Giáo án gộp Ngữ văn 8 kết nối tri thức kì II

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về tác giả 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập cho HS

GV mời HS dựa vào nội dung chuẩn bị ở nhà: 

- Trình bày hiểu biết của em về tác giả Nguyễn Đình Thi?

- Em hãy trình bày xuất xứ của văn bản

Bước 2: Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ  

Các nhóm thảo luận để vẽ sơ đồ tóm tắt những nội dung chính về tác giả và tác phẩm

Bước 3: HS tiến hành thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV mời đại diện 1 nhóm lên bảng vẽ sơ đồ, yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Nguyễn Đình Thi (1924 – 2003) quê ở Hà Nội, là nhà thơ, nhà văn, nhà phê bình văn học, nhạc sĩ

- Thơ ông tự do, phóng khoáng, đồng thời cũng hàm súc, giàu chất suy tư, dạt dào cảm hứng yêu nước. Hình tượng xuyên suốt trong thơ Nguyễn Đình Thi là đất nước Việt Nam đau thương và quật khởi, con người gian lao và anh dũng

- Một số tác phẩm tiêu biểu: Diệt phát xít (1945), Người Hà Nội (1947), Đất nước (1955), ...

2. Tác phẩm

Lá đỏ được sáng tác vào 12/1974- thời điểm cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ bước vào giai đoạn cuối, toàn quân và dân ta đang dồn sức cho tiền tuyến

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Đặc điểm về thể thơ, mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo của bài thơ

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV mời đại diện các nhóm dựa vào nội dung đã đọc ở nhà để trả lời các câu hỏi liên quan đến văn bản Lá đỏ

+ Những đặc điểm của thể thơ tự do được thể hiện thế nào qua bài thơ Lá đỏ?

+ Bài thơ có thể chia làm mấy phần? Xác định mạch cảm xúc qua các phần của bài thơ

+ Xác định cảm hứng chủ đạo trong bài thơ Lá đỏ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ, tiến hành thảo luận để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm lên bảng yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

Nhiệm vụ 2: Cuộc gặp gỡ trên đỉnh Trường Sơn

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Dựa vào văn bản cùng với phần chuẩn bị ở nhà chia lớp thành 4 nhóm để trả lời các câu hỏi sau:

+ Cuộc gặp gỡ diễn ra trong không gian như thế nào? Không gian đó giúp em hiểu thêm gì về bối cảnh lịch sử, về những con đường hành quân ra trận trong những năm tháng chiến tranh?

+ “Em gái tiền phương” hiện lên thông qua các chi tiết nào trong bài thơ? Những chi tiết này gợi cho em suy nghĩ gì về nhân vật này?

+ “Em gái tiền phương” được so sánh với gì? Nêu tác dụng của hình ảnh so sánh đó trong việc diễn tả mạch cảm xúc của bài thơ

+ Theo em, thực chất “em gái tiền phương” mà tác giả đang nhắc đến ở đây là ai? Hình ảnh này biểu tượng cho điều gì và nó có ý nghĩa như thế nào?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

Hs làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức

- GV cho HS đại diện các nhóm lên báo cáo kết quả

Nhiệm vụ 3: Cuộc chia tay trên đỉnh Trường Sơn

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Dựa vào văn bản cùng với phần chuẩn bị ở nhà yêu cầu HS làm việc theo nhóm đôi để trả lời các câu hỏi sau:

+ Hình ảnh đoàn quân trên đường ra tiền tuyến trong bài thơ được miêu tả như thế nào? Nêu nhận xét của em về những hình ảnh đó

+ Từ láy “vội vã” trong câu thơ “Đoàn quân vẫn đi vội vã” có ý nghĩa gì? Hình ảnh bụi Trường Sơn nhòa trời lửa gợi cho em suy nghĩ gì? 

