Giáo án và PPT Hoá học 11 cánh diều Bài 18: Hợp chất carbonyl

BÀI 18: HỢP CHẤT CARBONYL

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Cinnamaldehyde là hợp chất carbonyl có trong tinh dầu quế, được sử dụng làm hương liệu, dược liệu,… Vậy hợp chất carbonyl là gì?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu về khái niệm và danh pháp hợp chất carbonyl

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

* Khái niệm:

• Nhóm carbonyl là gì?

• Quan sát Hình 18.2, rút ra khái niệm aldehyde.

• Từ hai chất methanal (HCH=O) và ethanal (CH₃CH=O), hãy rút ra công thức chung của aldehyde no, đơn chức, mạch hở.

• Quan sát Hình 18.3, rút ra khái niệm ketone

* Danh pháp:

• Nêu quy tắc gọi tên aldehyde và ketone theo danh pháp thay thế. Áp dụng gọi tên thay thế các chất sau: HCHO, CH₃CHO, CH₃CH(CH₃)CHO, CH₃COCH₃, CH₃CH₂COCH₃, CH₃CH₂CH₂COCH₃

• Gọi tên thông thường của một số aldehyde dưới đây: HCHO, CH₃CHO, C₆H₅CHO, CH₂=CH-CHO, C₆H₅CH=CH-CHO

• Gọi tên thông thường của các ketone sau: CH₃COCH₃; C₆H₅COCH₃

Sản phẩm dự kiến:

1. Khái niệm

- Nhóm  trong phân tử hợp chất hữu cơ được gọi là nhóm carbonyl  

- Aldehyde là hợp chất hữu cơ trong phân tử có nhóm -CHO liên kết trực tiếp với nguyên tử carbon hoặc nguyên tử hydrogen

- Công thức chung của aldehyde no, đơn chức, mạch hở: C_nH_2n+1CH=O (n  0)

- Ketone là hợp chất hữu cơ có nhóm carbonyl liên kết trực tiếp với hai nguyên tử carbon

2. Danh pháp

a) Tên thay thế

+) Tên aldehyde = Tên hydrocarbon (bỏ e) al 

Ví dụ:

HCHO: methanal

CH₃CHO: ethanal

CH₃CH(CH₃)CHO: 2-methylpropanal

+) Tên ketone = Tên hydrocarbon (bỏ e) – vị trí nhóm carbonyl - one 

Ví dụ: 

CH₃COCH₃: propanone

CH₃CH₂COCH₃: butanone

CH₃CH₂CH₂COCH₃: pentan-2-one

b) Tên thông thường 

Tên thông thường của aldehyde

HCHO: formic aldehyde (formaldehyde)

CH₃CHO: acetic aldehyde (acetaldehyde)

C₆H₅CHO: benzoic aldehyde (benzaldehyde)

CH₂=CH-CHO: acrylic aldehyde (acrylaldehyde) 

C₆H₅CH=CH-CHO: cinnamic aldehyde (cinnamaldehyde)

Tên thông thường của ketone

CH₃COCH₃: acetone

C₆H₅COCH₃: acetophenone

Hoạt động 2. Tìm hiểu tính chất vật lí của hợp chất carbonyl

GV đưa ra câu hỏi: 

• Nêu trạng thái hợp chất carbonyl ở nhiệt độ thường 

• So sánh nhiệt độ sôi của các hợp chất carbonyl với các alcohol và hydrocarbon có khối lượng phân tử tương đương. 

• Nêu độ tan của các hợp chất carbonyl.

Sản phẩm dự kiến:

- Hai aldehyde đơn giản nhất (formic aldehyde và acetic aldehyde) là những chất khí ở nhiệt độ thường. Các hợp chất carbonyl khác là những chất lỏng hoặc chất rắn

- Các hợp chất carbonyl có nhiệt độ sôi thấp hơn các alcohol có cùng số nguyên tử carbon và cao hơn các hydrocarbon có phân tử khối tương đương

- Các hợp chất carbonyl mạch ngắn (chứa không quá ba nguyên tử carbon trong phân tử) tan tốt trong nước, còn các hợp chất carbonyl mạch dài hơn không tan hoặc ít tan trong nước.

…

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Trong công nghiệp, axeton được điều chế từ:

A. Cumen

B. Propan-1-ol

C. Xiclopropan

D. Propan-2-ol

Câu 2: Phản ứng nào sau đây không tạo ra andehit axetic 

A. Cho axetilen phản ứng với nước

B. Oxi hóa hoàn toàn Cumen

C. Oxi hóa không hoàn toàn ancol etylic

D. Oxi hóa không hoàn toàn ancol metylic

Câu 3:  Đốt cháy hoàn toàn p mol anđehit X được q mol CO₂ và t mol H₂O. Biết p = q - t. Mặt khác 1 mol X tráng gương được 4 mol Ag. X thuộc dãy đồng đẳng anđehit

A. đơn chức, no, mạch hở.

B. hai chức, no, mạch hở. 

C. hai chức chưa no (1 nối đôi C=C). 

D. hai chức chưa no (1 nối ba C≡C).

Câu 4: Cho hỗn hợp X gồm 2 anđehit đồng đẳng liên tiếp cộng H₂ thu được hỗn hợp 2 rượu đơn chức. Đốt cháy hoàn toàn hỗn hợp 2 rượu này thu được 6,6 gam CO₂ và 4,5 gam nước. Tìm công thức phân tử các anđehit trong X.

A. C₃H₄O và C₄H₆O.

B. C₃H₆O và C₄H₈O.

C. CH₂O và C₂H₄O.

D. C₄H₆O và C₅H₈O.

Câu 5: Từ propan-1-ol điều chế axeton tối thiểu bao nhiêu phản ứng ?

A. 2

B. 3

C. 4

D. 5

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập sau:

Câu 1: Dựa vào đặc điểm cấu tạo của hợp chất carbonyl, giải thích vì sao các aldehyde đơn giản như formic aldehyde và acetic aldehyde lại là các chất khí ở nhiệt độ thường.

Câu 2: Dựa vào giá trị độ âm điện của carbon và oxygen, nhận xét về sự phân cực của liên kết C=O trong các hợp chất carbonyl.