Giáo án và PPT Ngữ văn 8 chân trời Bài 10: Tự trào I (Trần Tế Xương)

VĂN BẢN 4: TỰ TRÀO

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Là học sinh em cần làm gì để thể hiện lòng yêu nước của mình.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu chung

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Em hãy nêu một số nét về tác giả Trần Tế Xương?
• Xác định thể loại văn bản?
• Xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản?

Sản phẩm dự kiến:

1. Tác giả

-Trần Tế Xương (1870 -1907), thường được gọi là Tú Xương, quê ở làng Vị Xuyên, huyện Mĩ Lộc, tỉnh Nam Định.

- Gia đình có mấy đời nề nếp Nho học.

- Là người có cá tính sắc sảo, phóng túng, khó gò bó vào khuôn sáo trường quy, nên tám lần đi thi chỉ đỗ tú tài.

- Tú Xương sống vào giai đoạn thời đổ vỡ: Xã hội phong kiến đang chuyển mình thành xã hội lai căng thực dân nửa phong kiến, trong đó, đồng tiền và thực dân làm chúa tể.

2. Tác phẩm

- Thể loại: Thất ngôn bát cú Đường luật.

- Phương thức biểu đạt: Biểu cảm.

Hoạt động 2: Tìm hiểu chi tiết

GV đặt câu hỏi: 

• Tìm những từ ngữ, hình ảnh mà tác giả đã sử dụng để tự phác họa bức chân dung về bản thân trong sáu câu thơ đầu. Bức chân dung đó như thế nào?
• Thủ pháp trào phúng nào được sử dụng trong hai câu luận? Tác dụng của việc sử dụng thủ pháp này?
• Theo em, tác giả đã thể hiện tình cảm, cảm xúc gì trong hai câu thơ cuối? Điều đó giúp ta hiểu gì về bài thơ?

Sản phẩm dự kiến:

- Từ ngữ, hình ảnh: Ngơ ngơ ngẩn ngẩn, đần, chẳng phải đần, hầu, chè rượu, sai vặt, vểnh râu, lên mặt, vai phụ lão, dáng văn thân.

à Nhận xét: Không phải quan cũng không phải người dân bình thường, ông Tú tự nhận mình là người không phải người bình thường vì dù chỉ lĩnh “lương vợ” nhưng ngày ngày vẫn sai vặt con hầu chè rượu, có lúc tự đắc như phụ lão, văn thân.

- Việc sử dụng lối nói hóm hỉnh, giễu nhại với những động từ như “vểnh râu, lên mặt’, danh từ “phụ lão, dáng văn thân” đã giúp tác giả bày tỏ “sự cảm thấy không phải với chính mình” (Trần Đình Sử), bất lực với chính mình. Tiếng cười ở đây mang ý nghĩa giải thoát cho sự bức bách, bất lực trước hoàn cảnh của Trần Tế Xương.

- Tình cảm, cảm xúc: lo lắng cho thời cuộc, quan tâm vận mệnh đất nước một cách thầm kín.

- Qua tình cảm, cảm xúc của tác giả bộc lộ trong hai câu cuối, ta thấy được ông là người yêu nước, bất bình trước thực trạng hỗn loạn của xã hội.

….

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1. Quê quán của Trần Tế Xương ở đâu? a) Làng Đông Hồ, tỉnh Bắc Ninh

A. Làng Vị Xuyên, huyện Mĩ Lộc, tỉnh Nam Định

B. Làng Đông Hồ, tỉnh Bắc Ninh

C. Làng Đường Lâm, tỉnh Sơn Tây

D. Làng Kim Lũ, huyện Đan Phượng, tỉnh Hà Tây

Câu 2. Xã hội vào thời Trần Tế Xương sống được mô tả như thế nào?

A. Xã hội vào thời Trần Tế Xương sống được mô tả như thế nào?

B. Xã hội lai căng thực dân nửa phong kiến

C. Xã hội độc lập và hòa bình

D. Phong kiến cổ hủ và lạc hậu

Câu 3: Thể loại của bài thơ “Tự trào” (I) là gì?

A. Thơ lục bát

B. Thất ngôn bát cú Đường luật

C. Thơ tự do

D. Thơ năm chữ

Câu 4: Trần Tế Xương bộc lộ tình cảm gì qua hai câu cuối của bài thơ?

A. Vui vẻ và lạc quan về thời cuộc

B. Bất bình và lo lắng về xã hội

C. Bình thản và không quan tâm đến tình hình đất nước

D. Mỉa mai và châm biếm xã hội đương thời

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Chủ đề của bài thơ là gì? Hãy phân tích một số căn cứ giúp em xác định được chủ đề.

Câu 2: Em hãy phân tích bài thơ Tự trào I của Trần Tế Xương.