BÀI 1: THU THẬP VÀ PHÂN LOẠI DỮ LIỆU

1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

“Theo Tổng cục Môi trường, Việt Nam có khu hệ chim phong phú và đa dạng, với tổng số loài chim ghi nhận là 888 loài, trong đó có 72 loài chim hiện đang bị đe dọa tuyệt chủng ở mức độ toàn cầu, 51 loài ít xuất hiện và hiếm gặp. (Theo Tạp chí Môi trường 4/2017)”.

“Theo em, việc thu thập các thông tin ở trên đã giúp ích gì trong việc bảo tồn các loài chim?”

“Tính đến ngày 31/05/2021, trên thế giới, số ca nhiễm lên đến 171000708 người, trong đó có 3 555 956 người tử vong và 153086591 người khỏi bệnh. Tại Việt Nam, số ca nhiễm là 7 168 người, trong đó số người tử vong là 47 người, số người được chữa khỏi bệnh là 2 950 người” _Theo nguồn Bộ y tế.

“Theo em, việc thu thập các thông tin ở trên giúp gì cho người dân nắm bắt thông tin?”.

1. HOAT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
2. Thu thập dữ liệu

Trao đổi nhóm đôi (3 phút)

Từ bảng điều tra về các môn thể thao được ưa thích của lớp 6A dưới đây, em có thể thu thập được những thông tin gì?

- Các môn thể thao được yêu thích của lớp 6A là: Bóng đá, cầu lông, bóng bàn, đá cầu, bóng rổ.

- Có 18 bạn ưa thích môn bóng đá;

+ 8 bạn ưa thích môn cầu lông;

+ 2 bạn ưa thích môn bóng bàn;

+ 4 bạn ưa thích môn đá cầu;

+ 5 bạn ưa thích môn bóng rổ.

Kiến thức trọng tâm

Những thông tin thu thập được như: số, chữ, hình ảnh,… được gọi là dữ liệu. Dữ liệu dưới dạng số được gọi là số liệu.

- Có nhiều cách để tìm thấy dữ liệu như quan sát, lập phiếu điều tra (phiếu hỏi),… hoặc thu thập từ những nguồn có sẵn như sách, báo, trang web.

Ví dụ 1: Trong Bảng 1, dữ liệu bao gồm danh sách các môn thể thao: bóng đá, cầu lông,…và các số liệu 18, 8, …..

Thực hành 1: Nhà bạn Mai mở tiệm kem, bạn ấy muốn tìm hiểu về các loại kem yêu thích của 30 khách hàng trong sáng Chủ nhật và thu được kết quả như sau:

Từ bảng kiểm đếm của bạn Mai, em hãy cho biết:

Mai đang điều tra về vấn đề gì?

- Hãy chỉ ra các dữ liệu mà bạn ấy thu thập được trong bảng.

TL:

- Mai đang tìm hiểu về loại kem yêu thích của các khách hàng trong tổng 30 khách hàng trong sáng chủ nhật.

- Các dữ liệu thu thập được trong bảng:

+ Có 5 loại kem được yêu thích: Dâu, nho, sầu riêng, sô cô la, vani.

+ Trong đó: kem dâu có 11 người thích, kem nho có 4 người thích, kem sầu riêng có 8 người thích, kem sô cô la có 5 người thích và kem vani có 2 người thích.

Thảo luận nhóm (3 phút)

Vận dụng 1

Em hãy thử phân công các bạn trong tổ cùng kiểm đếm các loại vật dụng có trong lớp học như bàn, ghế, …

2. Phân loại dữ liệu

Quan sát điều tra số lượng con vật nuôi ở nhà của học sinh tổ 4 lớp 6A dưới đây. 

Em hãy cho biết:

- Có bao nhiêu học sinh không nuôi con vật nào?

- Có bao nhiêu loại con vật được nuôi?

Có hai bạn là Hùng và Cúc không nuôi con vật nào.

Có 4 loại con vật được nuôi là: Chó, mèo, chim, cá.

Kiến thức trọng tâm

Thông tin rất đa dạng và phong phú. Việc sắp xếp thông tin theo những chi tiết nhất định gọi là phân loại dữ liệu.

Ví dụ 2:

Hình bên là các bình ga một cửa hàng đang bán.

1. a) Cửa hàng đang bán tất cả bao nhiêu bình ga?
2. b) Cửa hàng bán mấy loại bình ga?

Hãy cho biết số lượng bình ga mỗi loại.

Giải

1. a) Cửa hàng bán tất cả 10 bình ga.
2. b) - Theo tiêu chí kích thước: Có 2 loại bình ga:

+ Bình ga cỡ nhỏ: 8 bình.

+ Bình ga cỡ lớn: 2 bình.

- Theo tiêu chí màu sắc: Có 3 loại bình ga:

+ Bình ga màu hồng: 6 bình.

