THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

NHẬN BIẾT

Câu 1: Một câu hoàn chỉnh  gồm có những bộ phận nào ?

Trả lời

Một câu hoàn chỉnh gồm 3 bộ phận : trạng ngữ, chủ ngữ, vị ngữ

Câu 2: Chủ ngữ là gì ? Cho ví dụ về chủ ngữ ?

Trả lời

Chủ ngữ là một trong các thành phần chính của câu, là thành phần bắt buộc để câu có một cấu trúc hoàn chỉnh và diễn đạt được ý trọn vẹn. Chủ ngữ thường đứng ở đầu câu, kể tên sự vật, hiện tượng,... Và thường trả lời cho các câu hỏi: Ai? Cái gì? Còn gì? Chủ ngữ thường là danh từ, đại từ hoặc cụm danh từ. Trong một số trường hợp cụ thể, thì động từ và tính từ, hoặc cụm động từ và cụm tính từ cũng có thể làm chủ ngữ. Trong câu, chủ ngữ thường đứng trước vị ngữ. Trường hợp đảo ngữ thì vị trí của chủ ngữ có thể thay đổi.

Ví dụ: 

- Tôi đang làm việc (Từ "tôi" là chủ ngữ)

- Ngọc đang đi học ( Từ "Ngọc" là chủ ngữ)

Câu 3: Vị ngữ là gì ? Cho ví dụ về vị ngữ ?

Trả lời

là một thành phần chính của câu và là thành phần bắt buộc phải có để câu có cấu trúc hoàn chỉnh và diễn đạt được ý trọn vẹn. Đây là bộ phận thứ hai trong câu, nêu hoạt động, trạng thái, tính chất, đặc điểm,... của con người, sự vật, tượng được nêu trong câu. Vị ngữ là bộ phận chính có thể được kết hợp cùng với các trạng ngữ chỉ quan hệ thời gian và trả lời các câu hỏi: Là gì? Làm gì? Như thế nào? Vị ngữ thường là một động từ hoặc một cụm động từ, là tính từ hoặc một cụm tính từ, một danh từ hoặc một cụm danh từ. Trong một câu có thể có một hay nhiều vị ngữ.

Ví dụ:

- Con cún con đang ngủ ("đang ngủ" là vị ngữ)

- Chiếc ghế này gỗ còn tốt lắm! ("Gỗ còn tốt lắm" là vị ngữ và là một cụm chủ vị).

Câu 4: Trạng ngữ là gì ? Có mấy loại trạng ngữ ? Và chi ví dụ về trạng ngữ ?

Trả lời

Trạng ngữ là thành phần phụ của câu được sử dụng với mục đích bổ sung ý nghĩa cho thành phần chính và là bộ phận của câu nhằm xác định thời gian, nơi chốn, nguyên nhân của sự việc nêu trong câu. Trạng ngữ thường trả lời cho các câu hỏi sau: Khi nào? Ở đâu? Vì sao? Thông thường giữa trạng ngữ và các thành phần chính của câu thường được ngăn cách bằng dấu phẩy (khi viết), hoặc ngắt quãng (khi nói).

Các loại trạng ngữ: 

- Trạng ngữ chỉ thời gian

- Trạng ngữ chỉ nơi chốn

- Trạng ngữ chỉ nguyên nhân

-Trạng ngữ chỉ mục đích

- Trạng ngữ chỉ phương tiện

Ví dụ: 

- Trước cổng trường, từng tốp em nhỏ xíu tít ra về. Trong câu này, "trước cổng trường" là trạng ngữ chỉ nơi chốn.

THÔNG HIỂU

Câu 5: Từ “Hôm nay” trong hai câu dưới đây đâu là trạng ngữ?

1. a) Ngày hôm nay làngày sinh nhật của tôi
2. b) Ngày hôm nay, nhân ngày phụ nữ việt nam em đã chuẩn bị một món quà dành cho mẹ.

Trả lời

Trong những câu trên, cụm từ ngày hôm nay ở câu b là trạng ngữ vì cụm từ này ngăn cách bằng dấu phẩy với các thành phần khác của câu. Và là trạng ngữ chỉ thời gian.

