằng chuỗi thức ăn. Giải thích vì sao.

- GV mời đại diện 2 – 3 HS trả lời. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, tuyên dương HS có câu trả lời đúng.

* CỦNG CỐ

- GV đặt câu hỏi củng cố: Hãy nêu vai trò và vị trí của thực vật trong chuỗi thức ăn.

- GV mời đại diện 2 – 3 HS trả lời. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, đánh giá sự tham gia của HS trong giờ học, khen ngợi những HS tích cực; nhắc nhở, động viên những HS còn chưa tích cực, nhút nhát.

* DẶN DÒ

- Ôn tập kiến thức đã học.

- Làm bài tập trong VBT.

- HS lắng nghe GV nêu câu hỏi.

- HS trả lời: Biết các việc nên làm và không nên làm để giữ cân bằng chuỗi thức ăn trong tự nhiên.

- HS lắng nghe, chuẩn bị vào bài.

- HS chia nhóm theo hướng dẫn của GV.

- HS quan sát hình, đọc bài.

- HS lắng nghe yêu cầu của GV.

- HS trả lời (sơ đồ tư duy được đính kèm cuối bài).

- HS lắng nghe, chữa bài.

- HS lắng nghe yêu cầu của GV.

- HS trả lời:

+ Cây → Hươu → Sư tử.

+ Lúa → Châu chấu → Ếch → Rắn → Đại bàng.

+ Rong → Cá nhỏ → Chim.

+ Lúa → Chuột → Mèo.

+ Lá cây → Rệp → Ấu trùng bọ rùa → Chim.

+ Bèo tấm → Ốc → Cá.

- HS lắng nghe, chữa bài.

- HS lắng nghe yêu cầu của GV.

- HS trả lời:

+ Cây → Hươu → Sư tử.

+ Lúa → Châu chấu → Ếch → Rắn → Đại bàng.

+ Rong → Cá nhỏ → Chim.

+ Lúa → Chuột → Mèo.

+ Lá cây → Rệp → Ấu trùng bọ rùa → Chim.

+ Bèo tấm → Ốc → Cá.

- HS lắng nghe, chữa bài.

- HS lắng nghe GV nêu câu hỏi.

- HS trả lời: Nếu không có thực vật, trên Trái Đất sẽ không có động vật và con người. Vì thực vật có khả năng tự tổng hợp chất dinh dưỡng từ nước và khí các-bô-níc dưới tác dụng của ánh sáng để sống và phát triển. Còn động vật, con người đều không thể tự tổng hợp chất dinh dưỡng mà phải ăn các thức ăn từ thực vật và động vật khác. 

- HS lắng nghe, chữa bài.

- HS quan sát hình.

- HS lắng nghe yêu cầu của GV.

- HS trả lời: Có thể nuôi thêm một số sinh vật sử dụng muỗi hoặc ấu trùng của muỗi làm thức ăn như ếch, nhái, cá,...

- HS lắng nghe, ghi bài.

- HS đọc bài.

- HS lắng nghe yêu cầu của GV.

- HS trả lời:

(Gợi ý trả lời được đính kèm ở cuối bài)

- HS lắng nghe, chữa bài.

- HS lắng nghe GV nêu câu hỏi.

- HS trả lời: Thực vật có vai trò cung cấp thức ăn cho con người và động vật. Thực vật thường đứng đầu chuỗi thức ăn.

- HS lắng nghe, rút kinh nghiệm.

- HS chú ý, thực hiện theo yêu cầu của GV.

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN

HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo hứng thú và khơi gợi những hiểu biết đã có của HS về vai trò của cây lúa trong chuỗi thức ăn.

b. Cách thức thực hiện:

- GV yêu cầu HS quan sát hình 1.

- GV đặt câu hỏi: Hãy cho biết cây lúa có vai trò gì đối với chuỗi thức ăn.

