TL:  ĐÁNH THỨC TRẦU

NHẬN BIẾT

Câu 1:Tìm hiểu về tác giả Trần Đăng Khoa?

Trả lời

- Trần Đăng Khoa sinh năm 1958, quê làng Trực Trì, xã Quốc Tuấn, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương, là một nhà thơ, nhà báo, biên tập viên Tạp chí Văn nghệ Quân đội, Phó chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam.

- Từ nhỏ, ông đã được nhiều người cho là thần đồng thơ văn. Lên 8 tuổi, ông đã có thơ được đăng báo.

- Phong cách nghệ thuật: Thơ Trần Đăng Khoa không chỉ hay ở tài quan sát, ở óc tưởng tượng, mà hay ở khả năng cảm thụ “bề sâu, bề xa” của đời sống, ở sự “biết nghĩ” trước những vấn đề lớn gắn bó mật thiết với cuộc sống của cộng đồng, đặc biệt là với những người nông dân chân lấm tay bùn.

Câu 2: Các tác phẩm và thành tựu cho tác giả Trần Đăng Khoa?

Trả lời

- Tác phẩm chính: Từ góc sân nhà em, 1968; Góc sân và khoảng trời, tập thơ, 1968; Đi đánh thần Hạn, trường ca 4 chương, 1970; Trường ca Trừng phạt, trường ca, 1973; Bên cửa sổ máy bay, tập thơ, 1986;…

- Ông ba lần được tặng giải thưởng thơ của báo Thiếu niên Tiền phong (các năm 1968, 1969, 1971), Giải nhất báo Văn nghệ (1982) và Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật (năm 2001). 

Câu 3: Thể loại cuả văn bản?

Trả lời

Thể loại: Thơ năm chữ

Câu 4: Nêu xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác của bài thơ?

Trả lời

Sáng tác năm 1966 trích từ tập Góc sân và khoảng trời.

Câu 5: Phương thức biểu đạt của tác phẩm?

Trả lời

Biểu cảm, tự sự 

Câu 6: Bố cục của tác phẩm?

Trả lời

- Phần 1 (Từ đầu đến ...thì tao hái đêm): Lời hát của bà

- Phần 2 (Còn lại): Lời gọi của em bé 

THÔNG HIỂU

Câu 7: Nêu giá trị nội dung của tác phẩm?

Trả lời

Cho dù trầu là vật vô tri vô giác nhưng chúng ta cũng cần biết quý trọng, yêu mến. Thiên nhiên đem lại nhiều lợi ích cho con người, sống hoà hợp với thiên nhiên, con người như cảm thấy vui vẻ, hạnh phúc hơn.

Câu 8: Nêu giá trị nghệ thuật của tác phẩm?

Trả lời

Phối hợp các biện pháp tu từ nhân hóa, các câu hỏi tu từ, câu cảm thán,…

Câu 9: Lời hát của bài được thể hiện như thế nào?

Trả lời

- Cách gọi tên nói lặp: Trẩu trẩu trầu trầu

- Xưng hô: tao – mày

→ Bày tỏ sự thân thiết.

- Mày làm chúa tao/Tao làm chúa mày: Thiên nhiên là một người bạn, không phải vật sở hữu.

- Tao không hái ngày/Thì tao hái đêm: Trân trọng nâng niu.

Câu 10: Lời hát của bé dành cho cây trầu là gì?

Trả lời

- Xưng hô: tao – mày → Bày tỏ sự thân thiết

- Lời hỏi thăm, tâm tình: Đã ngủ rồi hả trầu?, Đã dậy chưa hả trầu?

- Câu cảm thán kết hợp từ ngữ hô gọi: Trầu ơi, hãy tỉnh lại!/ Mở mắt xanh ra nào → Gọi nhẹ nhàng, trân trọng, mong lá mau lớn.

- Lời hứa nhẹ nhàng Tay tao hái rất nhẹ/ Không làm mày đau đâu.... → Nâng niu, bảo vệ, tràn đây yêu thương.

