Giáo án Lịch sử 10 chân trời Bài 5: Văn minh Trung Hoa thời cổ – trung đại

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Lĩnh vực

Thành tựu

Ý nghĩa

Giá trị, ảnh hưởng ở thời hiện đại

Chữ viết

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Lĩnh vực

Thành tựu

Ý nghĩa

Giá trị, ảnh hưởng ở thời hiện đại

Chữ viết

- Từ thời nhà Thương (thế kỉ XVI XII TCN), người Trung Hoa đã sáng tạo ra loại chữ khắc trên mai rùa, xương thú (chữ Giáp cốt), cuối thời Thương có chữ Kim văn khắc trên đồ đồng, chữ viết thời Tây Chu còn được khắc trên trống đá, thẻ tre.

- – Thời Tần, chữ viết được cải tiến và thống nhất gọi là chữ Tiểu triện. Nhà Hán, cải tiến và định hình chữ viết như ngày nay.

- Thành tựu quan trọng đặt nền tảng cho sự phát triển chính trị, kinh tế, tư tưởng, văn học - nghệ thuật của văn minh Trung Hoa, thể hiện tư duy khả năng sáng tạo của cư dân Trung Hoa cổ - trung đại.

- Chữ viết là thành tựu vĩ đại, có ý nghĩa cực kì quan trọng đến sự phát triển giáo dục và phổ biến tri thức của văn minh Trung Hoa và thế giới.

- Tư liệu quý để nghiên cứu lịch sử, văn hoá của Trung Quốc cổ đại.

- Ảnh hưởng sâu rộng trên thế giới, đặc biệt là các nước lân cận như: Việt Nam, Triều Tiên, Nhật Bản,...

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

Lĩnh vực

Thành tựu

Ý nghĩa

Giá trị, ảnh hưởng ở thời hiện đại

Văn học

Nghệ thuật

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

Lĩnh vực

Thành tựu

Ý nghĩa

Giá trị, ảnh hưởng ở thời hiện đại

Văn học

- Nhiều thể loại như thơ ca, từ, phú, kịch, tiểu thuyết. Thời cổ đại, thơ ca phát triển (Kinh Thi và Sở Từ).

- Thời trung đại, văn học ngày càng đặc sắc, tiêu biểu là phú và nhạc phủ thời Hán, thơ thời Đường, từ thời Tống, kịch thời Nguyên, tiểu thuyết thời Minh Thanh như: Tam quốc diễn nghĩa, Thuỷ hử, Tây du ký, Hồng lâu mộng, Liêu trai chí dị,...

- Nhiều thành tựu lớn, có ý nghĩa và giá trị nghệ thuật cao, phản ánh chân thực mọi mặt của xã hội Trung Quốc qua mỗi thời kì lịch sử, mỗi vương triều.

- Có ảnh hưởng lớn đến nhiều quốc gia ở Đông Bắc Á và Việt Nam.

Nguồn tư liệu quý có giá trị cao, nghiên cứu văn học cổ Trung Quốc và khu vực, đóng góp to lớn vào phát triển điện ảnh, văn hoá, du lịch,...

Nghệ thuật

- Người Trung Hoa coi trọng sự hài hoà với tự nhiên, sự đối xứng, trật tự và có chiều sâu trong bố cục của công trình xây dựng, tiêu biểu như: kinh đô Trường An, Vạn Lý Trường Thành,...

- Điêu khắc thể hiện rất phong phú các tượng tròn, các phù điêu trên các công trình kiến trúc và chạm trổ.

- Hội hoạ là một môn nghệ thuật riêng biệt, đã được chú ý từ những thế kỉ trước Công nguyên. Hội hoạ Trung Hoa rất phong phú với các đề tài về đời sống cung đình, tôn giáo, phong cảnh, con người,...

- Trung Quốc được mệnh danh là “đất nước của nhạc lễ”. Trong Kinh Thi của Khổng Tử biên soạn bao gồm 3 phần: Phong (ca khúc dân gian), Nhã (âm nhạc cung đình), Tụng (ca vũ để cúng tế); Sở Từ (Khuất Nguyên),... Nhạc vũ, ca vũ, hí khúc cũng rất phát triển.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3

Lĩnh vực

Thành tựu

Ý nghĩa

Giá trị, ảnh hưởng ở thời hiện đại

Sử học

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3

Lĩnh vực

Thành tựu

Ý nghĩa

Giá trị, ảnh hưởng ở thời hiện đại

Sử học

- Thời cổ đại, tiêu biểu là sách Xuân Thu, Tả truyện, Chiến quốc sách, Lã thị Xuân Thu,... Đặc biệt thời Tây Hán có Sử ký (Tư Mã Thiên).

- Thời Đường thành lập Sử quán, thành tựu quan trọng nhất là biên soạn 24 bộ sử lớn. Ngoài ra, còn có Sử thông, Thông điền, Tư trị thông giám,...

Sử ký (Tư Mã Thiên) là bộ sử đầu tiên của Trung Quốc, có giá trị lớn về sử liệu và tư tưởng. Tư Mã Thiên được xem như ông tổ của Sử học phương Đông.

