BÀI 4: BIỂU ĐỒ CỘT - BIỂU ĐỒ CỘT KÉP

1. KHỞI ĐỘNG

Hãy lập bảng thống kê tương ứng với biểu đồ ở Hình 1.

Bảng thống kê tương ứng với biểu đồ hình 1:

1. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
2. Ôn tập biểu đồ cột

Theo em có nên dùng biểu đồ tranh để biểu diễn số liệu ở Hình 1 không? Tại sao?

- Số liệu có đơn vị quá lớn.

- Các số liệu có đuôi là các số lẻ không đều nhau.

=> Dùng biểu tượng để biểu diễn sẽ nhiều, tốn thời gian và khó thực hiện.

Vẽ các cột có chiều rộng không đổi, cách đều nhau và có chiều cao đại diện cho số liệu đã cho. => Biểu đồ biểu diễn dữ liệu như vậy được gọi là biểu đồ cột.

Ví dụ 1

Từ bảng số liệu:

Các con vật được nuôi của học sinh tổ 3

Ta có biểu đồ cột (Hình 2):

2. Đọc biểu đồ cột

Quan sát biểu đồ ở Hình 2, em hãy cho biết chiều cao của cột hình chữ nhật biểu diễn các thông tin gì?

Chiều cao của biểu đồ cột thể hiện số lượng mỗi loại vật nuôi được yêu thích của học sinh tổ 3.

Kiến thức trọng tâm

Khi đọc biểu đồ cột, ta nhìn theo một trục để đọc danh sách các đối tượng thống kê và nhìn theo trục còn lại để đọc số liệu thống kê tương ứng với các đối tượng đó (cần lưu ý thang đo của trục số liệu khi đọc các số liệu).

Ví dụ 2:

Cho biểu đồ cột:

Từ biểu đồ cột trên ta có bảng thống kê sau:

Các môn thể thao học sinh lớp 6A chọn

Thảo luận nhóm đôi (5 phút)

Vận dụng 1

Biểu đồ cột dưới đây cho biết thông tin về kết quả học lực của học sinh khối 6 trường THCS Quang Trung.

1. a) Học sinh khối 6 trường THCS Quang Trung xếp loại học lực nào là đông nhất?

Xếp loại học lực khá

Thảo luận nhóm đôi (5 phút)

Vận dụng 1

Biểu đồ cột dưới đây cho biết thông tin về kết quả học lực của học sinh khối 6 trường THCS Quang Trung.

1. b) Trường THCS Quang Trung có bao nhiêu học sinh khối 6 có học lực trên trung bình?

Tl:

38 + 140 = 178 (học sinh)

3. Vẽ biểu đồ cột

Nếu khối 6 trường THCS Quang Trung có 50 học sinh xếp loại học lực giỏi thì biểu đồ cột ở Hình 4 được thay đổi như thế nào?

Cột học sinh giỏi có chiều cao là 50.

Ta có biểu đồ cột Hình 4 thay đổi như sau:

Để vẽ được biểu đồ cột, ta cần xác định được những yếu tố gì?

Để vẽ biểu đồ cột biểu diễn bảng số liệu, ta thực hiện các bước sau:

Bước 1: Vẽ hai trục ngang và dọc vuông góc với nhau:

- Trục ngang: Ghi danh sách đối tượng thống kê.

- Trục dọc: Chọn khoảng chia thích hợp với dữ liệu và ghi số ở các vạch chia.

Bước 2 : Tại vị trí các đối tượng trên trục ngang, vẽ những cột hình chữ nhật:

- Cách đều nhau;

- Có cùng chiều rộng;

- Có chiều cao thể hiện số liệu của các đối tượng, tương ứng với khoảng chia trên trục dọc.

Bước 3: Hoàn thiện biểu đồ:

- Ghi tên biểu đồ.

- Ghi tên các trục và ghi số liệu tương ứng trên mỗi cột ( nếu cần).

