BÀI 1. TỰ HÀO VỀ TRUYỀN THỐNG QUÊ HƯƠNG

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Quan sát các hình ảnh dưới đây và trả lời câu hỏi:

1. a) Theo em, các hình ảnh trên nói về những truyền thống nào của quê hương?
2. b) Hãy chia sẻ hiểu biết của em về các truyền thống quê hương qua những bức ảnh trên.

Trả lời:

1. Các hình ảnh trên nói về những truyền thống:

• Truyền thống yêu nước (ảnh 1)
• Trang phục truyền thống (ảnh 2)
• Điệu múa (nghệ thuật biểu diễn) truyền thống (ảnh 3)
• Văn hóa ẩm thực truyền thống (ảnh 4)

1. Chia sẻ hiểu biết của em về những truyền thống qua những bức ảnh trên:

Bức ảnh 1: Tượng đài Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh, Hà Nội

• Đây là bức tượng đánh dấu những chiến công của những chiến sĩ và nhân dân Hà Nội trong trận chiến lịch sử "60 ngày đêm bảo vệ Thủ đô".
• Tượng đài chứng sự dũng cảm, cảm tử của đồng bào, chiến sĩ Thủ đô. Sức mạnh, lòng yêu nước của nhân dân Thủ đô, nhân dân cả nước như được hun đúc từ tượng đài cảm tử này.

Bức ảnh 2: Người Dao Đỏ ở Lào Cai trong trang phục truyền thống

• Trang phục truyền thống của người Dao Đỏ nổi bật với chiếc khăn đội đầu màu đỏ. Chiếc khăn đội đầu này có thể được trang trí với rất nhiều hình thù như vết chân hổ, cây vạn hoa...
• Hoa văn trang trí trên quần được thêu tỉ mỉ. Họa tiết ở nửa dưới của hai ống quần là các họa tiết hình vuông, hình chữ nhật màu đỏ-vàng-trắng, hình cây thông, hình chữ vạn, hình quả trám...
• Trang phục biểu hiện tính cần cù, nhẫn nại và bàn tay khéo léo, trí tưởng tượng phong phú cùng với con mắt thẩm mỹ mà về nghệ thuật còn rất tinh tế trong việc sử dụng màu sắc, bố cục…

Bức ảnh 3: Điệu múa truyền thống của người Chăm ở Khánh Hòa

• Vũ điệu Chăm có nguồn gốc từ lao động, sinh hoạt thường ngày của người dân bản địa, hoặc mô phỏng từ những động tác của các loài vật.
• Vũ điệu Chăm mang nhịp điệu, sắc thái riêng, là di sản văn hóa đặc trưng của đồng bào Chăm.
• Điệu múa Chăm phổ biến nhất là múa đội lu, múa chim công, múa gáo dừa...

Bức ảnh 4: Bánh khọt - món ăn truyền thống ở Nam Bộ

• Bánh khọt là loại bánh dân gian này không quá khó để thực hiện và nguyên liệu cũng dễ tìm. Bánh khọt được làm từ bột gạo, bột nghệ, bột mì, nước cốt dừa, trứng gà, đậu xanh hấp bỏ vỏ, hành lá, tỏi, ớt, dầu ăn và một số gia vị khác.
• Bánh khọt chín vừa ăn có màu vàng nghệ, có độ giòn và vị ngọt của gạo, vị béo của nước cốt dừa, hương thơm của nghệ và hành lá. Bánh được dùng kèm với các loại rau, nước chấm chua ngọt và thêm ít ớt cay.

1. Một số truyền thống của quê hương

Câu hỏi: Hãy đọc các thông tin dưới đây và trả lời câu hỏi:

                 (Thông tin trang 6, 7 mục 1 sgk)

1. a) Những thông tin trên giới thiệu truyền thống nào của tỉnh Bắc Ninh và Bến Tre? Em có suy nghĩ gì về những truyền thống đó?
2. b) Hãy kể tên những truyền thống ở quê hương em và chia sẻ cảm nhận của em về những truyền thống đó.
3. c) Truyền thống của quê hương có ý nghĩa như thế nào đối với mỗi người?

