Giáo án điện tử Ngữ văn 8 chân trời Bài 10 Đọc 4: Tự trào I

THÂN MẾN CHÀO CÁC EM HỌC SINH ĐẾN VỚI BÀI HỌC MỚI

Bài 10: Cười mình, cười người

(thơ trào phúng)

[Đọc mở rộng theo thể loại]

Tự trào I

NỘI DUNG BÀI HỌC

1. TÌM HIỂU CHUNG
2. Tác giả

Em hãy nêu một số nét về tác giả Trần Tế Xương?

• Thường được gọi là Tú Xương.
• Quê quán: làng Vị Xuyên, huyện Mĩ Lộc, tỉnh Nam Định.
• Gia đình có mấy đời nề nếp Nho học.
• Là người có cá tính sắc sảo, phóng túng, khó gò bó vào khuôn sáo trường quy, nên tám lần đi thi chỉ đỗ tú tài.
• Sống vào giai đoạn thời đổ vỡ: Xã hội phong kiến đang chuyển mình thành xã hội lao căng thực dân nửa phong kiến, trong đó, đồng tiền và thực dân làm chúa tể.

2. Tác phẩm

Chẳng phải quan mà chẳng phải dân,

Ngơ ngơ ngẩn ngẩn hoá ra đần.

Hầu con chè rượu ngày sai vặt,

Lương vợ ngô khoai tháng phát dần.

Có lúc vểnh râu vai phụ lão,

Cũng khi lên mặt dáng văn thân.

Sống lâu, lâu để làm gì nhỉ?

Lâu để mà xem cuộc chuyển vần!

• Xác định thể loại văn bản?
• Xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản?

>>> 

• Thể loại: Thất ngôn bát cú Đường luật
• Phương thức biểu đạt chính: biểu cảm

1. TÌM HIỂU CHI TIẾT
2. Từ ngữ, hình ảnh

Tìm những từ ngữ, hình ảnh mà tác giả đã sử dụng để tự phác họa bức chân dung về bản thân trong sáu câu thơ đầu. Bức chân dung đó như thế nào?

Ngơ ngơ ngẩn ngẩn

Đần/ chẳng phải đần

hầu

chè rượu

sai vặt

vểnh râu

lên mặt

vai phụ lão

dáng văn thân

Ông Tú tự nhận mình là người không phải người bình thường vì dù chỉ lĩnh “lương vợ” nhưng ngày ngày vẫn sai vặt con hầu chè rượu, có lúc tự đắc như phụ lão, văn thân.

2. Thủ pháp trào phúng

Thủ pháp trào phúng nào được sử dụng trong hai câu luận? Tác dụng của việc sủ dụng thủ pháp này?

• Việc sử dụng lối nói hóm hỉnh, giễu nhại với những động từ như “vểnh râu, lên mặt’, danh từ “phụ lão, dáng văn thân” đã giúp tác giả bày tỏ “sự cảm thấy không phải với chính mình” (Trần Đình Sử), bất lực với chính mình.
• Tiếng cười ở đây mang ý nghĩa giải thoát cho sự bức bách, bất lực trước hoàn cảnh của Trần Tế Xương.

3. Tình cảm, cảm xúc của tác giả

Theo em, tác giả đã thể hiện tình cảm, cảm xúc gì trong hai câu thơ cuối? Điều đó giúp ta hiểu gì về bài thơ?

• Tình cảm, cảm xúc: lo lắng cho thời cuộc, quan tâm vận mệnh đất nước một cách thầm kín.
• Qua tình cảm, cảm xúc của tác giả bộc lộ trong hai câu cuối, ta thấy được ông là người yêu nước, bất bình trước thực trạng hỗn loạn của xã hội.

III. TỔNG KẾT

Em hãy tổng kết về nội dung và nghệ thuật của văn bản?

1. Nội dung

Bài thơ Tự trào của Trần Tế Xương nhìn thoạt qua là tiếng cười cho bản thân, tự cười mình nhưng thực ra đằng sau đó là tiếng nói châm biếm, đả kích xã hội lúc bấy giờ bởi cười mình cũng chính là nhạo đời

2. Nghệ thuật

• Bài thơ được viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật, cấu trúc Đề - thực – luận – kết.
• Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật.
• Bài thơ gieo vần chân. Ngôn ngữ thơ đặc sắc nhằm bộc bạch tâm trạng và châm biếm xã hội

LUYỆN TẬP

Chủ đề của bài thơ là gì? Hãy phân tích một số căn cứ giúp em xác định được chủ đề.

• Chủ đề: Tiếng cười tự chế giễu vì sự bất lực của bản thân trước hoàn cảnh xã hội giao thời đầy nhiễu nhương.
• Căn cứ: Những từ ngữ, hình ảnh đối với lối nói giễu nhại.

VẬN DỤNG

Em hãy phân tích bài thơ Tự trào I của Trần Tế Xương

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