Ví dụ 3:

Từ bảng số liệu chi phí sinh hoạt trong một tháng của gia đình bạn Mai:

Hoạt động cá nhân (5 phút)

Thực hành 1

Vẽ biểu đồ cột biểu diễn điểm các môn thi tập trung cuối học kì của bạn Lan được cho trong bảng sau:

Dựa vào bảng số liệu trên, ta có biểu đồ sau:

Trao đổi nhóm (5 phút)

Vận dụng 2

Em hãy nêu một tình huống trong thực tế có thể dùng biểu đồ cột để thể hiện dữ liệu thống kê và hãy vẽ biểu đồ đó.

Thống kê chiều cao (cm) của các bạn trong tổ 1:

Dữ liệu thống kê được:

Biểu đồ cột tương ứng:

4. Giới thiệu biểu đồ cột kép

Quan sát biểu đồ hình 6, em hãy cho biết nó được ghép bởi các biểu đồ nào và hãy nêu lợi ích của việc ghép đó.

- Biểu đồ hình 6 được ghép bởi biểu đồ số cây hoa trồng được của lớp 6A1 và biểu đồ số cây hoa trồng được của lớp 6A2.

- Giúp ta so sánh số cây trồng được của lớp 6A1 và số cây trồng được của lớp 6A2 một cách trực quan và dễ dàng hơn. 

Kiến thức trọng tâm

Để so sánh một cách trực quan từng cặp số liệu của hai bộ dữ liệu cùng loại, người ta ghép hai biểu đồ cột thành một biểu đồ cột kép.

Ví dụ 4

Cho biểu đồ cột kép biểu diễn số con vât nuôi của học sinh hai tổ 3 và 4

5. Đọc biểu đồ cột kép

Hãy đọc số con cá của tổ 3 và tổ 4 nuôi trong biểu đồ ở Hình 7.

Số cá tổ 3 nuôi là 12 con (cột cá màu xanh);

Số cá tổ 4 nuôi là 15 con (cột cá màu cam).

Kiến thức trọng tâm

Đọc biểu đồ cột kép cũng tương tự như đọc biểu đồ cột, nhưng lưu ý với mỗi đối tượng thống kê, ta thường đọc một cặp số liệu để tiện so sánh sự hơn kém, tăng giảm.

Ví dụ 5

Đọc biểu đồ cột kép trong Hình 7, ta thấy:

• Tổ 3 nuôi nhiều hơn tổ 4 các loại con vật là: chó, chim, thỏ.
• Tổ 4 nuôi nhiều hơn tổ 3 loại con vật là: cá.
• Hai tổ nuôi số lượng con mèo bang nhau.

Hoạt động nhóm (5 phút)

Đọc biểu đồ cột kép sau và trả lời các câu hỏi:

Thực hành 2

1. a) Biểu đồ cột kép bên cho ta những thông tin gì?

- Sĩ số của các lớp 6A1, 6A2, 6A3, 6A4 lúc đầu năm và cuối năm học.

1. b) Trong các lớp trên, lớp nào có sĩ số tăng, lớp nào có sĩ số giảm, lớp nào có sĩ số không đổi?

Lớp 6A2 có sĩ số tăng.

Lớp 6A1, 6A3 có sĩ số giảm.

Lớp 6A4 có sĩ số không đổi.

1. c) Lớp nào có số lượng học sinh thay đổi nhiều nhất?

Lớp 6A1 có số lượng học sinh thay đổi nhiều nhất.

6. Vẽ biểu đồ cột kép

Hãy vẽ lại Hình 8 nếu sĩ số của lớp 6A3 cuối năm học là 40 học sinh.

Sĩ số của lớp 6A3 cuối năm học là 40 học sinh, ta vẽ cột màu đỏ có chiều cao 40 như sau:

Để vẽ được biểu đồ cột kép, ta cần xác định được những yếu tố gì?

Cách vẽ biểu đồ cột kép tương tự như cách vẽ biểu đồ cột. Nhưng tại vị trí ghi mỗi đối tượng trên trục ngang, ta vẽ hai cột sát cạnh nhau thể hiện hai loại số liệu của đối tượng đó. Các cột thể hiện của cùng một bộ dữ liệu của các đối tượng thường được tô chung một màu để thuận tiện cho việc đọc biểu đồ.

Ví dụ 6: Từ bảng thống kê số liệu về dân số Việt Nam và Thái Lan sau đây, hãy vẽ biểu đồ cột kép tương ứng.