Trả lời:

1. a) Nhận xét:

Thông tin 1: Giới thiệu lễ hội Lim truyền thống ở Bắc Ninh với những làn điệu dân ca, hát quan họ, trang phục truyền thống của các liền anh, liền chị và những trò chơi dân gian trong lễ hội.

=> Qua hiểu biết từ những thông tin trên, em thấy trân trọng và tự hào về nét đẹp văn hóa và các giá trị truyền thống tốt đẹp của quê hương Bắc Ninh.

Thông tin 2: Giới thiệu truyền thống yêu nước của tỉnh Bến Tre, đề cao tinh thần yêu nước, chống giặc ngoại xâm, truyền thống anh hùng cách mạng dân tộc

=> Qua hiểu biết từ những thông tin trên, em thấy vô cùng tự hào về thế hệ ông cha, em rất biết ơn cuộc sống tự do hòa bình hiện tại và muốn học tập thật tốt.

1. b) Những truyền thống ở quê hương em và chia sẻ cảm nhận về những truyền thống đó:

- Một số truyền thống tốt đẹp: Truyền thống yêu nước, truyền thống về văn hóa: hát dân ca, nhạc cụ cổ truyền (đàn bầu, đàn nguyệt, đàn nhị...), các lễ hội truyền thống (Giỗ Tổ Hùng Vương, Lễ hội Chùa Hương, Lễ hội Gò Đống Đa...), nghề truyền thống (nghề thêu, đan, làm gốm...).

- Cảm nhận: Cảm thấy vô cùng tự hào về các truyền thống ở quê hương và rất trân trọng các truyền thống đó, em muốn học tập thật tốt để có thể giữ gìn và phát triển các truyền thống đó ngày càng tốt đẹp hơn.

1. c) Truyền thống của quê hương đối với mỗi người:

• Truyền thống quê hương có vai trò quan trọng trong việc hình thành tư tưởng, đức tính, lối sống tốt đẹp của mỗi cá nhân.
• Truyền thống quê hương là những giá trị văn hóa, lịch sử, đạo đức, tinh thần cao quý tốt đẹp và những giá trị vật chất, kĩ năng ngành nghề được truyền lại qua nhiều thế hệ sinh sống ở một địa phương.
• Tự hào về truyền thống quê hương chính là tự hào về nguồn gốc của mình, là nền tảng để xây dựng giá trị và sự tự tin của mỗi người.

2. Giữ gìn và phát huy truyền thống của quê hương

Câu hỏi: Hãy đọc các trường hợp dưới đây và trả lời câu hỏi:

(Trường hợp 1, 2, 3 trang 7, 8 mục 2 sgk)

1. a) Trong những trường hợp trên, các bạn đã có những hoạt động gì để giữ gìn và phát huy truyền thống của quê hương?
2. b) Theo em, học sinh cần làm gì để giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của quê hương?

Trả lời:

1. a) Những hoạt động gì để giữ gìn và phát huy truyền thống của quê hương:

• Trường hợp 1: Thanh thấy tự hào về tuyền thống yêu nước chống giặc của quê hương mình và đã hành động để giữ gìn và phát triển truyền thống đó. Thanh đã cùng nhóm bạn trong lớp sưu tầm và chia sẻ những hình ảnh và câu chuyện về lịch sử chống giặc ngoại xâm của người dân Thủ đô.
• Trường hợp 2: Hòa đã phát huy truyền thống của quê hương bằng việc trân trọng trang phục truyền thống của dân tộc mình, tham gia câu lạc bộ may, thêu trang phục truyền thống và mong muốn được mặc bộ trang phục truyền thống trong lễ tốt nghiệp THCS.
• Trường hợp 3: Bình giữ gìn và phát huy truyền thống quê hương bằng cách phê phản và phản đối những hành động làm mất đi vẻ đẹp truyền thống của lễ hội quê hương. Bình đã cùng các anh chị nhắc nho du khách không vút rác bừa bãi, hạn chế việc thắp hương và báo với các chú công an khi thấy hiện tượng tiêu cực.

