BÀI 15: CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT

(19 câu)

1. NHẬN BIẾT (3 câu)

Câu 1. Cảm ứng ở thực vật là gì?

Trả lời:

Cảm ứng ở thực vật là sự tiếp nhận và trả lời của thực vật đối với các kích thích từ môi trường.

Câu 2. Vai trò của cảm ứng đối với thực vật là gì?

Trả lời:

Đảm bảo cho thực vật tận dụng tối đa nguồn sống như nước, ánh sáng, dinh dưỡng khoáng,… hoặc tự vệ khi gặp kích thích bất lợi. Từ đó mà thực vật có thể thích ứng tốt hơn với những biến đổi thường xuyên của môi trường sống, để sinh trưởng và phát triển tốt.

Câu 3. Biểu hiện của cảm ứng ở thực vật là gì?

Trả lời:                            

Cảm ứng biểu hiện bằng sự vận động của các cơ quan, bộ phận thực vật khi nhận kích

thích đến từ một hướng xác định hoặc kích thích không có hướng. Một số vận động có thể quan sát thấy như leo giàn của tua cuốn, uốn cong của rễ hay thân non, nở hoặc khép của cánh hoa, phản ứng cụp lá,...

2. THÔNG HIỂU (6 câu)

Câu 1. Hãy nêu đặc điểm của cảm ứng ở thực vật?

Trả lời:

- Các yếu tố môi trường như ánh sáng, nhiệt độ, nước, hoá chất, trọng lực,... là các tác nhân kích thích gây ra cảm ứng ở thực vật.

- Cảm ứng ở thực vật thường diễn ra chậm và khó nhận biết bằng mắt thường trong thời

gian ngắn. Tuy nhiên, cũng có vận động cảm ứng diễn ra nhanh như phản ứng cụp lá của cây trinh nữ hay phản ứng bắt mồi của cây gọng vó.

- Cảm ứng ở thực vật có thể liên quan đến sinh trưởng hoặc không liên quan đến sinh trưởng của tế bào.

Câu 2. Phân tích hình thức cảm ứng Ứng động (Vận động cảm ứng) ở thực vật?

Trả lời:

* Cảm ứng Ứng động (Vận động cảm ứng) ở thực vật là một hiện tượng mà trong đó thực vật thay đổi hướng, tư thế hoặc cấu trúc của nó để phản ứng với các yếu tố kích thích từ môi trường. Có hai loại cảm ứng ứng động chính:

- Nastic movements (phản ứng nastic): Thực vật phản ứng với kích thích không phụ thuộc vào hướng của kích thích. Ví dụ:

+ Phản ứng với kích thích cơ học, như sự chạm của lá Mimosa pudica (hoa xấu hổ) khiến chúng gấp lại.

+ Phản ứng với ánh sáng, như sự mở hoa của hoa dạ yến thảo vào ban đêm.

- Phản ứng hướng động: Thực vật phản ứng với kích thích phụ thuộc vào hướng của kích thích. Ví dụ:

+ Sự uốn cong của thân cây theo hướng ánh sáng để hấp thụ ánh sáng nhiều hơn.

+ Sự uốn cong của rễ cây theo hướng trọng lực, giúp cây ổn định và hấp thụ dinh dưỡng từ đất.

+ Sự uốn cong của thân cây theo hướng chạm, giúp cây leo lên các vật xung quanh.

Câu 3. Trình bày sự khác nhau của ứng động và hướng động trong cảm ứng của thực vật?

Trả lời:

Câu 4. Trình bày sự giống nhau của ứng động và hướng động trong cảm ứng của thực vật?

Trả lời:

 - Tính chất cơ học: Cả ứng động và hướng động đều có tính chất cơ học, tức là chúng đều là các phản ứng của thực vật với các tác nhân bên ngoài.

- Đáp ứng nhanh: Cả ứng động và hướng động đều có tính chất đáp ứng nhanh. Khi tiếp xúc với tác nhân bên ngoài, thực vật sẽ phản ứng ngay lập tức để bảo vệ mình.

- Tính thích ứng: Tức là thực vật sẽ thích ứng với các tác nhân bên ngoài để có thể sinh tồn và phát triển tốt hơn.

- Chức năng bảo vệ: Cả ứng động và hướng động đều có chức năng bảo vệ thực vật khỏi các tác nhân bên ngoài như côn trùng, động vật ăn thịt, thời tiết khắc nghiệt và các yếu tố khác.

- Sự thay đổi nhanh chóng: Thực vật có thể thay đổi hình dạng hoặc vị trí của mình trong vòng vài giây sau khi tiếp xúc với tác nhân bên ngoài.

Câu 5. Phân tích sự ứng dụng của cảm ứng ứng động trong cảm ứng ở thực vật?

Trả lời:

- Cảm ứng động được sử dụng để đo lường các chuyển động của lá cây, hoa, quả và thân cây:

+ Khi thực vật bị tác động bởi các yếu tố môi trường, chẳng hạn như gió, nước, sương mù,…

+ Khi thực vật phản ứng với tác nhân như ánh sáng, nhiệt độ, cảm ứng động sẽ bắt đầu phát ra một tín hiệu điện từ.