Câu 6: Tìm 3 câu có chứa trạng ngữ chỉ thời gian trong truyện bức tranh của em giá tôi của nhà văn Tạ Duy Anh

Trả lời

- Một hôm, tôi bắt gặp nó nhào một thứ bột gì đó đen sì, trông rất sợ, thỉnh thoảng lại bôi ra cổ tay. 

- Hôm đó chú Tiến Lê - hoạ sĩ, bạn thân của bố tôi - đưa theo bé Quỳnh đến chơi.

- Kể từ hôm đó, mặc dù mọi chuyện vẫn như cũ trong căn nhà của chúng tôi, nhưng tôi luôn luôn cảm thấy mình bất tài nên bị đẩy ra ngoài.

Câu 7: So sánh vị trí của trạng ngữ trong những cặp câu dưới đây và cho biết vì sao tác giả lựa chọn cách diễn đạt hai câu dưới đây

-  Nghe chuyện, vua lấy làm mừng lắm. Nhưng, vua cho thử lại để biết chính xác hơn nữa.

-  Nghe chuyện, vua lấy làm mừng lắm. Nhưng, để biết chính xác hơn nữa, vua cho thử lại. (Em bé thông minh)

Trả lời

Tác giả sử dụng các diễn đạt ở câu đầu hơn là do ở 2 câu này đã sử dụng trạng ngữ thay đặt đầu câu bổ sung ý nghĩa cho các thành phần còn lại câu câu, tạo điểm nhấn khiến câu văn hay hơn

Câu 8: Xác định thành phần chính của các câu sau

1. Hiện tại, mẹ em là giáo viên
2. Mùa hè, hoa phượng mở đỏ rực một góc sân trường
3. Đây là bạn An
4. Khoảng gần trưa, khi sương tan, đó là khi chợ náo nhiệt nhất. 

Trả lời

Hiện tại: trạng ngữ chỉ thời gian

mẹ em: chủ ngữ

là giáo viên: vị ngữ

Mùa hè: trạng ngữ chỉ thời gian

 hoa phượng: chủ ngữ

 mở đỏ rực: vị ngữ

một góc sân trường: trạng ngữ chỉ nơi chốn

Đây: chủ ngữ

là bạn An: vị ngữ

Khoảng gần trưa:trạng ngữ chỉ thời gian

Đó: chủ ngữ

là khi chợ náo nhiệt nhất: vị ngữ

Câu 9: Tìm trạng ngữ trong các câu sau và cho biết tên các loại trạng ngữ

1. Thỉnh thoảng, tôi lại về thăm ngoại
2. Trước cổng trường, từng tốp các em nhỏ tíu tít ra về
3. Cô bé dậy thật sớm thổi giúp mẹ nồi cơm vì muốn mẹ đỡ vất vả
4. Để xứng đáng là cháu ngoan Bác Hồ, chúng ta phải học tập và rèn luyện thật tốt.
5. Với giọng nói từ tốn, bà kể cho em nghe về tuổi thơ của bà.

Trả lời

1. Trạng ngữ trong câu là: Thỉnh thoảng. Đây là loại trạng ngữ chỉ thời gian
2. Trạng ngữ trong câu là: trước cổng trường. Đây là loại trạng ngữ chỉ nơi chốn
3. Trạng ngữ trong câu là: vì muốn mẹ đỡ vất vả. Đây là loại trạng ngữ chỉ nguyên nhân
4. Trạng ngữ trong câu là: để xứng đáng là cháu ngoan Bác Hồ. Đây là loại trạng ngữ chỉ mục đích
5. Trạng ngữ trong câu là: với giọng nói từ tốn. Đây là loại trạng ngữ chỉ phương tiện

VẬN DỤNG

Câu 10: Điền thành phần trạng ngữ thích hợp vào ô trống và chỉ ra đó là loại trạng ngữ gì?

1. …………., các em học sinh được nghỉ học.
2. …………., thành tích của em luôn đứng thứ nhất.
3. …………., Nam đụng xe vào hàng rào.
4. …………., bà ôm em mỗi ngày.
5. …………., lá vàng rụng đầy sân.
6. …………., học sinh chạy ào ra sân trường để chơi đuổi bắt, đá cầu, nhảy dây.
7. …………., em đã thức khuya học bài.

