CHƯƠNG VII: TRAO ĐỔI CHẤT VÀ CHUYỂN HÓA NĂNG LƯỢNG Ở SINH VẬT

BÀI 21 - KHÁI QUÁT VỀ TRAO ĐỔI CHẤT VÀ CHUYỂN HÓA NĂNG LƯỢNG

I. NHẬN BIẾT (4 câu)

Câu 1: Trình bày khái niệm trao đổi chất.

Trả lời:

Trao đổi chất là quá trình cơ thể lấy các chất từ môi trường, biến đổi chúng thành các chất cần thiết cho cơ thể và tạo năng lượng cung cấp cho các hoạt động sống, đồng thời trả lại cho môi trường các chất thải.

Câu 2: Nêu khái niệm chuyển hóa năng lượng.

Trả lời:

Chuyển hóa năng lượng là sự biến đổi của năng lượng từ dạng này sang dạng khác.

Câu 3: Nêu mối quan hệ giữa trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng.

Trả lời:

Mối quan hệ giữa trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng: Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng luôn gắn liền luôn gắn liền với nhau.

Câu 4: Nêu vai trò của trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng.

Trả lời:

Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng giúp sinh vật tồn tại, sinh trưởng, phát triển, sinh sản, cảm ứng và vận động:

• Cung cấp nguyên liệu để xây dựng cơ thể: Các chất hữu cơ được cơ thể tổng hợp trong quá trình trao đổi chất cung cấp nguyên liệu để xây dựng tế bào và cơ thể, giúp cơ thể lớn lên, sinh sản.
• Cung cấp năng lượng cho các hoạt động sống của cơ thể: Quá trình chuyển hóa năng lượng tạo ra năng lượng dễ sử dụng cung cấp cho các hoạt động sống của cơ thể, trong đó có hoạt động cảm ứng và vận động.
• Đào thải các chất không cần thiết để ổn định môi trường trong cơ thể.

II. THÔNG HIỂU (5 câu)

Câu 1: Lấy ví dụ minh họa sinh vật chuyển hóa năng lượng.

Trả lời:

Ví dụ: Thực vật chuyển hóa năng lượng ánh sáng mặt trời (quang năng) thành năng lượng tích lũy trong liên kết hóa học ở các chất hữu cơ (hóa năng).

Câu 2: Lấy ví dụ về sự trao đổi các chất giữa cơ thể với môi trường.

Trả lời:

Ví dụ: Ở người, cơ thể lấy từ môi trường khí oxygen, thức ăn,… và thải ra môi trường khí carbon dioxide, các chất dư thừa hoặc cặn bã.

Câu 3: Lấy ví dụ về trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng cung cấp năng lượng cho các hoạt động của cơ thể.

Trả lời:

Ví dụ: Khi chạy bộ, quá trình trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng diễn ra nhanh chóng để tạo ra năng lượng cho các cơ bắp thực hiện hoạt động chạy.

Câu 4: Lấy ví dụ về trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng xây dựng cơ thể.

Trả lời:

Ví dụ: Con người lấy thức ăn, nước uống để biến đổi tạo thành các chất cần thiết như protein, lipid,… để xây dựng nên các tế bào, mô, cơ quan trong cơ thể.

Câu 5: Lấy ví dụ về trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng loại bỏ chất thải ra khỏi cơ thể.

Trả lời:

Ví dụ: Quá trình trao đổi chất ở cơ thể người thải bỏ khí CO2, mồ hôi, nước tiểu,…

III. VẬN DỤNG (4 câu)

Câu 1: Khi chúng ta đói hoặc sau khi ăn xong, cơ thể có phản ứng như thế nào?

Trả lời:

• Sau khi chúng ta ăn vào, cơ thể sẽ phân hủy các năng lượng chứa trong phân tử thức ăn, gọi là glucose và chuyển hóa thành glycogen, đây là nguồn dự trữ năng lượng của cơ thể.
• Ngược lại khi chúng ta đói, cơ thể thiếu năng lượng, cơ thể phân giải glycogen thành đường giúp cung cấp năng lượng cho cơ thể.

