Nội dung chính ngữ văn 8 kết nối tri thức Bài 1: Lá cờ thêu sáu chữ vàng

TIẾT: LÁ CỜ THÊU SÁU CHỮ VÀNG

1. TÌM HIỂU CHUNG
2. Tác giả
3. a. Cuộc đời – sự nghiệp

- Nguyễn Huy Tưởng sinh năm 1912 mất năm 1960. Quê tại Hà Nội.

- Trong sáng tạo nghệ thuật ông là người có thiên hướng khai thác đề tài lịch sử và đóng góp nổi bật ở hai thể loại: tiểu thuyết và kịch. 

1. Sáng tác tiêu biểu

- Tác phẩm chính của ông gồm có: Đêm hội Long Trì (1942), Vũ Như  Tô (1943), An Tư (1944),  Bắc Sơn (1946), Lá cờ thêu sáu chữ vàng(1960), Sống mãi với thủ đô (1961)…

2. Tác phẩm

- Văn bản Lá cờ thêu sáu chữ vàng thuộc phần 3 của tác phẩm cùng tên Lá cờ thêu sáu chữ vàng.

• Thể loại: Truyện lịch sử

+ Truyện lịch sử trước hết mang đầy đủ các đặc điểm của tác phẩm truyện. Bao gồm có các yếu tố: cốt truyện, người kể chuyện, lời kể, nhân vật… Đề tài mà truyện lịch sử khai thác là đề tài lịch sử. 

+ Cốt truyện của truyện lịch sử là phần cốt lõi của câu chuyện mà nhà văn kể lại, trên cơ sở các sự kiện, biến cố xảy ra trong một bối cảnh thời đại cụ thể, trung tâm là hoạt động của con người. 

+ Mặc dù mang dấu ấn của những câu chuyện có thật gắn với niên đại nhưng cốt truyện bao giờ cũng là kết quả của sự tưởng tượng hư cấu và sắp xếp một cách nghệ thuật theo ý đồ của nhà văn.

+ Nhân vật trong truyện lịch sử rất phong phú. Bao gồm: vua chúa, tướng sĩ, quan lại, những người tu hành nho sĩ, thứa dân…. Song thường nhân vật chính lại là người có vị thế cao trong xã hội. 

• Bối cảnh sự kiện lịch sử

Câu chuyện dựa trên bối cảnh của cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông lần thứ hai.

• Tóm tắt tác phẩm

Tại bến Bình Than, Vua Trần và các vương hầu họp bàn kế sách đối phó với quân xâm lược. Vì chưa đủ tuổi không được dự họp, Trần Quốc Toản cảm thấy nhục nhã chỉ muốn gặp Vua để bày tỏ chủ kiến của mình là không chấp nhận hòa hoãn. Do nóng lòng muốn gặp Vua, Trần Quốc Toản định vượt qua hàng rào quân cấm vệ để đến nơi Vua họp bàn, bị ngăn cản đã xảy ra xung đột. Khi được gặp Vua, Trần Quốc Toản nói to câu xin đánh, Vua Trần biết nỗi lòng vì nước của chàng trai đã không trách phạt con ban thưởng một quả cam. Trần Quốc Toản quyết định trở về quê chiêu mộ binh mã, thao luyện võ nghệ đề xuất quân đánh giặc. Khi chàng xòe tay ra, quả cam đã bị bóp nát tự bao giờ. 

• Chủ đề tác phẩm

VB thể hiện tấm lòng yêu nước, căm thù giặc của người anh hùng nhỏ tuổi Trần Quốc Toản qua đó cho thấy hào khí, tinh thần chống xâm lược của cha ông ta ở thời Trần. 

1. TÌM HIỂU VĂN BẢN
2. Nhân vật Hoài Văn Hầu Trần Quốc Toản

• Tâm trạng của Hoài Văn Hầu Trần Quốc Toản khi đứng trên bờ

+ Trần Quốc Toản năn nỉ quân Thánh Dực mà vẫn không được xuống bến, “thẫn thờ” nhìn bến Bình Than; cảm thấy nhục nhã khi phải đứng rìa, không được dự họp; nhìn những lá cờ trên thuyền của các vương hầu đến “rách mắt”; ước ao được xuống thuyền rồng dự bàn việc nước và quỳ trước Via tâu một câu xin đánh; muốn xô mấy người lính Thánh Dực để chạy xuống bến, nhưng sợ tội chém đầu; so sánh điều đang nung nấu trong lòng mình với sự đồng tâm nhất trí của các bô lão ở hội nghị Diên Hồng, khẳng định thêm ý nguyện đánh giặc, sục sôi đến mức định liều lĩnh làm điều vượt khuôn phép.

+ Ở vào tình thế đặc biệt như vậy, tâm trạng của Trần Quốc Toản đủ sắc thái: ao ước được bàn việc nước đến cháy bỏng; có chút “ganh tị” với những người anh em chỉ hơn mình mấy tuổi mà dự họp; bức xúc vì phải đứng ngoài; tính chuyện liều lĩnh để được gặp Vua… Tất cả thể hiện tấm lòng yêu nước, căm thù giặc, muốn góp sức mình để đánh đuổi quân xâm lược. Đó là tâm trạng của một người tuổi nhỏ mà chí lớn.