+ Dựa vào hai câu thơ cuối bài (Chào em, em gái tiền phương – Hẹn gặp nhé giữa Sài Gòn) hãy giải thích tại sao có thể coi bài thơ “Lá đỏ” như là dự cảm về một Việt Nam chiến thắng? Vì sao?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

Hs làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức

- GV cho HS đại diện các nhóm lên báo cáo kết quả

Nhiệm vụ 4: Kết luận theo thể loại

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS thành các nhóm (4-6 HS), yêu cầu HS: 

+ Trình bày nhận xét của em về bố cục thể loại và ngôn ngữ trong văn bản Đồng chí

- GV yêu cầu HS rút ra tổng kết thể loại

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS rút ra kết luận theo thể loại về bố cục thể loại và ngôn ngữ trong văn bản

- GV quan sát phần thảo luận của các nhóm, hướng dẫn, hỗ trợ (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện một số nhóm xác định bố cục thể loại và ngôn ngữ của văn bản

- GV yêu cầu các nhóm khác lắng nghe, nhận xét phần trả lời của nhóm bạn, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức

I. Đặc điểm về thể thơ, mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo của bài thơ

a. Đặc điểm về thể thơ

- Số tiếng trong một dòng: tự do, linh hoạt, dòng sáu tiếng, dòng bảy tiếng. Bốn khổ, số dòng linh hoạt trong mỗi khổ

- Vần thơ: hai khổ đầu gieo vần chân (gió – đỏ, hương – trường), hai khổ cuối không gieo vần

- Về nhịp thơ:

Gặp em/ trên cao/ lộng gió

Rừng lạ/ ào ào/ lá đỏ

Em đứng bên đường/

như quê hương

Vai áo bạc/ quàng súng trường

Đoàn quân/ vẫn đi/ vội vã

Bụi Trường Sơn/ nhoà trời lửa

Chào em/ em gái tiền phương

Hẹn gặp nhé/ giữa Sài Gòn..

+ Nhịp thơ không tuân theo một quy tắc nhất định, dòng ngắt nhịp 2/2/2, dòng ngắt nhịp 4/3, dòng ngắt nhịp 3/3,... Nhịp thơ linh hoạt, phù hợp với cảm xúc của nhà thơ cũng như đối tượng miêu tả. 

=> Hình thức bài thơ tự do, không bị gò bó vào các quy định về số tiếng trong một dòng, vần, nhịp,... do đó đã miêu tả (dù chỉ vài nét chấm phá) hết sức sinh động hình ảnh Trường Sơn những năm khói lửa, hình ảnh đoàn quân ra trận, hình ảnh người “em gái tiền phương” cũng như niềm xúc động sâu xa, niềm tin và hi vọng của nhà thơ vào thắng lợi cuối cùng của cuộc kháng chiến.

b. Mạch cảm xúc

Bài thơ có thể chia làm 2 phần: phần 1 (4 dòng thơ đầu): Cuộc gặp gỡ trên đỉnh Trường Sơn và phần 2 (còn lại): Cuộc chia tay trên đỉnh Trường Sơn

- Mạch cảm xúc xuyên suốt bài thơ là tình yêu quê hương, đất nước. Cảm xúc ấy vận động qua các cung bậc:

+ Mến thương người em gái nhỏ – hình bóng quê hương - mà người lính tình cờ gặp gỡ trên tuyến đường Trường Sơn.

+ Yêu mến, tự hào về những người anh hùng chưa biết tên làm nên chiến thắng vĩ đại; biết ơn những cống hiến, hi sinh lớn lao, thầm lặng của hàng triệu người con cho Tổ quốc,...

+ Niềm tin mãnh liệt vào chiến thắng cuối cùng của cuộc kháng chiến.

c. Cảm hứng chủ đạo

Cảm hứng chủ đạo trong bài thơ Lá đỏ là tinh thần chiến đấu anh dũng và lạc quan, niềm tin vào ngày mai thắng lợi. Ngoai ra bài thơ còn ca ngợi tinh thần yêu nước, những đóng góp lớn lao của những người anh hùng chưa biết tên để tạo nên sức mạnh dân tộc, góp phần làm nên chiến thắng trong những cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm

II. Tìm hiểu chi tiết

1. Cuộc gặp gỡ trên đỉnh Trường Sơn

- Cuộc gặp gỡ diễn ra trên đỉnh Trường Sơn “lộng gió”, “rừng lạ ào ào lá đỏ”, “bụi Trường Sơn nhoà trời lửa. 