- GV mời đại diện 2 - 3 HS xung phong trả lời. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét chung, không chốt đúng sai

mà dẫn dắt vào bài học: Để biết được câu trả lời của các bạn là đúng hay sai, chúng ta cùng đi vào bài học hôm nay - Vai trò của thực vật trong chuỗi thức ăn.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Thực vật cung cấp thức ăn cho con người và động vật

a. Mục tiêu: HS nêu được thực vật cung cấp thức ăn cho con người và động vật.

b. Cách tiến hành:

* HĐ 1.1

- GV yêu cầu HS quan sát hình 2.

- GV yêu cầu HS suy nghĩ, trả lời câu hỏi:

+ Thức ăn của động vật và con người được lấy từ đâu?

+ Các bộ phận nào của cây ngô có thể được dùng làm thức ăn cho con người và động vật?

- GV mời đại diện 2 – 3 HS xung phong trả lời. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, chôt kiến thức: Gần như tất cả các bộ phận của thực vật đều có thể dùng làm thức ăn cho người và động vật.

* HĐ 1.2

- GV yêu cầu HS quan sát hình 3.

- GV đặt câu hỏi:

+ “Thức ăn” của cây lúa trong hình là gì?

+ Thức ăn của gà và cáo là gì?

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, tuyên dương các HS có câu trả lời đúng.

- GV đặt câu hỏi: Nhận xét về vai trò của thực vật trong việc cung cấp thức ăn cho con người và động vật.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, tuyên dương các HS có câu trả lời đúng.

Hoạt động 2: Vai trò của thực vật trong chuỗi thức ăn

a. Mục tiêu: HS nhận biết được vai trò thực vật trong chuỗi thức ăn.

b. Cách tiến hành:

* HĐ 2.1

- GV yêu cầu HS quan sát hình 4.

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm 4, trả lời câu hỏi:

+ Đặc điểm chung của ba chuỗi thức ăn trên là gì?

+ Tại sao thực vật thường là sinh vật đứng đầu chuỗi thức ăn?

+ Kể một số chuỗi thức ăn khác mà em biết có thực vật đứng đầu chuỗi.

- GV mời đại diện 2 – 3 nhóm xung phong trả lời. Các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, tuyên dương HS có câu trả lời đúng.

- GV nêu câu hỏi củng cố:

+ Thực vật có khả năng tự tổng hợp chất dinh dưỡng từ các chất nào?

+ Vì sao thực vật thường là sinh vật đứng đầu chuỗi thức ăn?

+ Hãy viết và mô tả một chuỗi thức ăn khác có thực vật đứng đầu chuỗi.

- GV mời đại diện 2 – 3 HS xung phong trả lời. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, bổ sung (nếu cần).

Hoạt động 3: Cân bằng chuỗi thức ăn trong tự nhiên

a. Mục tiêu: HS nhận biết được tác hại của mất cân bằng chuỗi thức ăn và nêu được các hành động để duy trì cân bằng đó.

b. Cách tiến hành:

* HĐ 3.1

- GV yêu cầu HS quan sát hình 5.

- GV yêu cầu HS đọc thông tin trong SGK và trả lời câu hỏi:

+ Nếu khoai tây (nguồn thức ăn của chuột) bị mất mùa sẽ gây tác động gì đến số lượng chuột và rắn?

+ Nếu số lượng rắn trong chuỗi thức ăn giảm mạnh do con người khai thác quá mức thì số lượng chuột và khoai tây thay đổi như thế nào?

+ Hãy nhận xét về vai trò của thực vật, động vật đối với sự cân bằng chuỗi thức ăn.

- GV mời đại diện 2 – 3 HS xung phong trả lời. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, chốt kiến thức: Trong chuỗi thức ăn, khi một sinh vật nào đó bị suy giảm số lượng sẽ dẫn đến làm giảm số lượng của sinh vật ăn nó. Điều này có thể dẫn đến phá hủy toàn bộ chuỗi thức ăn.

* HĐ 3.2

- GV chia lớp thành các nhóm 4.

- GV yêu cầu HS quan sát hình 6.