- Mong muốn được hái trầu Tao hái vài lá nhé và ước trầu sống mãi Đừng lụi đi trầu ơi!

→ Bên cạnh tình yêu thương bà và mẹ, đứa bé còn bày tỏ tình cảm với thiên nhiên cùng sự trân trọng, bảo vệ.

VẬN DỤNG

Câu 11: Ý nghĩa nhan đề bài thơ đánh thức trầu?

Trả lời

Qua nhan đề bài thơ Đánh thức trầu, Trần Đăng Khoa đã nhân hóa cây trầu như con người, khắc họa cảnh em bé trò chuyện với trầu như một người bạn, mong được hái trầu cho bà và mẹ cũng như mong trầu sống mãi. Qua đó thể hiện tình yêu bà, yêu mẹ và yêu thiên nhiên, trân trọng thiên nhiên.

Câu 12: Cách xưng hô của bé  khi gọi cây trầu thể hiện điều gì?

Trả lời

Cách xưng hô gần gũi và lời đánh thức trầu nhẹ nhàng, thân mật, ba lần gọi dậy vì sợ trầu đã ngủ say, thể hiện tình cảm yêu quý thiên nhiên và thân thiết của cậu bé với trầu giống như những người bạn đang nói chuyện cùng nhau.

Câu 13: Nêu cảm nhận của em về nội dung, nghệ thuật của đoạn thơ đầu?

Trả lời

+ Câu hát của bà em là câu hát để hái trầu đêm của người lớn. Câu hát của bà như là chiếc cầu nối quá khứ vào hiện tại, làm rõ thêm mối quan hệ mới hồn nhiên và thật sự bình đẳng, mến thân của Trần Đăng Khoa với bạn Trầu.

Câu 14: Nội dung và nghệ thuật đoạn thơ cuối có điều gì đặc biệt? Nêu cảm nhận của em về đoạn thơ ?

Trả lời

+ Cậu bé đánh thức trầu nhẹ nhàng để trầu thức dậy, để xin trầu cho cậu hái vài lá cho bà và mẹ thể hiện trân trọng cây cối, đối xử bình đẳng với cây cối: Coi cây cối cũng như có cảm xúc, suy nghĩ, tâm hồn như con người

+ Nghệ thuật nhân hóa thể hiện qua cách xưng” tao “của cậu bé với câu trầu, một vật vô tri; cách trò chuyện với cây trầu như với người thể hiện tình cảm trân trọng, gắn bó, yêu và quý loài cây này..

VẬN DỤNG CAO

Câu 15: Viết một đọan văn (160 -200 chữ) nêu cảm nhận của em về bài thơ Đánh thức trầu?

Trả lời

Khi đọc “Đánh thức trầu” của Trần Đăng Khoa, mỗi người đều có thêm một bài học quý giá. Bài thơ gồm hai phần: lời hát của người bà và lời hát của người cháu. Lời hát mở đầu của người bà: “Mày làm chúa tao/Tao làm chúa mày” khẳng định con người nên tôn trọng tự nhiên, chứ không nên coi mình là chúa tể có thể thống trị, điều khiển thiên nhiên. Tiếp đến “Tao không hái ngày/ Thì tao hái đêm” gợi nhắc về một quan niệm trong dân gian - mỗi khi muốn hái trầu vào ban đêm, phải gọi cho trầu tỉnh ngủ rồi mới xin “hái vài lá”. Điều này cho chúng ta thấy được cách đối xử rất trân trọng, nâng niu của người dân quê với cây cối trong vườn. Những câu hát của người cháu lại giúp người đọc thấy được tình yêu thương, cũng như sự hòa hợp với thiên nhiên, bảo vệ thiên nhiên. Cách xưng hô “mày - tao” tạo cảm giác gần gũi thân thiết giữa con người và cây trầu. Những lời hỏi han, động viên trầu “Đã ngủ rồi hả trầu?, “Trầu ơi, hãy tỉnh lại/Mở mắt xanh ra nào”, “Đừng lụi đi trầu ơi”... Bài thơ ngăn gọn, nhẹ nhàng nhưng khá sâu sắc.