Giáo án chuyên đề Ngữ văn 12 kết nối CĐ 2 Phần 1: Thưởng thức một tác phẩm nghệ thuật được chuyển thể từ văn học

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về thuật ngữ chuyển thể và chuyển thể tác phẩm văn học

• GV cho HS đọc nội dung trong SGK và trả lời câu hỏi:

+ Hãy trình bày hiểu biết của em về khái niệm chuyển thể, chuyển thể tác phẩm văn học?

• - HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

•  HS thảo luận để trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời đại diện nhóm lên trả lời câu hỏi.

- Các nhóm khác lắng nghe nhận xét và bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

1. Tìm hiểu về thuật ngữ chuyển thể và chuyển thể tác phẩm văn học

a. Khái niệm

- Chuyển thể là “kể” lại câu chuyện bao gồm lịch sử, sự kiện, nhân vật,... hay chỉ đơn thuần là một ý tưởng, cảm xúc, cảm giác... mà tác phẩm gốc đã thể hiện bằng ngôn ngữ riêng của một loại hình nghệ thuật khác.

- Chuyển thể tác phẩm văn học là thuật ngữ có sự biến động về nội dung trong quá trình sử dụng.

+ Ban đầu, thuật ngữ chuyển thể tác phẩm văn học chỉ được dùng để nói về việc chuyển tác phẩm văn học thành một vở kịch trên sân khấu hoặc một bộ phim trên màn ảnh.

+ Về sau, nội hàm của thuật ngữ được mở rộng theo đó, việc chuyển hệ thống kí hiệu ngôn từ trong tác phẩm văn học thành hệ thống kí hiệu riêng của điêu khắc, hội họa, âm nhạc, cũng được xếp vào hiện tưởng chuyển thể tác phẩm văn học.

+ Việc chuyển thể tác phẩm văn học đã được thực hiện từ thời xa xưa.

+ Ngày nay, hiện tượng chuyển thể tác phẩm văn học còn xảy ra với các loại hình nghệ thuật hoặc các sinh hoạt mang tính nghệ thuật khác như nhiếp ảnh, nghệ thuật thị giác, nghệ thuật, sắp đặt, trò chơi điện tử, công viên chủ đề....

=> Khi thưởng thức, tìm hiểu vấn đề chuyển thể văn học, chúng ta cần đặt tác phẩm văn học và tác phẩm chuyển thể bên cạnh nhau trong một bối cảnh lịch sử và bối cảnh văn hóa cụ thể.

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu về các phương thức chuyển thể tác phẩm văn học

•  GV chia HS thành 4 nhóm để thực hiện các câu hỏi thông qua các trạm dừng chân rồi rút ra kết luận. 

+ Trạm 1: Lấy ví dụ về hiện tượng chuyển thể tác phẩm văn học theo phương thức bám sát tác phẩm gốc?

+ Trạm 2: Theo em, việc chuyển thể bám sát tác phẩm gốc có ưu điểm và hạn chế gì?

+ Trạm 3: Lấy ví dụ về hiện tượng chuyển thể theo phương thức ít bám sát tác phẩm gốc.

+ Trạm 4: Nêu những yếu tố thường thay đổi khi thực hiện chuyển thể theo phương thức ít bám sát tác phẩm gốc.

+ Trạm 5: So sánh sự khác biệt trong một số yếu tố giữa tác phẩm chuyển thể và tác phẩm gốc mà em vừa lấy ví dụ.

+ Trạm 6: Theo em, việc chuyển thể ít bám sát tác phẩm gốc có ưu điểm và hạn chế gì?

- Từ trạm trên hãy xác định các phương thức chuyển thể văn học phổ biến cũng như các yếu tố thường gây chú ý khi chuyển thể?

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

• HS thảo luận để trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời đại diện nhóm lên trả lời câu hỏi.

- Các nhóm khác lắng nghe nhận xét và bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

2. Tìm hiểu về các phương thức chuyển thể tác phẩm văn học

1. 2.1. Hai phương thức chuyển thể phổ biến

+ Chuyển thể bám sát tác phẩm gốc.

+ Chuyển thể ít bám sát tác phẩm gốc.

2.2. Các yếu tố thường gây chú ý khi chuyển thể tác phẩm văn học.

+ chủ đề, nhân vật, không gian và thời gian, điểm nhìn, kết cấu.

Nhiệm vụ 3: Tìm hiểu mối quan hệ giữa tác phẩm văn học và tác phẩm nghệ thuật chuyển thể

………………….

3. Tìm hiểu mối quan hệ giữa tác phẩm văn học và tác phẩm nghệ thuật chuyển thể

…………………..

