Giáo án Lịch sử 10 chân trời Bài 1: Hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức

Ngày soạn:…/…/… 

Ngày dạy:…/…/…

CHƯƠNG I: LỊCH SỬ VÀ SỬ HỌC

BÀI 1: HIỆN THỰC LỊCH SỬ VÀ LỊCH SỬ ĐƯỢC CON NGƯỜI NHẬN THỨC

(2 tiết)

I. MỤC TIÊU

1. Về kiến thức

Sau bài học này, HS sẽ:

• Trình bày được khái niệm lịch sử.
• Phân biệt được hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức.
• Giải thích được khái niệm Sử học.
• Nêu được chức năng, nhiệm vụ của Sử học; trình bày được đối tượng nghiên cứu của Sử học.

2. Năng lực

• Năng lực chung: 
• Sưu tầm, khai thác và sử dụng sử liệu trong học tập lịch sử.
• Trình bày, giải thích, phân tích,... sự kiện, quá trình lịch sử liên quan đến bài học.
• Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết những tình huống hoặc bài tập nhận thức mới.
• Năng lực lịch sử:
• Tìm hiểu lịch sử: Thông qua khai thác các nguồn sử liệu để trình bày được khái niệm lịch sử, đối tượng nghiên cứu của Sử học; nêu được chức năng, nhiệm vụ của Sử học.
• Nhận thức và tư duy lịch sử: Thông qua khai thác thông tin, tư liệu và hình ảnh để phân biệt được hiện thực lịch sử, lịch sử được con người nhận thức; giải thích được khái niệm Sử học.
• Vận dụng kiến thức, kĩ năng lịch sử: Thông qua giải quyết các dạng bài tập, tình huống liên quan đến hiện thực lịch sử, lịch sử được con người nhận thức và Sử học.

3. Phẩm chất

• Bồi dưỡng các phẩm chất: trung thực, chăm chỉ, trách nhiệm, có ý thức tìm tòi, khám phá lịch sử.
• Quan tâm, yêu thích và tham gia các hoạt động tìm hiểu lịch sử, văn hóa của dân tộc Việt Nam và thế giới.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên

• SGK, SGV, SBT Lịch sử 10.
• Giáo án (kế hoạch dạy học): dựa vào nội dung của chương trình môn học, SGK để chuẩn bị theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất của HS.
• Thiết bị dạy học tối thiểu theo quy định của Bộ GD&ĐT; một số tranh ảnh, hiện vật lịch sử, một số tư liệu lịch sử tiêu biểu gắn với nội dung bài học do GV sưu tầm.
• Tập bản đồ và tư liệu Lịch sử 10.
• Máy tính, máy chiếu (nếu có). 

2. Đối với học sinh

• SGK, SBT Lịch sử 10. 
• Tranh ảnh, tư liệu sưu tầm liên quan đến bài học Hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức. 

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Kích thích sự chú ý của HS, tạo không khí vui vẻ khám phá bài mới và chuyển gia nhiệm vụ học tập.

b. Nội dung: GV tổ chức cho HS trò chơi ô chữ liên quan đến bài học “Lịch sử và Sử học”.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS. 

d. Tổ chức thực hiện: 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS chia lớp thành 4 nhóm, nêu vấn đề để HS giải ô chữ và tìm ra ô chữ chìa khóa của bài học. Các nhóm có thể nhấn chuông (GV chuẩn bị) để giành quyền trả lời và được chọn bất kì ô chữ nào, nếu giải đúng sẽ được điểm cộng.

+ Ô số 1 (7 chữ cái): Loại cây lương thực chính của Việt Nam và Đông Nam Á.

+ Ô số 2 (6 chữ cái): Loại tư liệu là phương tiện giúp nhà sử học nhận thức được hiện thực lịch sử.

+ Ô số 3 (10 chữ cái): Vật liệu chủ yếu để ghi chép của người Trung Quốc trước khi có giấy viết.

+ Ô số 4 (9 chữ cái): Loại lịch dựa theo chu kì chuyển động của Trái Đất quay quanh Mặt Trời. 

+ Ô số 5 (12 chữ cái): Loại chữ viết của người Ai Cập thời cổ đại.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS tiếp nhận nhiệm vụ và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- Đại diện các nhóm trình bày đáp án: 

=> Ô chữ chìa khóa: HIỆN TƯỢNG LỊCH SỬ

- GV mời đại diện HS khác nhận xét, bổ sung, nêu ý kiến (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.

- GV dẫn dắt vào bài học: Lịch sử là một dòng chảy liên tục theo thời gian từ quá khứ đến hiện tại, diễn ra một lần và không lặp lại. Lịch sử được nhận thức dựa vào nhiều nguồn sử liệu (do hiện thực lịch sử để lại) và bị chi phối bởi quan điểm chủ quan của con người. Vậy làm thế nào để tiếp cận lịch sử một cách khách quan, trung thực, gần với sự thật nhất? Tại sao cần thiết phải học tập và khám phá lịch sử suốt đời? Bài học hôm nay sẽ giúp em lí giải điều đó.– Bài 1: Hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức. 

