Giáo án Lịch sử 11 kết nối bài 10: Cuộc cải cách của Lê Thánh Tông (thế kỉ XV)

Hình 1: Hình ảnh này gợi em nhớ đến công trình kiến trúc nào thời Lê sơ?

Hình 2: Nêu tên bộ luật được ban hành dưới thời vua Lê Thánh Tông.

Hình 3: Em hãy cho biết tên công trình kiến trúc này.

Hình 4: Văn bia này được vua Lê Thánh Tông cho khắc vào năm 1440. Nêu tên văn bia đó.

Hình 1: Bia Tiến sĩ.

Hình 2: Luật Hồng Đức.

Hình 3: Cặp rồng đá ở Điện Kính Thiên.

Hình 4: Văn bia Quế Lâm.

Bia Tiến sĩ, Luật Hồng Đức, cặp rồng đá trước điện Kinh Thiên (Hoàng thành Thăng Long)….Các công trình này được tạo dựng thời vua Lê Thánh Tông. Lê Thánh Tông là một vị vua nổi tiếng trong lịch sử Việt Nam, ông được coi là vị vua “khai mở chế độ, văn vật khả quan, mở mang đất đai, cõi bờ khá rộng, thực là bậc vua anh hùng tài lược”. Vì sao vua Lê Thánh Tông lại được đánh giá cao như vậy? Chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu rõ hơn trong bài học ngày hôm nay – Bài 10: Cuộc cải cách của Lê Thánh Thông.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV tổ chức cho HS làm việc ở nhà, sưu tầm tư liệu từ sách, báo, internet, tìm hiểu về nhân vật vua Lê Thanh Tông, thiết kế thẻ nhân vật theo gợi ý:

- GV trình chiếu hình ảnh và giới thiệu về vua Lê Thánh Thông:

+ Vua Lê Thánh Tông tên thật là Lê Tư Thành, vị vua thứ 4 của nhà Hậu Lê, ông lên ngôi năm 1460, lúc 18 tuổi, đặt niên hiệu là Quang Thuận, năm 1470 đổi niên hiệu là Hồng Đức.

+ Triều đại ông là giai đoạn thịnh vượng, thực hiện được nhiều cải cách về kinh tế, chính trị, văn hóa; là người đã minh oan cho Nguyễn Trãi, sáng lập ra hội Tao Đàn gồm 28 vị đại thần khoa bảng

+ Ông đã mở rộng bờ cõi Đại Việt vào núi Thạch Bị, Đại Lãnh, ban hành Luật Hồng Đức, cho vẽ Hồng Đức bản đồ, đặt lệ dựng bia ghi tên các tiến sĩ ở Văn Miếu.

+ Ngoài việc trị nước, ông còn là một nhà thơ tài hoa, để lại nhiều tác phẩm văn hóa sáng giá.

https://www.youtube.com/watch?v=vx9U26nPMnw

(Vua Lê Thánh Tông, 1442 – 1497)

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, khai thác thông tin mục 1 SGK tr.64, 65 và trả lời câu hỏi: Trình bày bối cảnh lịch sử cuộc cải cách của vua Lê Thánh Tông. 

- GV nêu câu hỏi gợi mở cho HS thảo luận:

+ Tình hình chính trị, kinh tế, xã hội nửa sau thế kỉ XV như thế nào?

+ Vì sao trong bối cảnh tình hình đất nước từng bước ổn định, vua Lê Thánh tông lại tiến hành cải cách?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác hình ảnh, tư liệu, thông tin trong mục và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS cặp đôi nêu bối cảnh lịch sử cuộc cải cách Lê Thánh Tông.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: Năm 1460, Lê Thánh Tông lên ngôi hoàng đế trong bối cảnh đất nước đã từng bước ổn định nhưng bộ máy hành chính nhà nước cũng bắt đầu bộc lộ những hạn chế.

→ Vua Lê Thánh Tông đã từng bước tiến hành cải cách nhằm tăng cường quyền lực của hoàng đế và bộ máy nhà nước.

- GV chuyển sang nội dung mới.

1. Bối cảnh lịch sử

Đất nước từng bước ổn định, tuy nhiên, bộ máy hành chính bộc lộ hạn chế:

- Cấp trung ương:

+ Quyền lực tập trung chủ yếu trong tay quan đại thần – võ quan, công thân trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đã ảnh hưởng đến tính tập quyền nhà nước.

+ Quan lại lộng quyền, tham nhũng phổ biến, mâu thuẫn trong nội bộ triều đình (vụ án oan “Lệ Chi Viên” với gia đình Nguyễn Trãi).