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Câu hỏi 1: Khái niệm chuyển thể trong “chuyển thể tác phẩm văn học” có nghĩa là:

A. “Kể” lại câu chuyện mà tác phẩm gốc đã thể hiện bằng ngôn ngữ riêng của một loại hình nghệ thuật khác.

B. Chuyển từ thể loại này sang thể loại khác.

C. Giữ nguyên cốt truyện, thay tên nhân vật và bối cảnh phù hợp.

D. Cả 3 phương án trên đều đúng.

Câu hỏi 2: Ban đầu, thuật ngữ “chuyển thể tác phẩm văn học” được dùng để chỉ:

A. Việc chuyển tác phẩm văn học thành một vở kịch trên sân khấu hoặc một bộ phum trên màn ảnh.

B. Việc diễn xướng lại tác phẩm văn học theo hình thức ngâm, vịnh, hát....

C. Việc chuyển các câu chuyện dân gian thành tác phẩm văn học.

D. Không có phương án đúng.

Câu hỏi 3: Có bao nhiêu phương thức chuyển thể tác phẩm văn học.

A. 7 phương thức

B. 2 phương thức

C. 3 phương án

D. 4 phương án

Câu hỏi 4: Giữa hai loại hình văn học và điện ảnh có các điểm tương đồng:

A.Thích hợp với việc “kể chuyện” (tự sự).

B. Có tính tổng hợp cao trong việc tái hiện cuộc sống.

C. Đều “kể chuyện” bằng hình ảnh.

D. Cả A và B đều đúng.

Câu hỏi 5: Sự khác biệt cần lưu ý giữa văn học và hội họa:

A. Văn học là nghệ thuật của thời gian; hội họa là nghệ thuật của không gian.

B. Thế mạnh của văn học là diễn tả một quá trình; thế mạnh của hội họa là khắc họa một khoảnh khắc.

C. Văn học dùng ngôn từ để “kể” câu chuyện; hội họa dùng đường nét, màu sắc.... miêu tả đối tượng hay biểu đạt ý niệm.

D. Cả 3 phương án đều đúng.

Câu hỏi 6: Nhạc sĩ thường sử dụng phần nào của tác phẩm văn học để chuyển thể sang tác phẩm âm nhạc?

A. Cả tác phẩm hoặc trích đoạn.

B. Nhân vật và tâm trạng nhân vật.

C. Hình ảnh và ngôn ngữ.

D. Đề tài hoặc tư tưởng.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Xem một bộ phim được chuyển thể từ văn học

• GV yêu cầu HS đọc SGK và trả lời các câu hỏi sau:

+ Khi chuyển thể một tác phẩm văn học thành bộ phim, những yếu tố nào tác động đến sự thay đổi của bản gốc?

+ Khi tìm hiểu một bộ phim được chuyển thể từ tác phẩm văn học, ngoài việc đối chiếu với bản gốc, ta cần chú ý đến những yếu tố nào? Tại sao?

• - HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

•  HS thảo luận để trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời đại diện nhóm lên trả lời câu hỏi.

- Các nhóm khác lắng nghe nhận xét và bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

I. Xem một bộ phim được chuyển thể từ văn học

- Lưu ý chung khi thưởng thức một tác phẩm điện ảnh được chuyển thể từ tác phẩm văn học

+ Các yếu tố tác động đến quá trình chuyển thể: chất liệu, ngữ cảnh xã hội, điều kiện kĩ thuật, quan niệm của chủ thể.....

=> Chuyển thể điện ảnh không đơn thuần chỉ là sự bắt chước, sao chép giản đơn mà là một quá trình sáng tạo.

+ Cần đặc biệt chú ý đến những yếu tố đặc trưng của ngôn ngữ điện ảnh như diễn xuất của diễn viên, dàn cảnh, âm thanh, bố cục và hình ảnh, góc quay, nhịp điệu....

- Đặc trưng của chuyển thể điện ảnh

+ Chuyển thể điện ảnh là một hoạt động tiếp nhận văn học, trong đó nhà làm phim có một quyền năng rất lớn trogn việc tiếp nhận cũng như tái tạo tác phẩm văn học. Họ có thể lược bỏ, tô đậm, thay đổi trật tự các sự kiện, thậm chí sáng tạo thêm các sự kiện và nhân vật mới để làm nổi bật thông điệp và cách tiếp nhận tác phẩm riêng của mình.

+ Tác phẩm điện ảnh, mặc dù được xây dựng dựa trên bản gốc là tác phẩm văn học, nhưng là một chỉnh thể nghệ thuật độc lập, có đời sống riêng và không nhất thiết phải trung thành với bản gốc.

+ Khi phân tích một bộ phim chuyển thể từ tác phẩm văn học, ngoài việc đối chiếu bộ phim và tác phẩm văn học, cần đặc biệt chú ý những yếu tố đặc trưng của ngôn ngữ điện ảnh như diễn xuất của diễn viên, dàn cảnh, âm thanh, bố cục và hình ảnh, góc quay, nhịp điệu....

Nhiệm vụ 2: Xem một bức tranh được chuyển thể từ văn học

…………………

2. Xem một bức tranh được chuyển thể từ văn học 

2.1. Lưu ý chung khi thưởng thức một tác phẩm hội họa được chuyển thể từ tác phẩm văn học

…………………..