Nguồn tư liệu quý có giá trị cao, nghiên cứu lịch sử Trung Quốc và khu vực thời cổ - trung đại, đóng góp to lớn vào phát triển điện ảnh, văn hoá, du lịch,...

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 4

Lĩnh vực

Thành tựu

Ý nghĩa

Giá trị, ảnh hưởng ở thời hiện đại

Khoa học tự nhiên, y học, thiên văn học, lịch pháp

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 4

Lĩnh vực

Thành tựu

Ý nghĩa

Giá trị, ảnh hưởng ở thời hiện đại

Khoa học tự nhiên, y học, thiên văn học, lịch pháp

- Toán học: Có các sách như Cửu chương toán thuật, đề cập đến căn bậc hai, ba, phương trình bậc nhất, diện tích – thể tích,... Tổ Xung Chi tìm ra số pi chính xác đến 7 chữ số.

- Thiên văn học – Lịch pháp: Trương Hành giải thích nguyệt thực, người xưa tạo ra lịch 12 tháng, hệ Thiên can – Địa chi, được hoàn thiện dưới thời Hán.

- Y học: Nhiều sách y nổi tiếng như Hoàng đế nội kinh, Thần nông bản thảo, Châm cứu giáp ất kinh, Bản thảo cương mục.

- Kĩ thuật: Bốn phát minh lớn gồm: làm giấy, in ấn, thuốc súng và la bàn.

- Lịch pháp giúp xác định thời gian canh tác, thu hoạch, phục vụ sản xuất và giao thương.

- Y học phát triển các phương pháp chữa bệnh như châm cứu, bấm huyệt, đơn thuốc cổ truyền,...

- Bốn phát minh lớn (giấy, in ấn, la bàn, thuốc súng) là bước tiến vượt bậc, góp phần nâng cao đời sống, thúc đẩy văn hóa – hàng hải và lan tỏa tri thức, tôn giáo đến nhiều quốc gia trên thế giới.

- Nhiều thành tựu còn giá trị và ảnh hưởng đến thời hiện đại, đóng góp quan trọng vào kho tàng toán học thế giới.

- Hệ thống chữa bệnh Trung y (châm cứu, bấm huyệt, đơn thuốc đông y,...), để lại nhiều kinh nghiệm quý báu cho y học hiện đại và tiếp

- Chất xúc tác cho các nền văn minh hiện đại, được truyền bá đến các nước trên thế giới và được cải tiến, ứng dụng rộng rãi (giấy viết, kĩ thuật in trong mọi thời đại; la bàn trong phát kiến địa lí,...).

- Đây là kì tích lao động, tài năng và sức sáng tạo của con người.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 5

Lĩnh vực

Thành tựu

Ý nghĩa

Giá trị, ảnh hưởng ở thời hiện đại

Tư tưởng, 

tôn giáo

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 5

Lĩnh vực

Thành tựu

Ý nghĩa

Giá trị, ảnh hưởng ở thời hiện đại

Tư tưởng, 

tôn giáo

- Các thuyết Âm dương, Bát quái, Ngũ hành giải thích nguồn gốc của thế giới, thể hiện yếu tố duy vật biện chứng thô sơ.

- Nho gia: tư tưởng của Khổng Tử bao hàm các nội dung về triết học, đạo đức, đường lối trị nước và giáo dục. Mạnh Tử, Tuân Tử Bổ sung và phát triển học thuyết này. Thời Hán Vũ Đế, học thuyết Nho gia trở thành tư tưởng chính thống của chế độ quân chủ chuyên chế (Nho giáo).

- Pháp gia: được khởi xướng bởi Quản Trọng, nhiều người tham gia phát triển học thuyết này là Thương Ương và Hàn Phi, chủ trương dùng pháp luật để quản lí đất nước.

- Mặc gia: Mặc Tử đề xướng thuyết Kiêm ái, phản đối chiến tranh, tác phẩm tiêu biểu là sách Mặc Tử.

- Đạo gia và Đạo giáo: Lão Tử khởi xướng Đạo gia, viết Đạo đức kinh. Trang Tử kế thừa và phát triển. Thời Đông Hán, Đạo giáo hình thành và phát triển, thờ cúng Lão Tử, muốn trường sinh bất tử.

- Phật giáo du nhập từ thời Tây Hán và phát triển mạnh từ thời Tam Quốc trở đi; dần dung nhập với các yếu tố văn hoá bản địa, có ảnh hưởng qua lại với Nho giáo, Đạo giáo.

- Đóng góp nhiều thành tựu quan trọng trong lịch sử văn minh Trung Hoa thời cổ – trung đại, là cơ sở để nhân dân Trung Hoa tiếp tục sáng tạo toàn diện trong các thời kì phát triển về sau.

- Có ảnh hưởng lớn trong tư tưởng triết học ở Trung Quốc và những nước chịu ảnh hưởng văn hoá Hán trên nhiều lĩnh vực, đặc biệt là kiến trúc, điêu khắc.

Tác động đến các lĩnh vực nghiên cứu lịch sử, kiến trúc, điêu khắc, du lịch.

Chữ viết

Văn học

Tứ đại phát minh

Vạn Lý Trường Thành

Kinh kịch

Tử Cấm Thành