Giáo án và PPT Hoá học 11 cánh diều Bài 16: Alcohol

BÀI 16: ALCOHOL

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Chất X có trong thành phần của bia. Nếu lạm dụng, chất X là nguyên nhân của nhiều vấn đề xã hội như gây tai nạn giao thông, bạo lực gia đình, bệnh tật,... Chất X là gì?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu về khái niệm và danh pháp alcohol

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

* Khái niệm:

• Nêu khái niệm alcohol.

• Thảo luận trả lời Câu hỏi 1 SGK trang 108: Cho các chất A, B, C, D và E có công thức cấu tạo như sau:

a) Hãy nhận xét đặc điểm chung về cấu tạo của các chất trên

b) Hợp chất E có phải alcohol không?

• Nêu cách phân loại alcohol? Cho ví dụ.

• Bậc của alcohol là gì? Cho ví dụ.

• Từ methyl alcohol và ethyl alcohol, hãy viết công thức chung của alcohol no, đơn chức, mạch hở.

* Danh pháp:

• Cho biết cách xác định mạch carbon chính và thứ tự của các nguyên tử carbon trong phân tử alcohol

• Rút ra cách gọi tên alcohol theo danh pháp thay thế và thông thường của alcohol.

• Gọi tên theo danh pháp thay thế các alcohol dưới đây:

• Gọi tên theo danh pháp thay thế các alcohol dưới đây: Gọi tên thông thường các alcohol dưới đây:

CH₂=CH-CH₂-OH

C₆H₅-CH₂-OH

Sản phẩm dự kiến:

1. Khái niệm

 Alcohol là những hợp chất hữu cơ trong phân tử có nhóm hydroxy (-OH) liên kết trực tiếp với nguyên tử carbon no. 

Trả lời Câu hỏi 1 SGK trang 108:

a) Trong phân tử các chất trên có chứa một hay nhiều nhóm (-OH) 

b) Hợp chất E không phải alcohol

* Alcohol được phân loại theo nhiều cách khác nhau:

- Theo liên kết carbon: 

+ Alcohol no: CH₃CH₂OH,

+ Alcohol không no: CH₂=CH-CH₂-OH 

+ Alcohol thơm:

- Theo số nhóm chức hydroxy: 

+ Monoalcohol: CH₃OH

+ Polyalcohol: HOCH₂CH₂OH

* Bậc của alcohol (bậc một, bậc hai và bậc ba) chính là bậc của nguyên tử carbon 

Ví dụ:

+ Alcohol bậc một: CH₃-CH₂-CH₂-OH

+ Alcohol bậc hai:

+ Alcohol bậc ba:

* Alcohol no, đơn chức, mạch hở có công thức tổng quát là C_nH_2n+1OH (n  1)

2. Danh pháp

- Tên thay thế: Nhóm hydroxy là nhóm thế gắn vào mạch chính của hydrocarbon. Đánh số thứ tự nguyên tử carbon trong mạch chính sao cho vị trí của nguyên tử carbon liên kết với nhóm hydroxy là nhỏ nhất.

+ Tên của monoalcohol:

Tên hydrocarbon (bỏ e) – số chỉ vị trí nhóm –OH – ol  

Ví dụ:

 butan-2-ol 

+ Tên của polyalcohol:

Tên hydrocarbon – số chỉ vị trí nhóm –OH – từ chỉ số lượng nhóm –OH (di, tri,...) ol   

butan-1,3-diol

+ Tên thông thường:

 isobutyl alcohol

CH₂=CH-CH₂-OH allyl alcohol 

ethylene glycol 

C₆H₅-CH₂-OH benzyl alcohol 

Hoạt động 2. Tìm hiểu tính chất vật lí của alcohol

GV đưa ra câu hỏi: 

• Giải thích tại sao các alcohol có nhiệt độ sôi cao hơn các hydrocarbon hoặc dẫn xuất halogen có phân tử khối tương đương?

• Tìm hiểu quy luật về sự phụ thuộc của phân tử alcohol đến nhiệt độ sôi và tính tan.

Sản phẩm dự kiến:

- Do tạo được liên kết hydrogen liên phân tử nên các alcohol có nhiệt độ sôi cao hơn các hydrocarbon hoặc dẫn xuất halogen có phân tử khối tương đương

- Nhiệt độ sôi và khối lượng riêng của các alcohol tăng dần khi phân tử khối tăng.

- Khi nguyên tử carbon tăng lên thì độ tan của alcohol trong nước giảm dần.

…

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Điều kiện của phản ứng tách nước :

CH₃-CH₂-OH → CH₂ = CH₂ + H₂O là :

A. H₂SO₄ đặc, 120^oC 

B. H₂SO₄ loãng, 140^oC

C. H₂SO₄ đặc, 170^oC 

D. H₂SO₄ đặc, 140^oC

Câu 2: Rượu pha chế dùng cồn công nghiệp có chứa hàm lượng metanol cao, có thể gây ngộ độc nguy hiểm đến tính mạng. Công thức phân tử của metanol là

A. C₂H₅OH

B. C₃H₅OH

C. CH₃OH

D. C₃H₇OH

Câu 3:  Độ rượu là

A. Số ml rượu nguyên chất có trong 100 ml dung dịch rượu.

B. Số ml rượu nguyên chất có trong 100 gam dung dịch rượu.

C. Khối lượng rượu nguyên chất có trong 100 gam dung dịch rượu.

D. Khối lượng rượu nguyên chất có trong 100 ml dung dịch rượu.

Câu 4: Cho 15,6 gam hỗn hợp hai Alcohol (rượu) đơn chức, kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng tác dụng hết với 9,2 gam Na, thu được 24,5 gam chất rắn. Hai Alcohol đó là

A. C₃H₅OH và C₄H₇OH

B. C₂H₅OH và C₃H₇OH

C. C₃H₇OH và C₄H₉OH

D. CH₃OH và C₂H₅OH

Câu 5: Công thức nào đúng với tên gọi tương ứng?

A. Alcohol sec-butylic: (CH₃)₂CH-CH₂OH

B. Alcohol iso-amylic: (CH₃)₂CHCH₂CH₂CH₂OH

C. Alcohol etylic: CH₃OH

D. Alcohol anlylic: CH₂=CHCH₂OH

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập sau:

Câu 1: Cho các chất có công thức C₂H₆, C₂H₅Cl, C₂H₅OH, C₆H₅CH₂OH và nhiệt độ sôi của chúng (không theo thứ tự) là 78,3 °C; -88,6 °C; 12,3 °C; 205,0 °C. Hãy dự đoán nhiệt độ sôi tương ứng với mỗi chất trên. Giải thích.

Câu 2: Viết công thức cấu tạo, gọi tên thay thế và tên thông thường của các alcohol có công thức phân tử là C₄H₁₀O. Xác định bậc của alcohol trong mỗi trường hợp.