1. b) Để giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của quê hương, học sinh cần:

• Tìm hiểu về truyền thống quê hương mình qua việc hỏi han, trò chuyện với ông bà, bố mẹ, các nghệ nhân, người làm nghề truyền thống, các cực chiến binh ở địa phương.
• Tham gia và hỗ trợ hoạt động tổ chức các lễ hội truyền thống, sinh hoạt văn hóa ở địa phương, quê hương mình.
• Phê phán những việc làm trái ngược với truyền thống tốt đẹp của quê hương.
• Tiếp nối những truyền thống tốt đẹp của quê hương bằng những việc làm cụ thể phù hợp với lứa tuổi như: chăm chỉ học tập, tham gia các câu lạc bộ kĩ năng, kính trọng người lớn tuổi, trân trọng những người lính, cựu chiến binh, thanh niên xung phong ở địa phương.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em tán thành hay không tán thành với những quan điểm dưới đây? Vì sao?

1. a) Tự hào về truyền thống quê hương cũng chính là tự hào về nguồn gốc, dòng họ, tổ tiên của mình.
2. b) Nghề thủ công truyền thống không còn là niềm tự hào của quê hương vì không phù hợp với cuộc sống hiện đại.
3. c) Truyện dân gian và những làn điệu dân ca địa phương là một phần của truyền thống văn hoá quê hương.

Trả lời:

1. a) Đồng tình. Vì quê hương là gốc rề của gia đình, dòng họ của mình, là nơi mình hoặc ông bà, cha mẹ sinh ra. Bởi vậy, tự hào về truyền thông quê hương chính là tự hào về nguồn gốc, dòng họ, tổ tiên của mình.
2. b) Không đồng tình. Vì nghề thủ công truyền thống là một nét đẹp truyền thống của địa phương, mang đến bản sắc riêng và là niềm tự hào của truyền thống quê hương.
3. c) Đồng tình. Vì những câu chuyện, làn điệu dân ca của địa phương góp phần tạo nên bản sắc văn hoá riêng có của địa phương đó và là nét đẹp truyền thống văn hoá của địa phương.

Câu 2: Em hãy liệt kê những việc nên làm, những việc không nên làm để giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của quê hương theo gợi ý dưới đây:

Trả lời:

Việc nên làm:

• Tìm hiểu về truyền thống của quế hương mình.
• Tham gia các lễ hội truyền thống, sinh hoạt văn hoá của địa phương, quê hương.
• Phê phán những việc làm trái ngược với truyền thống tốt đẹp của quê hương.
• Tiếp nối những truyền thống tốt đẹp của quê hương bằng những việc làm như: chăm chỉ học tập, tham gia các câu lạc bộ về nghề truyền thông, âm nhạc, nghệ thuật truyền thống,..
• Tuyên truyền, giới thiệu các giá trị văn hoá truyền thống.
• Kính trọng người lớn tuôi, trân trọng những người lính, cựu chiên binh, thanh niên xung phong ở địa phương đã chiến đấu vì đất nước,...

Việc không nên làm:

• Chê bai các giá trị truyền thống.
• Trêu chọc các bác thương binh, con em gia đình thương binh, liệt sĩ, người có công với cách mạng.
• Viết, vẽ bậy lên các khu di tích, bảo tàng văn hoá.
• Xả rác bừa bãi, tiếp tay cho việc chèo kéo khách du lịch,... tại các lễ hội.

Câu 3: Em đồng tình hay không đồng tình với những hành vi của các bạn dưới đây?

1. a) K cùng các bạn trong lớp lập nhóm tìm hiểu về truyền thống yêu nước, chống giặc ngoại xâm của thành phố nơi mình sinh sống.
2. b) Trong lễ hội đầu xuân, M theo một số anh chị đi chèo kéo khách mua đồ lưu niệm.
3. c) A vận động các bạn trong lớp tham gia hội thi "Tự hào truyền thống quê hương" do trường tố chức.

Trả lời:

1. a) Đồng tình với hành vi này vì đây là hành động nên làm.