- Các hình ảnh vẽ lên khung cảnh rừng Trường Sơn khoáng đạt, gợi ấn tượng vừa lãng mạn vừa hào hùng, dữ dội với những vẻ đẹp lạ lùng của rừng lá đỏ, những trận mưa lá đổ ào ào như trút trong gió lộng trên những đỉnh núi cao giữa mùa thu của đại ngàn Trường Sơn, lửa bụi chiến tranh bay nhoà trời,... Tất cả gợi lên một khung cảnh Trường Sơn trong những năm tháng không thể nào quên. Đó là thời điểm cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ bước vào giai đoạn khốc liệt, lúc toàn quân và dân ta đang dồn sức cho tiền tuyến, quyết tâm thống nhất đất nước.

-> Nhận xét về không gian gặp gỡ: Đó là một nơi đẹp đẽ, thoáng đãng, đứng từ trên cao nguyên lộng gió ta cảm nhận được một khoảng không vô tận, bao la. Và thể hiện trước không gian đó là hình ảnh rừng lá đỏ ào ào, bay trong gió. Giữa khung cảnh bầu trời xanh mát mẻ, nổi bật lên là hình ảnh là đỏ, màu lá đỏ như tô điểm thêm cho bầu trời Trường Sơn giữa lúc khói lửa mịt mù, do bom đạn thả xuống đất Trường Sơn. Không gian này đã giúp em hiểu thêm được con đường kháng chiến vô cùng nguy hiểm và gian nan.

- Hình ảnh “em gái tiền phương” hiện lên qua những chi tiết: Em đứng bên đường như quê hương; Vai áo bạc quàng súng trường. Hình ảnh “vai áo bạc” đã gợi ra biết bao tháng ngày mưa dầm nắng lửa ở núi rừng. Thế nhưng, những người con gái mảnh mai ấy vẫn vượt qua tất cả để có mặt chính tại đây, với súng trường quàng trên vai.-> gợi cảm giác vừa thân thương, dịu dàng, gần gũi, giản dị; vừa kiên cường, dũng cảm, vững vàng khi làm nhiệm vụ.

– Hình ảnh “em gái tiền phương” được so sánh “như quê hương” trở thành biểu tượng của quê hương, đất nước.

– “Em gái tiền phương” là một cô thanh niên xung phong. Hình ảnh ấy biểu tượng cho cuộc chiến tranh nhân dân – “em gái tiền phương”, nữ chiến sĩ giao liên hay cô gái thanh niên xung phong. Sự có mặt của cô gái trên tuyến đường Trường Sơn nơi tuyến đầu Tổ quốc đã nhắc thế hệ mai sau về cuộc chiến đấu toàn dân tham gia, trong đó có sự đóng góp của những người con gái trẻ trung, xinh đẹp nhưng vô cùng dũng cảm, gan dạ

2. Cuộc chia tay trên đỉnh Trường Sơn

- Hình ảnh đoàn quân trên đường ra tiền tuyến trong bài thơ được miêu tả qua hai câu thơ: “Đoàn quân vẫn đi vội vã/ Bụi Trường Sơn nhoà trời lửa”. Hình ảnh “Đoàn quân vẫn đi vội vã” gợi lên không khí hành quân hào hùng, thần tốc trong khung cảnh “Bụi Trường Sơn nhoà trời lửa”. Hình ảnh đoàn quân đi vội vã cũng là biểu tượng kết tinh của tinh thần, ý chí, khát vọng chiến thắng, khát vọng độc lập, thống nhất của cả dân tộc.

- Từ láy vội vã trong câu thơ “Đoàn quân vẫn đi vội vã” đã làm nổi bật tinh thần khẩn trương, tranh thủ từng phút giây hành quân ra tiền tuyến cho kịp bước vào trận chiến cuối cùng; bất chấp gian khổ, hiểm nguy. 