- Cấp địa phương: Đất nước rộng lớn nhưng chỉ được chia thành 5 đạo.

→ Mầm mống xu hướng phân tán quyền lực.

→ Sau khi lên ngôi, vua Lê Thánh Tông đã từng bước cải cách nhằm tăng cường quyền lực của hoàng đế và bộ máy nhà nước.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV trình chiếu hình ảnh và dẫn dắt: Là một vị vua có tài năng xuất chúng trong quản lí, xây dựng đất nước, trong suốt thời kì trị vì, Lê Thánh Tông đã tiến hành cuộc cải cách khá toàn diện.

* Tìm hiểu điểm tiến bộ của Quốc triều hình luật

- GV yêu cầu HS thảo luận cặp đôi, khai thác Tư liệu 1, kết hợp với hình ảnh do GV cung cấp và thực hiện nhiệm vụ: Chỉ ra những điểm tiến bộ của Quốc triều hình luật.

Luật Hồng Đức là tên gọi thông dụng của bộ

Quốc triều hình luật hay Lê triều hình luật

- GV hướng dẫn HS tìm những từ, cụm từ thể hiện điểm tiến bộ của Quốc triều hình luật:

+ Bảo vệ quyền lợi của người phụ nữ: con gái hứa gả chồng mà chưa thành hôn nếu người con trai bị ác tật hay tội phạm hoặc phá tán gia sản thì cho phép người con gái kêu quan mà trả lại đồ lễ.

+ Bảo vệ nông nghiệp: phá trộm đê làm thiệt hại nhà cửa, lúa má của dân thì xử tội đồ hay tội lưu và bắt đền thiệt hại.

→ Kết luận: Một số điều luật của bộ Luật Hồng Đức được nêu ở Tư liệu 1 thể hiện tính nhân văn, tiến bộ của xã hội thời Lê sơ, khác so với các nước Đông Á và Đông Nam Á lúc bấy giờ, đó là quyền lợi của người phụ nữ được coi trọng. Điều đó cũng được thể hiện trong pháp luật hiện nay của Việt Nam.

* Tìm hiểu nội dung cơ bản trong cải cách của vua Lê Thánh Tông

- GV yêu cầu HS làm việc theo 2 nhóm.

- GV giao nhiệm vụ cụ thể cho các nhóm như sau: Khai thác Tư liệu 1, Hình 2, mục Em có biết, thông tin mục 2a – 2e SGK tr.65 - 67 và hoàn thành Phiếu học tập số 1: Trình bày những nội dung cơ bản trong cải cách của vua Lê Thánh Tông (hành chính, pháp luật, quân đội và quốc phòng, kinh tế, văn hóa và giáo dục).

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

- GV cung cấp thêm cho HS một số hình ảnh về cuộc cải cách của vua Lê Thánh Tông (Đính kèm phía dưới Hoạt động 2).

- GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Vì sao Lê Thánh Thông chú trọng phát triển giáo dục, khoa cử?

- GV liên hệ thực tế, vận dụng, tổ chức nhanh cho HS đóng vai và thực hiện nhiệm vụ cụ thể sau:

+ Đóng vai Thượng thư Bộ Hộ đề xuất ý kiến cải cách về kinh tế Đại Việt với vua Lê Thánh Tông.

+ Đóng vai Thượng thư Bộ Hình tư vấn với vua Lê Thánh Tông về việc soạn thảo bộ Quốc triều hình luật.

+ Đóng vai Thượng thư Bộ Lễ em đề xuất với vua Lê Thánh Tông đề ra các chính sách/biện pháp phát triển giáo dục.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác hình ảnh, tư liệu, thông tin trong mục và hoàn thành Phiếu học tập số 1.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 nhóm nêu những nội dung cơ bản trong cải cách của Lê Thánh Tông theo Phiếu học tập số 1.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng: Ông nhận thức được hiền tài là nguyên khí của quốc gia; giáo dục, khoa cử để đào tạo, tuyển dụng hiền tài cho đất nước.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, kết luận: Cải cách dưới triều vua Lê Thánh Tông có tính đồng bộ từ trung ương đến địa phương. Nội dung của cuộc cải cách diễn ra trên nhiều lĩnh vực nhằm tăng cường sự kiểm soát, chỉ đạo của hoàng đế đối với triều thần, tăng cường sự ràng buộc, kiểm soát lẫn nhau trong giới quan liêu, tăng cường tính hiệu lực và hiệu quả của bộ máy quan lại.

- GV chuyển sang nội dung mới.

2. Nội dung cải cách

Kết quả Phiếu học tập số 1 đính kèm phía dưới Hoạt động 2.