Giáo án và PPT Ngữ văn 10 chân trời Bài 7: Bảo kính cảnh giới – bài 43 (Nguyễn Trãi)

VĂN BẢN 3: BẢO KÍNH CẢNH GIỚI

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Dựa vào nhan đề Bảo kính cảnh giới, bạn thử suy đoán xem tác phẩm viết về câu chuyện gì?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu chung

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

+ Tác phẩm Bảo kính cảnh giới thuộc tập thơ nào?

+ Bố cục gồm có mấy phần? Nội dung chính của mỗi phần là gì?

+ Bảo kính cảnh giới thuộc thể loại thơ  nào? 

Sản phẩm dự kiến:

- Bảo kính cảnh giới là chùm thơ được rút ra từ tập Quốc âm thi tập bao gồm có 61 bài thơ trong tổng số 254 bài.

- Bố cục bài thơ này gồm có 2 phần chính:

+ Phần 1: 6 câu đầu: nói về vẻ đẹp bức tranh ngày hè

+ Phần 2: 2 câu cuối: niềm tha thiết lớn của nhà thơ với đời

Bảo kính cảnh giới được viết theo thể loại  thơ Nôm Đường luật. Tức là viết bằng chữ Nôm và thể Đường luật. Đây được xem là một lối thơ riêng  do tác giả trung đại Việt Nam sáng tác dựa trên thể loại thơ Đường luật.

Hoạt động 2: Tìm hiểu chi tiết

Nhiệm vụ 1: Tm hiểu về bức tranh thiên nhiên ngày hè

+ Những dòng thơ đầu cho biết cuộc sống và cảm xúc gì của nhân vật trữ tình?

+ Bức tranh ngày hè được tác giả miêu tả như thế nào? Gồm có những màu sắc và âm thanh nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Những dòng thơ đầu thể hiện phong thái ung dung tự tại của chủ thể trữ tình.

“Rồi hóng mát thưở ngày trường”

· “Rồi” tức là rảnh rỗi

· “ngày trường” là ngày dài

Nhịp thơ bất thường 1/2/3 giọng điệu chậm rãi thong thả kết hợp với từ “rồi” nhấn mạnh thời gian rảnh rỗi, cùng tâm hồn thư thái của tác gia.

- Bức tranh ngày hè được tác gia miêu tả:

+ Bức tranh cuối hè được diễn tả một cách đầy sinh động, tràn trề nhựa sống.

· Màu sắc: màu xanh của hòe, màu đỏ của lựu, màu hồng của sen,  màu vàng của nắng...

ð Bức tranh ngày hè tươi tắn đầy màu sắc

· Trạng thái sự vật:  đùn đùn, giương, phun, tiễn... Tác gia dùng các động từ mạnh để diên tả sự căng tràn của cảnh vật. Có một thứ gì đang thôi thúc từ bên trong khiến cho nó không kìm lại được phải đùn ra hết lớp này đến lớp khác

· Cảnh vật cuối hè được miêu tả với những hình ảnh: sen đã tàn, đã hết mùi hương. Ngắt nhịp ¾ gây ấn tượng cùng sự chú ý cho người đọc làm nổi bật cảnh vật buổi chiều hè.

· Âm thanh: Bức tranh ngày hè không chỉ được miêu tả bằng những hình ảnh màu sắc mà còn có cả âm thanh vô cùng sôi động và quen thuộc tiếng chợ cá “lao xao” cùng với tiếng ve inh ỏi đã tạo thành một bản nhạc hòa ca mùa hạ náo nhiệt tưng bừng.

ð Bức tranh ngày hè vô cùng rực rỡ, sinh động, tràn trề sức sống, hài hòa về màu sắc, âm thanh cũng như đường nét. Có sự gắn kết giữa con người và cảnh vật.

Kết luận: Tác giả đã huy động mọi giác quan để cảm nhận về sự thay đổi của thiên nhiên từ thị giác, thính giác đến khứu giác. Thể hiện sự giao cảm mạnh mẽ và tinh tế của nhà thơ với cảnh vật. Tình yêu thiên nhiên và yêu cuộc sống tha thiết của tác gia.

Nhiệm vụ 2: Niềm tha thiết lớn với đời

GV đưa ra câu hỏi:

+ Nhà thơ có ước nguyện như thế nào với cuộc đời? Niềm mong ước đó được thể hiện như thế nào?

+ Ước nguyện đó cho thấy tác gia là người thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

- 2 câu thơ cuối tác gia sử dụng điển cố “ Ngu cầm” ( cây đàn của Vua Ngu Thuấn) để gảy 1 khúc Nam Phong

- Thể hiện khát khao mang đến cuộc sống ấm no hạnh phúc cho nhân dân khắp mọi nơi

- Khát vọng cao đẹp thể hiện tấm lòng vì dân vì nước của tác gia
 “Dân giàu đủ khắp đòi phương”.

- Các ngắt nhịp 3/3 thể hiện sự dồn nén cảm xúc của cả bài đó thể hiện niềm khát vọng mong mỏi da diết cuộc sống thanh bình hạnh phúc.

- Hai câu lục ngôn xuất hiện ở phần đề và kết bài góp phần nhấn mạnh nội dung cần biểu đạt đồng thời góp phần tạo nhịp điệu cho bài thơ.

………………………………………

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Bức tranh thiên nhiên trong bài thơ được miêu tả qua những phương diện nào?

A. Âm thanh

B. Màu sắc

C. Hương vị

D. Tất cả các đáp án trên

Câu 2: Màu sắc nào không được tác giả nhắc đến trong bài thơ “Cảnh ngày hè”

A. Màu xanh

B. Màu đỏ

C. Màu vàng

D. Màu tím

Câu 3: Bài thơ được trích trong tập thơ nào?

A. Quốc âm thi tập

B. Quân trung từ mệnh tập

C. Lam Sơn thực lục

D. Bình Ngô đại cáo

Câu 4: Bài thơ “Bảo kính cảnh giới – Bài 43” được viết theo thể thơ nào?

A. Lục bát

B. Song thất lục bát

C. Thất ngôn tứ tuyệt

D. Thất ngôn xen lục ngôn

Câu 5: Những câu thơ lục ngôn trong bài “Bảo kính cảnh giới – Bài 43” là :

A. Câu 1 và 5

B. Câu 1 và 7

C. Câu 1 và 6

D. Câu 1 và 8

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1. Viết đoạn văn ngắn khoảng 150 chữ phân tích một yêu tố phá cách trong Bảo kính cảnh giới 

Câu 2. Hãy viết bài văn ngắn phân tích đặc sắc nghệ thuật trong tác phẩm Bảo kính cảnh giới của Nguyễn Trãi.