Thành phổ nơi mình sinh sống có thể là quê hương nơi mình sinh ra, cũng có thể là quê hương thứ hai, nơi mình lớn lên, học tập và sinh sống. Từ việc tìm hiểu truyền thống yêu nước, chống giặc ngoại xâm sẽ giúp HS hiểu biết hơn về lịch sử, thêm yêu quý, tự hào về nơi mình sinh sống.

1. b) Không đồng tình với hành vi này vì lễ hội đầu xuân là một nét đẹp văn hoá của địa phương.

Việc chèo kéo khách mua đồ lưu niệm lại là hành vi thiếu văn hoá, không nên làm vi ảnh hưởng đến không gian lễ hội, vi phạm quy định của địa phương.

1. c) Đồng tình với hành vi này vì thông qua việc tham gia hội thi, học sinh sẽ hiểu hơn về truyền thống quê hương, thêm yêu, thêm tự hào về quê hương mình.

Mặt khác, việc tham gia hội thi cũng giúp các bạn HS giao lưu, học hỏi lẫn nhau, tăng thêm hiểu biết và các kĩ năng xã hội.

Câu 4: Xử lí tình huống:

1. a) Phát huy truyền thống “Uống nước nhớ nguồn", trường của H tổ chức lễ dâng hương tại khu tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ. Sau lễ dâng hương, các bạn tập trung nghe kế về những tấm gương hi sinh anh dũng chống giặc ngoại xâm, bảo vệ Tổ quốc. Trong khi các bạn trật tự ngồi nghe thì H lại đùa nghịch, trêu chọc khiến các bạn xung quanh mất tập trung.

Em có đồng tình với hành động của H không? Nếu là bạn của H, em sẽ khuyên H điều gì?

1. b) Chào mừng ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3, trường của T tổ chức cuộc thi nấu ăn giữa các chi đội. Khi cả lớp thảo luận sẽ chọn nấu món gì, T đề xuất chọn các món ăn truyền thống của quê hương xứ Huế như bún bò, bánh bèo, nem lụi,... nhưng một số bạn lại cho rằng những món ăn bình dân như vậy không phù hợp để đi thi mà nên chọn những món ăn nước ngoài sẽ mới mẻ và hợp thời hơn.

Nếu là T, em sẽ thuyết phục các bạn trong lớp như thế nào?

Trả lời:

1. a) Em không đồng ý với hành động của H.

- Em nên nói với H rằng học sinh cần nghe để biết và hiểu ông cha ngày xưa đã chiến đấu, hi sinh để bảo vệ Tổ quốc như thế nào. Từ đó trân trọng những thành quả chiến đấu của ông cha, quý trọng hoà bình và độc lập đất nước có được ngày hôm nay.

- Hơn nữa, học sinh cần nghe và hiểu lịch sử để kế thừa và phát huy truyền thống yêu nước, phấn đấu học tập, rèn luyện để góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời đại mới.

1. b) Nếu là T, em nên thuyết phục các bạn rằng các món ăn nước ngoài cũng rất thú vị nhưng những món ăn truyền thống quê hương đã tồn tại và phát triển từ lâu đời, có các giá trị đặc biệt.

- Trong dịp chào mừng ngày Quốc tế Phụ nữ, chúng ta nên chọn những món ăn quen thuộc hằng ngày mà các bà, các mẹ vẫn nấu cho chúng ta. Những món ăn quê hương ấy chứa cả tình thương gia đình và tâm hồn quê hương sẽ có nhiều ý nghĩa hơn.

VẬN DỤNG

Câu 1: Em hãy tìm hiểu một truyền thống của quê hương và viết bài giới thiệu truyền thống đó cho mọi người.

Trả lời:

Gợi ý: Quê hương em từ xa xưa đã có truyền thống yêu nước và chống giặc ngoại xâm. Ông cha em cũng các chiến sĩ vô cùng dũng cảm, không màng hiểm nguy sẵn sàng chiến đấu với giặc ngoại xâm bảo vệ tổ quốc. Em rất biết ơn ông cha em và những người chiến sĩ, em muốn học tập thật tốt để có thể noi gương ông cha, làm những điều tốt đẹp cho mọi người và cho Tổ quốc.