Trả lời

1. Vì mưa lũ (trạng ngữ chỉ nguyên nhân)/Hôm nay là chủ nhật (trạng ngữ chỉ thời gian)
2. Nhờ vào sự nỗ lực không ngừng nghỉ (trạng ngữ chỉ nguyên nhân)/Ở lớp (trạng ngữ chỉ nơi chốn)
3. Vì không tập trung (trạng ngữ chỉ nguyên nhân)
4. Với vòng tay ấm áp (trạng ngữ chỉ phương tiện, cách thức)/ Vì thương em (trạng ngữ chỉ nguyên nhân)
5. Mùa thu tới (trạng ngữ chỉ thời gian)
6. Giờ ra chơi (trạng ngữ chỉ thời gian)
7. Để đạt được điểm cao bài thi sáng mai (trạng ngữ chỉ mục đích)

Câu 11: Đặt câu hoàn chỉnh mà trong đó có trạng ngữ chỉ:

1. Nơi chốn
2. Thời gian
3. Nguyên nhân
4. Mục đích
5. Phương tiện/cách thức
6. Nơi chốn và thời gian
7. Thời gian và phương tiện/cách thức

Trả lời

1. Ở trường, thầy cô luôn chỉ dạy cho em nhiều bài học bổ ích.
2. Mỗi buổi sáng, ông em đều chạy bộ ở vườn hoa.
3. Vì cô giáo nghiêm khắc, các em học sinh rất chăm chỉ nghe giảng.
4. Để nhìn được bảng rõ hơn, em đã xin cô giáo cho em lên ngồi bàn đầu.
5. Bằng sự cẩn thận và tỉ mỉ, chữ viết của em ngày càng đẹp hơn.
6. Ngay tại đây, lúc này, một cơn gió lớn đang làm bật những gốc cây.
7. Chỉ với ba tháng, bằng sự cần cù siêng năng, cậu đã từ học sinh trung bình lên học sinh giỏi.

Câu 12: Các em hãy tìm yếu tố trạng ngữ trong câu và xác định đó là loại trạng ngữ gì?

1. Ở thế giới thần tiên, những nàng công chúa đều thật là xinh đẹp và duyên dáng.
2. Mỗi khúc giao mùa, gia đình em đều dễ bị cúm vặt.
3. Với sự đồng lòng và quyết tâm, đội của em đã chiến thắng giải đấu.
4. Ở miền Nam, có 2 mùa rõ rệt: mùa mưa và mùa khô.

Trả lời

1. “Ở thế giới thần tiên” là trạng ngữ chỉ nơi chốn.
2. ”Mỗi khúc giao mùa” là trạng ngữ chỉ thời gian.
3. “Với sự đồng lòng và quyết tâm” là trạng ngữ chỉ cách thức.
4. “Ở miền Nam” là trạng ngữ chỉ nơi chốn.

Câu 13: Các em hãy tìm yếu tố trạng ngữ trong câu và xác định trạng ngữ đó trả lời cho câu hỏi nào?

1. Trên trời những đám mây trôi lững lờ.
2. Cứ đến cuối tuần là cả gia đình em lại về quê thăm ông bà.
3. Để cao lớn hơn em cần ăn đầy đủ dưỡng chất và chăm chỉ tập thể dục.
4. Từ phía xa, tôi nhìn thấy bóng mẹ đang về.
5. Bằng nét diễn chân thật và đôi mắt thơ ngây, cô ấy đã lấy đi bao giọt nước mắt của khán giả.
6. Vì sợ bóng tối, em thường hay bật đèn khi ngủ.