- Thông qua phân tích tín hiệu này, các nhà khoa học có thể tìm hiểu và hiểu rõ hơn về phản ứng của thực vật với môi trường và các yếu tố khác.

Câu 6. Phân tích ngắn gọn sự ứng dụng của cảm ứng hướng động trong cảm ứng ở thực vật và cho ví dụ?

Trả lời:

- Phản ứng tránh va chạm: Các tế bào thực vật có thể phản ứng với sự chuyển động của các vật thể để tránh va chạm với chúng.

à Ví dụ, khi một lá cây chạm vào một vật thể, các tế bào trong lá có thể phản ứng bằng cách thay đổi hướng sinh trưởng của mình để lá không còn chạm vào vật thể đó nữa.

- Điều chỉnh hướng tăng trưởng: Các tế bào thực vật cũng có thể phản ứng với sự di chuyển của ánh sáng và trọng lực để thay đổi hướng tăng trưởng của chúng.

à Ví dụ, cây đậu bắp có thể thay đổi hướng tăng trưởng của các thân để tìm kiếm ánh sáng.

- Phản ứng với thay đổi nhiệt độ: Các tế bào thực vật có thể phản ứng với thay đổi nhiệt độ để bảo vệ chúng khỏi các tác động bên ngoài.

à Ví dụ, cây lúa mì có thể thay đổi hướng tăng trưởng của các thân để giữ cho lá và bông của nó được ở cùng một nhiệt độ.

3. VẬN DỤNG (7 câu)

Câu 1. Tại sao khi hạt rau mới nảy mầm, người ta thường che tối trong khoảng 2 – 3 ngày?

Trả lời:

Trong quy trình làm rau mầm, người ta thường che tối khoảng 2 - 3 ngày đầu khi hạt mới nảy mầm để thúc đẩy cây mầm vươn dài, tăng chiều cao.

Câu 2. Khi người ta mới trồng một cây xuống đấy, người ta không bón trực tiếp phân vào gốc mà thay vào đó, người ta bón phân xung quanh cách góc một khoảng cánh nhất định. Điều này thể hiện điều gì?

Trả lời:

- Đây là một ứng dụng của cảm ứng ở thực vật: Hướng động

- Có điều này là vì để cho bộ rễ của cây được kích thích lan rộng ra theo chiều rộng và tìm đến các nguồn chất dinh dưỡng, từ đó mà bộ rễ sẽ phát triển và chắc khỏe hơn.

 Câu 3. Bằng kiến thức sinh học về ứng động của thực vật, bạn hãy nếu một số ví dụ trong thực tế của ứng động của thực vật vào lĩnh vực sản xuất?

Trả lời:

- Sản xuất thực phẩm: Các loại rau củ quả được trồng và sản xuất trên đất là một ví dụ điển hình cho ứng động của thực vật trong sản xuất thực phẩm. Ngoài ra, tinh dầu từ các loại cây như bạc hà, húng quế và bưởi cũng được sử dụng để sản xuất thực phẩm và các sản phẩm chăm sóc cá nhân.

- Sản xuất hóa chất: Sản phẩm hóa học như nước hoa và dầu thơm có thể được sản xuất từ các loại hoa như hoa hồng và hoa oải hương. Các loại cây cỏ cũng được sử dụng để sản xuất các sản phẩm hóa chất khác nhau.

Câu 4. Hãy lấy ví dụ và phân tích về hoạt động hướng trọng lực trong vận động hướng động ở cảm ứng của thực vật?

Trả lời:

- Ví dụ, khi một cây trồng được trồng trong đất, rễ của nó sẽ tìm kiếm đất để có thể phát triển và tìm kiếm nguồn nước và dinh dưỡng cần thiết. Một khi rễ đã tìm thấy nước và dinh dưỡng, chúng sẽ tiếp tục phát triển trong hướng đó.

+ Nếu một phần đất bị khô hoặc không có đủ chất dinh dưỡng, rễ sẽ cảm nhận được điều này thông qua hoạt động hướng trọng lực các tế bào trong rễ sẽ sản xuất auxin, một loại hormone để điều khiển và điều hướng phản ứng vận động.

+ Khi auxin được phân bổ trong rễ, nó sẽ ảnh hưởng đến tế bào trong rễ, khiến chúng phân bố lại và phát triển trong hướng khác. Điều này sẽ dẫn đến rễ thay đổi hướng tìm kiếm nước và chất dinh dưỡng trong đất.

Câu 5. Hãy lấy ví dụ và phân tích về hoạt động hướng sáng trong vận động hướng động ở cảm ứng của thực vật?

Trả lời:

- Khi ánh sáng chiếu lên lá cây, một loạt các phản ứng hóa học xảy ra trong các tế bào lá. Một trong những phản ứng này là tạo ra hormone Auxin, được tạo ra ở phần đỉnh của lá và di chuyển xuống phần thân của cây thông qua các mô phloem.