(Nguồn: https://www.google.com/publicdata/explore)

Ví dụ 6

Ta vẽ được biểu đồ cột kép như sau:

Vận dụng 3

Trao đổi nhóm (5 phút)

Em hãy nêu một tình huống trong thực tế có thể dùng biểu đồ cột kép thể hiện dữ liệu thống kê và hãy vẽ biểu đồ cột kép đó.

VD: Số lượng học sinh giỏi học kì 1 và học kì 2 của các tổ lớp 6A1.

LUYỆN TẬP

Bài 1/SGK – Tr116: Hãy đọc thông tin về loại trái cây ưa thích của các bạn học sinh lớp 6A1 trong biểu đồ cột sau đây và lập bảng thống kê tương ứng.

• Các loại trái cây được ưa thích là: chuối, mận, cam, ổi.
• Trong đó, chuối có 16 bạn ưa thích, mận có 6 bạn ưa thích, cam có 10 bạn ưa thích, ổi có 8 bạn ưa thích.
• - Bảng thống kê:
• Trái cây ưa thích của học sinh lớp 6A1

Bài 3/SGK – Tr116: Đọc biểu đồ cột kép biểu diễn điểm kiểm tra các môn học của hai bạn Lan và Hùng sau đây và nêu nhận xét của em.

Đọc điểm kiểm tra của Lan và Hùng:

Nhận xét:

• Lan học tốt hơn Hùng các môn Ngữ văn, Giáo dục công dân, Lịch sử và địa lý.
• Hùng học tốt hơn Lan các môn Toán và Khoa học tự nhiên.
• Môn Ngoại ngữ 1 hai bạn giỏi như nhau.

Bài 5/SGK – Tr117: Số lượng trường Trung học cơ sở (THCS) của 5 tỉnh miền Trung trong năm 2005 và 2015 (theo số liệu của Bộ giáo dục và Đào tạo năm 2015) được cho trên biểu đồ cột kép sau:

Hãy kiểm tra xem các khẳng định dưới đây là đúng hay sai. 

1. a) Vào năm 2015, tỉnh Thừa Thiên – Huế có hơn 100 trường THCS. 
2. b) Vào năm 2005, tỉnh Quảng Ngãi có nhiều trường THCS hơn tỉnh Quảng Bình. 
3. c) Vào năm 2015, số trường THCS của tỉnh Quảng Nam nhiều hơn hai lần số trường THCS của tỉnh Quảng Trị. 
4. d) Số trường THCS của các tỉnh năm 2015 đều cao hơn năm 2005. 

TL:

1. Đúng
2. Sai
3. Sai
4. Đúng

1. VẬN DỤNG

Bài 2/SGK – Tr116: Câu lạc bộ tiếng Nhật của trường THCS Đoàn Kết thống kê số học viên trong 4 năm liên tiếp như sau:

1. a) Hãy vẽ biểu đồ cột biểu diễn số liệu ở bảng trên. 
2. b) Số lượng học viên tăng theo từng năm là bao nhiêu? 
3. c) So sánh số học viên năm 2020 và năm 2017.

TL:

1. a) Vẽ biểu đồ cột
2. b) Số học viên tăng theo từng năm là 10 học viên.
3. c) Số học viên năm 2020 tăng gấp đôi so với năm 2017.

Bài 4/SGK – Tr117: Vẽ biểu đồ cột kép biểu diễn sĩ số học sinh đầu năm học và cuối năm học của 4 lớp khối 6 được cho trong bảng sau.

Bài 6/SGK – Tr117: Hãy nêu một tình huống thống kê trong lớp mà em có thể dùng biểu đồ cột kép để thể hiện dữ liệu và hãy thực hành vẽ biểu đồ cho tình huống đó.

VD: Tổng kết số lượng điểm 10 trong học kì 1 và học kì 2 của từng tổ trong lớp 6A.

* Hướng dẫn về nhà

Học và ghi nhớ nội dung kiến thức trong bài

Hoàn thành tiếp các bài tập trong SGK và SBT

Chuẩn bị trước bài 5: Hoạt động thực hành và trải nghiệm