+ Bình ga màu cam: 2 bình.

+ Bình ga màu vàng: 2 bình.

Thực hành 2:

Hãy hoàn thành việc phân loại dữ liệu trong bảng điều tra ở           theo gợi ý như sau:

5. a) Danh sách đội học sinh dự thi văn nghệ của lớp 6A5.

Dữ liệu không hợp lí trong bảng 2 là: cột “Họ và tên” mang giá trị số “38448784”.

Bảng 2

3. Tính hợp lí của dữ liệu
4. b) Điều tra tuổi của 20 bé đăng kí tiêm chủng tại Phường 15 trong một buổi sáng, người ta thu được bảng số liệu ban đầu như sau:

Dữ liệu không hợp lí trong bảng 3 là: ô mang giá trị số “-3; -2”

Kiến thức trọng tâm

Để đánh giá tính hợp lí của dữ liệu, ta đưa ra các tiêu chí đánh giá. Chẳng hạn, dữ liệu phải:

Đúng cùng một định dạng.

Nằm trong phạm vi dự kiến.

Ví dụ 3: Trong Bảng 3, dữ liệu -3 không hợp lí vì tuổi của con người phải là số nguyên dương.

Thảo luận nhóm (3 phút)

Vận dụng 2

Tìm điểm không hợp lý trong các bảng dữ liệu sau:

1. a) Danh sách email của các bạn tổ 1 lớp 6C (Bảng 4).

- Tên của tổ trưởng không có, tên “Đinh Công 12” chưa hợp lý. 

- Địa chỉ email của Lê Thị Bạch Cúc, Lý Thị Đào, Đinh Công 12 không đúng cú pháp. Email phải có đuôi @gmail.com.

Do đó trong bảng 3, dữ liệu đã vi phạm tiêu chí “đúng định dạng”.

Thảo luận nhóm (3 phút)

Tìm điểm không hợp lý trong các bảng dữ liệu sau:

1. b) Thân nhiệt (độ C) của bệnh nhân A trong 10 tiếng theo dõi được ghi lại trong bảng sau:

TL: Thân nhiệt của một người không thể xuống đến 0⁰C và –2⁰C cũng như lên đến 100⁰C được. 

1. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Bài 1: Lan muốn tìm hiểu về món ăn sáng nay của các bạn trong lớp. Em hãy giúp Lan hoàn thành công việc.

Trả lời các câu hỏi

1. a) Có mấy món ăn sáng trên bảng?
2. b) Món ăn sáng ưa thích của nhiều bạn là gì?
3. c) Lớp này có khoảng bao nhiêu bạn?

TL:

1. a) Có 5 món ăn sáng.
2. b) Món ăn sáng ưa thích của nhiều bạn là xôi.
3. c) Lớp này có từ 30 bạn trở lên.

Bài 4: Thống kê số lần gõ bàn phím máy vi tính của một số chữ cái được dùng nhiều nhất khi viết 10 000 từ tiếng Anh thông dụng, người ta thu được bảng số liệu sau:

Hãy nêu các loại dữ liệu xuất hiện trong bảng thống kê trên.

TL: 

- Dữ liệu xuất hiện trong bảng thống kê trên có: Chữ cái, số và chữ.

- Có 9 chữ cái được dùng nhiều nhất khi viết 10 000 từ tiếng anh thông dụng là: E, T, A, O, I, N, S, R, H.

- Theo em các dữ liệu đó có liên quan gì đến sự sắp đặt vị trí của các phím E và T trên bàn phím?

TL:

Các phím E và T là hai chữ cái được sử dụng nhiều nhất nên trên bàn phím hai chữ cái này được để ở vị trí thuận lợi dễ bấm nhất.

Bài 5: Tìm kiếm các thông tin chưa hợp lí của bảng dữ liệu sau đây: 

Số học sinh vắng trong ngày của các lớp khối 6 trường THCS Đoàn Kết.

- Ở lớp 6A4, K là một chữ cái không phù hợp để đưa ra số lượng học sinh vắng mặt.

- Ở lớp 6A7, 100 là một số lượng quá lớn vì bình thường số học sinh của một lớp THCS chỉ dao động từ 30 – 50 học sinh.

- Ở lớp 6A8, người ta không sử dụng số nguyên âm để biểu diễn cho số lượng học sinh vắng mặt.

1. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Làm việc nhóm

Bài 3: Hãy thực hiện điều tra như bạn Lan cho chính lớp của em về một chủ đề mà lớp em quan tâm. (Gợi ý một số chủ đề: Các môn học, loại sách truyện, loại phim ảnh, ... mà các bạn yêu thích).

* Nhiệm vụ về nhà

Học và ghi nhớ nội dung kiến thức của bài.

Hoàn thành tiếp các bài tập trong SGK và SBT.

Đọc trước Bài 2: “Biểu diễn dữ liệu trên bảng”