BÀI 4:
TỈ SỐ VÀ TỈ SỐ PHẦN TRĂM

KHỞI ĐỘNG

Em có biết tỉ số độ cao trung bình của đáy vịnh Cam Ranh (Khánh Hòa) và vịnh Hạ Long (Quảng Ninh) là bằng 2 hay không? Tỉ số đó cho biết điều gì?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

NỘI DUNG BÀI HỌC

1. Tỉ số của hai đại lượng

Hd1:

1. a) Mai và Linh thi nhau giải cùng môt bài toán. Mai làm xong trong 45 phút, Lan làm xong trong 30 phút.

Hỏi thời gian mai Mai làm lâu gấp bao nhiêu lần thời gian Lan làm?

1. b) Trí và Dũng mỗi em câu được một con cá lóc. Con cá của Trí cân nặng 900g, con cá của Dũng nặng 1,3kg. Hỏi con cá của Dũng nặng gấp bao nhiêu lần con cá của Trí?
2. c) Đoạn thẳng AB dài m và đoạn thẳng CD dài 50 cm. Hỏi đoạn AB dài gấp bao nhiêu lần đoạn CD?

Giải

1. a) Thời gian Mai làm lâu gấp số lần thời gian Lan làm là:

45 : 30 =  (lần)

1. b) Đổi 1,3 kg = 1300 g.

Vậy con cá của Dũng nặng gấp số lần con cá của Trí là:

1300 : 900 =  (lần)

1. c) Đổi 50 cm = Đoạn AB dài gấp đoạn CD:

 :  =  (lần)

KẾT LUẬN

Ta gọi thương trong phép chia số a cho số b (b0) là tỉ số của a và b.

Tỉ số của a và b kí hiệu là a : b (cũng kí hiệu là  ).

Chú ý

• Phân số thì cả a và b phải là các số nguyên.
• Tỉ số thì a và b có thể là các số nguyên, phân số, hỗn số, số thập phân, ...
• Ta thường dùng khái niệm tỉ số khi nói về thương của hai đại lượng cùng loại và cùng đơn vị đo.

Thực hành 1: Tính tỉ số của hai đại lượng được cho trong các trường hợp sau:

1. a) m và 25 cm;
2. b) 30 phút và giờ;
3. c) 0,4 kg và 340 g;
4. d) m và

         Giải

1. a) Đổi 25 cm = 0,25 m = m

Tỉ số của  m và  m là:  : = 3;

1. b) Đổi 30 phút = giờ

Tỉ số của  giờ và  giờ là:  : =  

1. c) Đổi 0,4 kg = 400 g

Tỉ số của 400 g và 340g là:

400 : 340 =

1. d) Tỉ số của m và m là:

 :  =  .  =

Vận dụng 1

Mẹ của bạn Lan hướng dẫn Lan đong nước và gạo nấu cơm như sau: Đong 2 bát gạo và 2 bát rưỡi nước. Em hãy tính tỉ số giữa thể tích nước và gạo trong cách nấu cơm này.

Giải

Tỉ số giữa thể tích nước và gạo là:

2,5 : 2 =

2. Tỉ số phần trăm của hai đại lượng

HD2: a) Tìm các số thích hợp thay vào ? để có các cặp tỉ số bằng nhau.

1. b) Cơ thể con người có khoảng là nước. Hùng cân nặng 40 kg, em hãy cho biết khối lượng nước có trong cơ thể Hùng.

GIẢI

1. a) =

 =

 =

1. b) Khối lượng nước trong cơ thể Hùng là:

40 .  = 28 (kg)

KẾT LUẬN

• Trong thực hành, ta thường dùng tỉ số dưới dạng tỉ số phần trăm với kí hiệu % thay cho .
• Để tính tỉ số phần trăm của hai số a và b, ta nhân a với 100 rồi chia cho b và viết kí hiệu % vào bên phải kết quả tìm được.

Thực hành 2: Tính tỉ số phần trăm của hai số cho mỗi trường hợp sau:

1. a) 3 và 4 b) - 2,66 và 200 c)  và 0,5

GIẢI

1. a) % = 75%
2. b) = -1,33%
3. c) = 50%

VẬN DỤNG 2

Một cửa hàng có doanh thu tháng tư là 400 triệu đồng, doanh thu tháng Nam là 500 triệu đồng. Tính tỉ số phần trăm của doanh thu tháng Năm so với tháng Tư.

GIẢI

Tỉ số phần trăm của doanh thu tháng Năm so với tháng Tư là:  . 100% = 125%

LUYỆN TẬP

Câu 1 (SGK - tr44): Sĩ số lớp 6A1 là 32 học sinh, trong đó có số học sinh bơi là 24. Hãy tính tỉ số giữa số học sinh học bơi và sĩ số lớp.

GIẢI

Tỉ số giữa số học sinh học bơi và sĩ số lớp là: 24 : 32 =

Câu 2 (SGK - tr44): Viết các số thập phân sau đây dưới dạng tỉ số phần trăm

-0,72;                0,4;                     -2,23

Giải

-0.72 =        0,4 = ;     -2,23 =

VẬN DỤNG

Câu 5 (SGK - tr44): Lớp 6A3 có tổng số 40 bạn, số học sinh giỏi là 8 bạn, học sinh khá là 20 bạn, học sinh trung bình là 10 bạn, còn lại là học sinh yếu kém. Tính tỉ số phần trăm học sinh giỏi, khá, trung bình, yếu kém của lớp.

Giải

Tỉ số phần trăm học sinh giỏi của lớp là:  % = 20%

Tỉ số phần trăm học sinh khá của lớp là:  % = 50%

Tỉ số phần trăm học sinh trung bình của lớp là:

 = 25%

Tỉ số phần trăm học sinh yếu kém của lớp là:

100 - 20 - 50 - 25 = 5%

Câu 6 (SGK - tr44): Cứ 15 trang viết tay thì sau khi gõ vào máy vi tính đem in được 9 trang. Tính tỉ số phần trăm giữa số trang in và số trang viết tay

GIẢI

Tỉ số phần trăm giữa số trang in và số trang viết tay là:    % = 60%

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

Ôn tập kiến thức đã học trong bài

Hoàn thành bài tập còn lại trong SGK và bài tập trong SBT

Chuẩn bị bài sau Bài 5 Bài toán về tỉ số phần trăm