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm, trả lời câu hỏi:

+ Hoạt động nào của con người trong 3 hoạt động (1, 2 và 3) ít gây hậu quả xấu, hoạt động đánh bắt nào gây hậu quả xấu và lâu dài đến chuỗi thức ăn?

+ Hoạt động nào trong 3 hoạt động trên có thể gây mất cân bằng chuỗi thức ăn?

+ Đặt tên cho bức tranh.

- GV mời đại diện 2 – 3 nhóm xung phong

trả lời. Các nhóm khác lắng nghe, nhận xét,

nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, bổ sung (nếu cần).

- GV yêu cầu HS quan sát hình 7, 8 và 9.

- GV nêu yêu cầu:

+ Tìm hiểu ý nghĩa của các hoạt động trong hình 7, 8 và 9.

+ Thảo luận nêu một số việc làm để giữ gìn cân bằng chuỗi thức ăn trong tự nhiên.

+ Hãy kể về những việc em hoặc người thân, người dân nơi em sống đã làm để giữ cân bằng chuỗi thức ăn.

+ Hãy chia sẻ và vận động gia đình cam kết không sử dụng một số sinh vật như rắn, gấu,… trong tự nhiên làm thức ăn và thuốc.

- GV giải thích cho HS biết giữ cân bằng chuỗi thức ăn là giữ cho các sinh vật trong chuỗi thức ăn có số lượng được duy trì ổn định lâu dài.

- GV mời đại diện 2 – 3 nhóm xung phong

trả lời. Các nhóm khác lắng nghe, nhận xét,

nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, tuyên dương các HS có hành động tích cực giúp giữ cân bằng chuỗi thức ăn.

* CỦNG CỐ

- GV chốt lại kiến thức của bài trong mục “Em đã học”.

- GV đặt câu hỏi củng cố:

+ Hãy giải thích vai trò của thực vật trong

việc tạo thức ăn cho động vật và con người.

+ Vì sao thực vật thường đứng đầu trong nhiều chuỗi thức ăn?

+ Yếu tố nào sau đây thường không được đa số thực vật sử dụng làm “thức ăn” khi tổng hợp chất dinh dưỡng?

A. Nước.

B. Khí các-bô-nic.

C. Ánh sáng mặt trời.

D. Chất bột đường.

+ Nhóm sinh vật nào khi bị suy giảm số lượng đột ngột thường ít gây mất cân bằng chuỗi thức ăn?

A. Sinh vật đứng đầu chuỗi thức ăn.

B. Sinh vật đứng giữa chuỗi thức ăn.

C. Sinh vật đứng cuối chuỗi thức ăn.

D. Cả A, B và C.

- GV mời đại diện 2 – 3 HS trả lời. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, đánh giá sự tham gia của HS trong giờ học, khen ngợi những HS tích cực; nhắc nhở, động viên những HS còn chưa tích cực, nhút nhát.

* DẶN DÒ

- Ôn tập kiến thức đã học.

- Làm bài tập trong VBT.

- Đọc trước nội dung bài 31.

- HS quan sát hình.

- HS lắng nghe GV nêu câu hỏi.

- HS trả lời:

+ Cây lúa cung cấp thức ăn cho động vật, đứng đầu chuỗi thức ăn.

- HS lắng nghe, chuẩn bị vào bài.

- HS quan sát hình.

- HS lắng nghe GV nêu câu hỏi.

- HS trả lời:

+ Thức ăn của con người và động vật được lấy từ thực vật.

+ Con người: bắp ngô; động vật: thân, lá của cây ngô.

- HS lắng nghe, ghi bài.

- HS quan sát hình.

- HS lắng nghe GV nêu câu hỏi.

- HS trả lời:

+ Cây lúa sử dụng năng lượng ánh sáng mặt trời, nước, chất khoáng và khí các-bô-níc làm “thức ăn”.

+ Con gà trong hình sử dụng hạt lúa làm thức ăn. Con cáo ăn con gà, không ăn lúa.

- HS lắng nghe, chữa bài.

- HS lắng nghe GV nêu câu hỏi.