Câu 2: Hệ tiêu hóa và hệ hô hấp đóng vai trò gì trong sự trao đổi chất?

Trả lời:

• Qua hệ tiêu hóa, cơ thể tổng hợp nên những sản phẩm đặc trưng của mình, đồng thời thải bỏ các sản phẩm thừa ra ngoài hậu môn
• Hệ hô hấp lấy oxi từ môi trường ngoài để cung cấp cho các phản ứng sinh hóa trong cơ thể, và thải ra ngoài khí carbonic

Câu 3: Nói “Chuyển hóa vật chất và năng lượng là đặc trưng cơ bản của sự sống” là đúng hay sai? Vì sao?

Trả lời:

Nói “Chuyển hóa vật chất và năng lượng là đặc trưng cơ bản của sự sống” là đúng vì mọi hoạt động sống của cơ thể đều cần năng lượng, mà năng lượng giải phóng từ quá trình chuyển hóa. Nếu không có chuyển hóa thì không có hoạt động sống.

Câu 4: Trong cơ thể người, chất hữu cơ được phân giải để giải phóng năng lượng có nguồn gốc từ sự trao đổi chất ở hệ cơ quan nào?

Trả lời:

Con người là sinh vật dị dưỡng. Cơ thể lấy thức ăn từ môi trường thông qua hệ tiêu hóa – đây chính là nguồn cung cấp chất hữu cơ cho cơ thể. Như vậy, trong cơ thể người, chất hữu cơ được phân giải để giải phóng năng lượng có nguồn gốc từ sự trao đổi chất ở hệ tiêu hóa.

IV. VẬN DỤNG CAO (2 câu)

Câu 1: Cơ chế chuyển hóa năng lượng từ thức ăn thành năng lượng cơ thể diễn ra như thế nào?

Trả lời:

• Tiêu hóa: Thức ăn được tiêu hóa trong dạ dày và ruột để tách chất dinh dưỡng ra khỏi thức ăn và hấp thụ chúng vào hệ tuần hoàn.
• Hấp thụ: Các chất dinh dưỡng như carbohydrate, protein, và chất béo được hấp thụ từ ruột vào hệ tuần hoàn để vận chuyển đến các tế bào trong cơ thể.
• Chuyển hóa tế bào: Các chất dinh dưỡng được chuyển hóa bởi tế bào thành ATP, là nguồn năng lượng chính cho các hoạt động tế bào.
• Năng lượng cơ thể: ATP được tạo ra từ các chất dinh dưỡng được sử dụng bởi cơ thể để cung cấp năng lượng cho các hoạt động của cơ thể, bao gồm cả hoạt động vận động và các chức năng sinh lý khác.

Câu 2: Sự trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng có vai trò quan trọng như thế nào đối với sự sống của sinh vật?

Trả lời:

• Cung cấp năng lượng: Quá trình chuyển hóa năng lượng từ thức ăn và các chất dinh dưỡng được trao đổi cung cấp năng lượng cần thiết cho sinh vật để duy trì các hoạt động sinh học và duy trì sự sống.
• Duy trì cấu trúc và chức năng cơ thể: Chất dinh dưỡng từ quá trình trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng được sử dụng để tái tạo và duy trì cấu trúc của tế bào, mô và cơ quan trong cơ thể.
• Phục hồi và tái tạo: Quá trình chuyển hóa năng lượng cũng hỗ trợ trong việc phục hồi và tái tạo các tế bào và mô sau khi chúng bị tổn thương hoặc diệt.
• Hoạt động sinh lý: Năng lượng từ chất dinh dưỡng hỗ trợ hoạt động của các cơ quan, tế bào và hệ cơ thể, bao gồm các quá trình như trao đổi khí, trao đổi chất, và hoạt động não bộ.