 - Hình ảnh “Bụi Trường Sơn nhòa trời lửa” gợi cho em về sự khắc nghiệt và gian lao của chiến tranh.

=> Hình ảnh đoàn quân đứng trước nguy hiểm nhưng những đôi chân vẫn mạnh mẽ, vững chãi bước đi trên con đường để tiến về phía trước khung cảnh không một chút buồn hay lo lắng mà vô cùng lạc quan và yêu đời.

- Có thể coi bài thơ “Lá đỏ” như là dự cảm về một Việt Nam chiến thắng vì hai câu đó đã thể hiện một lời chào hẹn gặp lại Sài Gòn - nơi mà đoàn quân ta đang tiến về để giải phóng. Niềm tin này có căn cứ, dựa trên cơ sở thực tế: đó là sự đồng lòng quyết tâm dồn sức mạnh toàn dân, toàn quân vào cuộc chiến. Đồng thời, đây cũng là sức mạnh của cả dân tộc bước tiếp trên những chặng đường cuối cùng của cuộc kháng chiến trường kì, gian khổ và đi đến thắng lợi vĩ đại, mang lại độc lập, tự do, hoà bình cho đất nước

III. Kết luận theo thể loại

1. Đặc sắc bố cục thể loại

- Tuân thủ theo đúng luật thơ tự do

2. Ngôn ngữ

- Ngôn ngữ cô đọng, giản dị và giàu sức biểu cảm.

- Các chi tiết, hình ảnh được sử dụng mang tính tiêu biểu, chân thực

Trường THCS:………………………

Lớp:…………………………………..

Họ và tên:……………………………..

PHIẾU BÀI TẬP

VĂN BẢN LÁ ĐỎ

Khoanh tròn vào đáp án đặt trước câu trả lời đúng:

Câu 1: Bài thơ Lá đỏ được viết theo thể thơ nào?

A. Thất ngôn

B. Tự do

C. Lục bát

D. Thất ngôn bát cú Đường luật

Câu 2: Đâu không phải là nhận xét đúng về cảm hứng chủ đạo của bài thơ Lá đỏ?

A. Niềm tin vào sự toàn thắng của dân tộc.

B. Tinh thần chiến đấu anh dũng, bất khuất của nhân dân ta

C. Sự khó khăn, gian khổ của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc

D. Sự thất bại của quân địch trong cuộc đối đầu với quân và dân ta

Câu 3: Câu thơ “Em đứng bên đường, như quê hương” sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? 

A. Nhân hoá

B. Hoán dụ

C. So sánh

D. Điệp ngữ

Câu 4: Hình ảnh “em gái tiền phương” được khắc họa như thế nào trong bài thơ?

A. “Em gái” có dáng người nhỏ nhắn, đang làm nhiệm vụ phá bom mở đường cho quân ta

B. “Em gái” mang đến cảm giác thân thiện, gần gũi; đang niềm nở chào hỏi các anh bộ đội

C. Là người con gái trẻ trung, xinh đẹp nhưng gan dạ, mạnh mẽ với khẩu súng trường trên tay

D. “Em gái” mang đến cảm giác thân thương, gần gũi với vai áo bạc, quàng súng trường

Câu 5:  Hình ảnh Bụi Trường Sơn nhòa trời lửa gợi cho em suy nghĩ gì? 

A. Gợi lên sự khắc nghiệt và gian lao của chiến tranh.

B. Thấy được sự khắc nghiệt của chiến tranh.

C. Thấy được sự khắc nghiệt của không gian nơi rừng núi

D. Tất cả các phương án trên đều đúng

Câu 6: Bài thơ gợi cho em suy nghĩ gì về vẻ đẹp của con người Việt Nam trong những năm chiến tranh gian khổ?

A. Vẻ đẹp bất khuất, kiên cường

B. Vẻ đẹp của sự lạc quan, yêu đời, tin vào một ngày mai tươi sáng

C. Vẻ đẹp bất khuất, kiên cường, dù gian khó nhưng vẫn luôn lạc quan, yêu đời.

D. Vẻ đẹp của tình đồng chí