- Hormone Auxin có tác dụng kích thích sự tăng trưởng tế bào và kéo dài phát triển của chúng. Khi lá cây bị chiếu sáng một bên, mức Auxin tại phần đó cao hơn so với phía còn lại, làm cho phần cây bên kia tăng trưởng nhanh hơn. Do đó, lá cây sẽ bắt đầu cúi về phía ánh sáng, một quá trình được gọi là vận động hướng động.

Câu 6. Làm thế nào cơ chế cảm ứng của thực vật có thể được áp dụng trong nghiên cứu và ứng dụng trong các lĩnh vực như nông nghiệp và sinh học phân tử?

Trả lời:

Cơ chế cảm ứng của thực vật có thể được áp dụng trong nghiên cứu và ứng dụng trong các lĩnh vực như nông nghiệp và sinh học phân tử để giúp nâng cao năng suất, chất lượng và khả năng chống chịu của cây trồng, cũng như tìm hiểu và điều tra các quá trình sinh học phức tạp trong thực vật.

Câu 7. Làm thế nào cơ chế cảm ứng của thực vật giúp chúng tương tác với môi trường xung quanh, lấy ví dụ?

Trả lời:

- Tốc độ các cơ chế cảm ứng của thực vật có thể được chia thành hai loại chính: cảm ứng nhanh và cảm ứng chậm.

- Cảm ứng nhanh xảy ra bởi sự thay đổi nhanh chóng trong môi trường xung quanh.

à Ví dụ, cây có thể phản ứng nhanh với ánh sáng bằng cách mở rộng lá hoặc phản ứng với chất dinh dưỡng bằng cách thay đổi lượng khí nhận ra từ đất.

- Cảm ứng chậm là quá trình phản ứng chậm hơn và dựa vào sự thích ứng của cây với môi trường xung quanh.

à Ví dụ, cây có thể phản ứng với điều kiện hạn hán bằng cách phát triển rễ sâu hơn để tìm kiếm nước.

- Trong cả hai trường hợp, các cơ chế cảm ứng của thực vật bao gồm một loạt các phản ứng hóa học và sinh học, bao gồm sự tương tác giữa các hormone thực vật, các protein truyền thông và tế bào thực vật.

à Ví dụ, cây sẽ mọc về phía ánh sáng để có thể hấp thụ năng lượng cần thiết cho quá trình quang hợp.

4. VẬN DỤNG CAO (3 câu)

Câu 1. Do đâu mà các tế bào thực vật cảm ứng được ánh sáng mặt trời để phát triển?

Trả lời:

- Các tế bào thực vật cảm ứng được ánh sáng mặt trời thông qua quá trình quang hợp. Trong quá trình này, các tế bào của lá chứa các pigmen quang hợp, chẳng hạn như chlorophyll, để hấp thụ ánh sáng và chuyển đổi thành năng lượng hóa học để sản xuất thức ăn cho cây.

- Khi ánh sáng chiếu vào các tế bào này, pigmen quang hợp sẽ thu nhận ánh sáng và các phân tử năng lượng sẽ được chuyển đổi và sử dụng để kích thích các quá trình sinh học bên trong tế bào, bao gồm quá trình quang hợp và phân tích các chất dinh dưỡng. Quá trình quang hợp tạo ra đường và các chất dinh dưỡng khác để cung cấp năng lượng và chất dinh dưỡng cho cây phát triển.

- Các tế bào cảm ứng ánh sáng của thực vật cũng có thể được kích hoạt để phản ứng với các chất khác nhau và tham gia vào các quá trình sinh học khác, giúp điều chỉnh quá trình sinh trưởng và phát triển của thực vật.

Câu 2. Làm thế nào các tế bào thực vật cảm ứng được ánh sáng để điều chỉnh quá trình sinh trưởng và phát triển của chúng?

Trả lời:

Ánh sáng đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh quá trình sinh trưởng và phát triển của các tế bào thực vật. Khi chúng cảm ứng được ánh sáng, chúng sẽ phản ứng với các chất lượng khác nhau, như phototropin và phytochrome, để kích hoạt các phản ứng sinh học và điều chỉnh quá trình sinh trưởng của cây. Chẳng hạn như, các tế bào cảm ứng ánh sáng được sử dụng để định hướng các cành, lá hoặc cả cây đến nguồn ánh sáng, tăng cường quá trình quang hợp và đưa ra các phản ứng sinh học khác.

Câu 3. Tại sao các thực vật thích nghi với ánh sáng môi trường của mình và có thể phát triển tốt dưới nhiều loại ánh sáng khác nhau?

Trả lời:

Các thực vật thích nghi với môi trường ánh sáng của chúng bằng cách sản xuất các pigmen khác nhau trong các tế bào của mình, cho phép chúng hấp thụ và sử dụng năng lượng từ các dải ánh sáng khác nhau. Điều này cho phép chúng phát triển tốt dưới ánh sáng tự nhiên và cũng có thể được trồng trong những môi trường khác nhau, chẳng hạn như nhà kính hoặc đèn phát quang.