Trả lời

1. “Trên trời” là thành phần trạng ngữ, trả lời cho câu hỏi: “Những đám mây trôi ở đâu?”
2. “Cứ đến cuối tuần” là thành phần trạng ngữ, trả lời cho câu hỏi: “Cả gia đình em về quê thăm ông bà khi nào?”
3. “Để cao lớn hơn” là thành phần trạng ngữ, trả lời cho câu hỏi: “Em ăn đầy đủ dưỡng chất và chăm chỉ tập thể dục để làm gì?”
4. “Từ phía xa” là thành phần trạng ngữ, trả lời cho câu hỏi: “Em nhìn thấy bóng mẹ ở đâu?”
5. “Bằng nét diễn chân thật và đôi mắt thơ ngây” là thành phần trạng ngữ, trả lời cho câu hỏi: “Cô ấy đã lấy đi bao giọt nước mắt của khán giả bằng cách nào?”
6. “Vì sợ bóng tối” là thành phần trạng ngữ, trả lời cho câu hỏi: “Vì sao em thường bật đèn khi đi ngủ?”

Câu 14 Xác định chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ (nếu có) trong các câu dưới đây và cho biết, các câu đó thuộc kiểu câu nào xét theo cấu tạo ngữ pháp.

-  Qua khe dậu, ló ra mấy quả ớt đỏ chói.

-  Mùa thu, gió thổi mây bay về phía cửa sông, mặt nước phía dưới cầu Tràng Tiền đen sẫm lại, trong khi phía trên này lên mãi gần Kim Long, mặt sông sáng màu ngọc lam in những vệt mây hồng rực rỡ của trời chiều.

-  Phố ít người, con đường ven sông như dài thêm ra dưới vòm lá xanh của hai hàng cây.

-  Phía bên sông, xóm Cồn Hến nấu cơm chiều, thả khói nghi ngút cả một vùng tre trúc.

Trả lời

Qua khe dậu: trạng ngữ chỉ nơi chốn

 mấy quả ớt đỏ chói: chủ ngữ

ló ra : vị ngữ

2.

Mùa thu: trạng ngữ chỉ thời gian

mặt nước phía dưới cầu Tràng Tiền: chủ ngữ

đen sẫm lại: vị ngữ

3.

Phía bên sông: trạng ngữ

xóm Cồn Hến: chủ ngữ

 nấu cơm chiều, thả khói nghi ngút cả một vùng tre trúc: vị ngữ

VẬN DỤNG CAO

Câu 15: Viết đoạn văn suy nghĩ về một tác phẩm/nhân vật đã học và chọn một câu tiêu biểu chỉ ra thàng phần của câu bao gồm (chủ ngữ, trạng ngữ, vị ngữ)

Trả lời

Sau khi đọc xong câu chuyện Bức tranh của em gái tôi, chúng ta đều cảm thấy rằng nhân vật em gái  - Kiều Phương là cô gái thân thiện và giàu lòng vị tha. Khi chưa phát hiện tài năng của mình thì cô luôn nhí nhảnh, năng động với cách chế màu, vẽ tranh. Hai anh em Kiều Phương vốn rất yêu quý nhau, anh hay gọi cô là Mèo vì cô hay nghịch ngợm. Anh thường tỏ vẻ xem thường những bức tranh mà em gái mình vẽ. Nhưng khi tài năng của cô em gái được phát hiện thì anh cảm thấy như bị đẩy ra ngoài. Kiều Phương không hề để tâm đến những việc anh làm, coi đó như việc vui. Cô đã vẽ anh trong bức tranh đoạt giải nhất. Bức tranh đẹp lạ thường khác với anh ngoài thật. Dường như dưới ánh mắt ngây thơ Kiều Phương, anh luôn là người tốt nhất, đẹp nhất, những thứ tuyệt vời mà Kiều Phương đều dành cho người anh trai không ưa quý gì mình. Anh đã ngỡ ngàng nhận ra lòng bao la, rộng lượng, nhân hậu, hồn nhiên của cô em gái. Chính tấm lòng hiền lành đã giúp người anh nhận ra phần hạn chế và sửa chữa lỗi lầm. Từ đó, 2 anh em lại hòa thuận.

- Câu :“Sau khi đọc xong câu chuyện Bức tranh của em gái tôi, chúng ta đều cảm thấy rằng nhân vật em gái  - Kiều Phương là cô gái thân thiện và giàu lòng vị tha.” Trong đó

Sau khi đọc xong câu chuyện Bức tranh của em gái tôi: trạng ngữ

chúng ta : chủ ngữ

đều cảm thấy rằng nhân vật em gái  - Kiều Phương là cô gái thân thiện và giàu lòng vị tha: vị ngữ