- HS trả lời: Thực vật tạo ra và cung cấp nguồn thức ăn nuôi sống chính thực vật và các sinh vật khác như con người và động vật.

- HS lắng nghe, chữa bài.

- HS quan sát hình.

- HS lắng nghe GV nêu câu hỏi.

- HS trả lời:

+ Thực vật đứng đầu chuỗi thức ăn.

+ Do thực vật là nhóm sinh vật có khả năng tự tổng hợp chất dinh dưỡng để nuôi sống chính nó và các sinh vật khác.

+ Cỏ → sâu → chim sâu.

- HS lắng nghe, ghi bài.

- HS lắng nghe GV nêu câu hỏi.

- HS trả lời:

+ Thực vật có khả năng tự tổng hợp chất dinh dưỡng từ nước, khí các-bô-níc ở lá cây dưới tác dụng của ánh sáng mặt trời.

+ Thực vật thường là sinh vật đứng đầu chuỗi vì thực vật là nhóm sinh vật có khả năng tự tổng hợp chất dinh dưỡng để nuôi sống chính nó và các sinh vật khác.

+ Cây lúa → chuột → rắn.

- HS lắng nghe, chữa bài.

- HS quan sát hình.

- HS lắng nghe GV nêu câu hỏi.

- HS trả lời:

+ Khoai tây bị mất mùa sẽ làm giảm số lượng chuột, dẫn đến giảm số lượng rắn.

+ Nếu số lượng rắn giảm mạnh sẽ làm tăng số lượng chuột do không bị rắn ăn thịt, làm cho số lượng khoai tây bị suy giảm.

+ Thực vật cung cấp thức ăn cho cả chuỗi

thức ăn, các động vật khác duy trì sự cân bằng của chuỗi thức ăn.

- HS lắng nghe, ghi bài.

- HS chia nhóm theo hướng dẫn của GV.

- HS quan sát hình.

- HS lắng nghe GV nêu câu hỏi.

- HS trả lời:

+ Hoạt động 1 ít gây tác động đến sinh vật.

Hoạt động 2, 3 gây tác động xấu, ảnh hưởng lâu dài.

+ Hoạt động 2, 3 gây mất cân bằng chuỗi thức ăn vì ngoài đánh bắt cá trưởng thành còn giết hết các cá con và sinh vật khác trong môi trường nước.

+ Tên bức tranh: Cách đánh bắt cá.

- HS lắng nghe, tiếp thu, ghi bài.

- HS quan sát hình.

- HS lắng nghe yêu cầu của GV.

- HS lắng nghe, ghi nhớ.

- HS trả lời:

+ Hình 7: cảnh báo, ngăn chặn săn bắt, phá hoại rừng. Hình 8: tích cực trồng cây xanh. Hình 9: tích cực bảo vệ động vật hoang dã.

+ Trồng và chăm sóc cây xanh, bảo vệ các loài động vật hoang dã,…

+ Dọn dẹp vệ sinh nơi ở, trồng cây xanh, tham gia các hoạt động bảo vệ động vật hoang dã,…

+ HS chia sẻ, vận động gia đình cam kết không sử dụng một số sinh vật trong tự nhiên làm thức ăn và thuốc.

- HS lắng nghe, phát huy.

- HS lắng nghe, ghi nhớ.

- HS lắng nghe GV nêu câu hỏi.

- HS trả lời:

+ Thực vật có khả năng tự tổng hợp chất dinh dưỡng từ nước và khí các-bô-níc dưới tác dụng của ánh sáng để sống và phát triển. Chúng là nguồn thức ăn của con người và nhiều loài động vật khác.

+ Thực vật thường là sinh vật đứng đầu chuỗi vì thực vật là nhóm sinh vật có khả năng tự tổng hợp chất dinh dưỡng để nuôi sống chính nó và các sinh vật khác.

+ D.

+ C.

- HS lắng nghe, rút kinh nghiệm.

- HS chú ý, thực hiện theo yêu cầu của GV.