• Khi bị quân Thánh Dực ngăn xuống gặp Vua

+ Hành động khác thường của Trần Quốc Toản là “xô mấy người lính Thánh Dực ngã chúi, xăm xăm xuống bến”; “tuốt gươm, mắt trừng lên” dọa chém người ngăn cản, đỏ mặt quát lớn trước mặt viên tướng, múa tít gươm khiến cho không ai có thể đến gần để cản bước mình….

+ Ở thời phong kiến, hành động của Trần Quốc Toản được xem là khinh thường phép nước, phạm vào trọng tội, có thể bị chém đầu. Mặc dù biết rõ điều đó nhưng vì quá lo lắng cho đất nước căm thù giặc, nóng lòng muốn bày tỏ chủ kiến của mình với Vua, Trần Quốc Toản mới hành động liều lĩnh như thế.

• Nét tính cách của Trần Quốc Toản thông qua hội thoại với các nhân vật khác

+ Nội dung cuộc hội thoại giữa Trần Quốc Toản với quân Thánh Dực: Hai bên cãi cọ, xung đột nhau khi Trần Quốc Toản vượt qua giới hạn cho phép 

=> Trần Quốc Toản bộc lộ sự bức xúc, nóng nảy, thiếu kiềm chế, điều có thể dẫn đến nguy hiểm

+ Nội dung cuộc đối thoại giữa Trần Quốc Toản với chú ruột Chiêu Thành Vương: Hai bên đối đáp, làm rõ nguyên nhân Trần Quốc Toản đến bến Bình Than gây náo loạn và tiết lộ thông tin bước đầu của việc bàn bạc.

=> Cuộc hội thoại thể hiện sự suy nghĩ chín chắn của Trần Quốc Toản trước tình thế đất nước đối diện với họa ngoại xâm.

+ Nội dung hội thoại giữa Trần Quốc Toản với vua Thiệu Bảo: Trần Quốc Toản đã nói với Vua điều nung nấu trong lòng: Vua phán xử độ lượng hành động nóng nảy của Trần Quốc Toản, đánh giá cao ý thức vì Vua, vì nước của một bề tôi non trẻ.

=> Cuộc hội thoại cho thấy một Trần Quốc Toản mạnh mẽ, ngay thẳng, dám làm dám chịu đặt vận mệnh đất nước cao hơn tính mạng bản thân.

2. Nhân vật Vua Thiệu Bảo

+ Lúc cuộc họp tạm nghỉ, vua Thiệu Bảo nghe tiếng ồn ào trên bến, nhìn lên thấy Hoài Văn Hầu đang giằng co với quân Thánh Dực.

+ Trần Quốc Toản xồng xộc chạy xuống bến quỳ tâu với Vua xin hãy cho đánh

+ Sau khi nghe lời tâu đó, Vua thấy Trần Quốc Toản run bắn, tự đặt gươm lên gáy mình sẵn sàng chịu tội.

+ Vua cũng nghe lời kết tội nặng nề của Trần Ích Tắc đối với hành động liều lĩnh của Trần Quốc Toản

- Thái độ và cách ứng xử của nhà Vua:

+ Mỉm cười gật đầu vì nhận thấy ý nguyện đánh giặc của Trần Quốc Toản hợp ý mình.

+ Biết tội làm trái phép nước của Hoài Văn Hầu nhưng tha thứ vì thể tất cho hành động nóng nảy. Đặc biệt nhà Vua thấy chí khí đáng trọng của một người còn trẻ mà biết lo cho Vua, cho nước.

+ Vua khuyên giải động viên Hoài Văn Hầu một cách nhẹ nhàng ôn tồn lại còn ban thưởng cam quý

=> Thái độ cách ứng xử đó cho thấy vua vừa nghiêm minh vừa khoan dung, độ lượng thể hiện tư cách của người anh đối với đứa em họ chưa đến tuổi trưởng thành. Trên tất cả, nhà Vua nhận ra phẩm chất đáng quý của một chàng trai trẻ trước họa đất nước bị xâm lăng.

III. TỔNG KẾT

1. Nội dung

- Với nhân vật Hoài Văn Hầu Trần Quốc Toản, nhà văn dành cả một thiên truyện, tương đương như một truyện vừa, để khắc họa vẻ đẹp, cuộc đời của người anh hùng tuổi trẻ tài cao, chí lớn có những hành động quả cảm, lập nên những chiến công hiển hách.

- Lá cờ thêu sáu chữ vàng đã tạo được ấn tượng sâu đậm trong lòng bạn đọc, nhất là các bạn nhỏ tuổi.

2. Nghệ thuật

- Bằng sức tưởng tượng phong phú và sự sáng tạo dồi dào, nhà văn Nguyễn Huy Tưởng đã xây dựng được một cốt truyện chặt chẽ, hấp dẫn với các sự kiện, chi tiết đặc sắc, ấn tượng. 

- Khắc họa một cách chân thực các sự kiện lịch sử, con người, dân tộc. Đặc biệt, hình ảnh một Hoài Văn hầu vốn có rất ít tư liệu lịch sử nói đến lại chợt hiện lên một cách chân thực, rõ ràng đến khó tin.