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu về khái niệm “Lịch sử”

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS:

- Trình bày được khái niệm lịch sử.

- Vận dụng kiến thức, bài học lịch sử để giải thích những vấn đề thời sự trong nước và thế giới, những vấn đề thực tiễn cuộc sống (ở mức độ đơn giản).

b. Nội dung: GV hướng dẫn HS đọc thông tin mục 1, kết hợp hiểu biết cá nhân để thực hiện nhiệm vụ học tập trong PHT số 1.

c. Sản phẩm: 

- Câu trả lời của HS.

- Phiếu học tập số 1.

d. Tổ chức hoạt động:

Hoạt động 2: Hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS:

- Phân biệt được hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức.

b. Nội dung: GV hướng dẫn HS đọc thông tin mục 1, kết hợp hiểu biết cá nhân để thực hiện nhiệm vụ học tập.

c. Sản phẩm: 

- Câu trả lời của HS.

d. Tổ chức hoạt động:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS	DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập - GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm nhỏ (4 - 6 HS), đọc thông tin, quan sát các hình 1.1, 1.2,1.3 trong SGK trang 4,5 để trả lời những câu hỏi sau: + Các hình 1.1 và 1.2 giúp em biết gì về hiện thực lịch sử?  + Em hãy phân biệt hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức (lấy ví dụ từ câu chuyện Con ngựa gỗ thành Tơ-roa)? + Sách thẻ tre giúp em nhận thức được điều gì về lịch sử (ghi chép, giấy viết,...)? Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ - HS làm việc theo cặp, để thực hiện nhiệm vụ học tập. - GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết). Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận - GV mời đại diện HS trình bày kết quả. - GV mời đại diện HS nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có). Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập - GV nhận xét, đánh giá quá trình HS thực hiện nhiệm vụ. - GV mở rộng về con ngựa gỗ thành Tơ-roa: “Con ngựa gỗ thành Tơ-roa” là điển tích văn học nổi tiếng có nguồn gốc từ l-li-át, sử thi đầu tiên của Hô-me. Câu chuyện trung tâm của huyền thoại l-li-át là cuộc chiến thành Tơ-roa, giúp chúng ta hiểu biết về vị trí chiến lược, sự phát triển thịnh vượng của đô thị cổ Tơ-roa. Mục tiêu chinh chiến của quân đội Hy Lạp vào Tơ-roa chính là để chiếm đóng và kiểm soát đô thị giàu có này và mọi tàu bè đi từ Địa Trung Hải vào Hắc Hải. Người tìm hiểu về lịch sử chiến tranh thành Tơ-roa, thể hiện cách thức nhận thức, phản ánh và phổ biến tri thức lịch sửcủa người xưa. - GV chuyển sang nội dung mới.	2. Hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức a. Hiện thực lịch sử - Hình 1.1. Dấu tích bãi cọc Bạch Đằng năm 1288 được tìm thấy đầu tiên ở Yên Giang năm 1958, là minh chứng cho thấy nơi đây đã thực sự xảy ra sự kiện “Trận chiến trên sông Bạch Đằng” trong kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên lần thứ ba, giúp các nhà khoa học nghiên cứu và phục dựng lại trận chiến thời xưa. - Hình 1.2. Mô hình phục dựng bếp lửa và cảnh sinh hoạt của con người thời kì văn hoá Hoà Bình dựa trên các tư liệu lịch sử, khảo cổ,... giúp người hiện đại hiểu về quá khứ. => Về sự phản ánh lịch sử, Hình 1. Hiện thực lịch sử và Hình 2. Nhận thức lịch sử. b. Phân biệt hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức - Sơ đồ phần phụ lục.  c. Sách thẻ tre - Video về sách thẻ tre:  https://youtu.be/7tkoxl_49xA?si=cwKPDOornM4QEVe3 => Việc ghi chép và lưu giữ lịch sử thời xưa rất công phu, tốn thời gian, cho thấy người xưa rất coi trọng tri thức và lịch sử, dù điều kiện vật chất còn thô sơ.
PHỤ LỤC
Hình ảnh về con ngựa thành Troy
Hình ảnh về sách thẻ tre

Hoạt động 3: Tìm hiểu về “Sử học”

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS:

- Giải thích được khái niệm Sử học.

- Nêu được chức năng, nhiệm vụ của Sử học.

- Trình bày được đối tượng nghiên cứu của Sử học.

b. Nội dung: GV hướng dẫn HS căn cứ vào tài liệu đã chuẩn bị hoàn thành PHT số 2.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS.

d. Tổ chức hoạt động:

………………………………………….

………………………………………….

………………………………………….