Giáo án mĩ thuật 10 kết nối bài 2: Thiết kế mĩ thuật sân khấu một phân cảnh trong vở kịch (11 tiết)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Sân khấu biểu diễn và đặc điểm thiết kế mĩ thuật các loại hình sân khấu

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV cho HS xem một số dạng sân khấu và đặt câu hỏi:

+ Sân khấu trong nhà có đặc điểm gì? Vật liệu làm sân khấu trong nhà thường là gì?

+ Sân khấu ngoài trời có đặc điểm gì? Vật liệu làm sân khấu ngoài trời thường là gì?

- GV trình chiếu các loại hình sân khấu:

+ Sân khấu hải kịch:

+ Sân khấu bi kịch:

+ Sân khấu chính kịch:

+ Tạp kĩ:

Chương trình tạp kĩ tổng hợp:

Chương trình tạp kĩ dành cho trẻ em:

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm và trình bày kết quả về một số nội dung sau:

+ Sân khấu kịch thường có những loại hình nào?

+ Về cơ bản, sân khấu kịch khác với sân khấu tạp kĩ ở đặc điểm nào?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS quan sát hình ảnh, thông tin SGK tr.17 – 20 và trả lời các câu hỏi GV giao.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện HS trả lời các câu hỏi được giao:

+ Sân khấu trong nhà hay ngoài trời đều có đặc điểm được làm từ những vật liệu và có kết cấu chắc chắn, đảm bảo an toàn cho diễn viên và công chúng khi xem. Một số vật liệu tạo dựng sân khấu như: sắt, thép, gỗ, bê tông...

·        Sân khấu ngoài trời thường có đặc điểm được lắp ghép theo các mô đun (bục, dàn đèn, âm thanh...).

·        Sân khấu trong nhà thường có tính cố định, gắn liền với các thiết bị âm thanh, ánh sáng, phòng, rèm...

+ Căn cứ theo tính chất của vở kịch mà có nhiều kiểu sân khấu như sân khấu tương tác, sân khấu tròn hay những dạng sân khấu khác.

- GV mời đại diện các nhóm trình bày kết quả thảo luận:

+ Sân khấu kịch có nhiều loại hình như: bi kịch, hài kịch, chính kịch cho đến những dạng kịch múa, nhạc kịch...

+ Về cơ bản sân khấu kịch có tính ổn định, phục vụ thống nhất và xuyên suốt cho một vở diễn. Sân khấu tạp kĩ có tính linh hoạt và nhiều điều chỉnh theo nội dung, tiết mục của một buổi trình diễn.

- GV yêu cầu HS các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến hoặc đặt câu hỏi cho nhóm bạn (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá phần trình bày của các nhóm.

Nhiệm vụ 2: Quá trình thiết kế mĩ thuật sân khấu kịch

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV cho HS tìm hiểu những nội dung trong SGK tr.21 – 24 và đưa ra câu hỏi định hướng:

+ Hoạ sĩ thiết kế mĩ thuật sân khấu cần phải thực hiện những nhiệm vụ gì trước khi tiến hành thiết kế mĩ thuật?

+ Việc làm mô hình sân khấu được tiến hành sau bước nào?

+ Sự cần thiết của việc thống nhất phương án thiết kế mĩ thuật để làm gì?

+ Trong nhà trường, việc thiết kế mĩ thuật sân khấu cho một vở kịch ở trường cần tập trung vào công đoạn nào? Tại sao?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm HS trao đổi theo câu hỏi định hướng của GV.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm HS trình bày kết quả thảo luận.

- GV yêu cầu HS các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến hoặc đặt câu hỏi cho nhóm bạn (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá phần trình bày của các nhóm.

Nhiệm vụ 3: Thiết kế mĩ thuật một phân cảnh

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS tìm hiểu quy trình các bước thiết kế mĩ thuật sân khấu một phân cảnh trong vở chính kịch.

- GV yêu cầu HS trình bày cái nhìn tổng quát về công việc mà một hoạ sĩ thiết kế mĩ thuật cần phải thực hiện.

- GV hướng dẫn HS tìm hiểu các bước thiết kế mĩ thuật phân cảnh “Cây thị và bà hàng nước” trong vở kịch Tấm Cám.

- GV hướng dẫn mỗi nhóm cử đại diện lên phân tích kĩ từng công đoạn.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS hoạt động nhóm, thực hiện nhiệm vụ được giao:

+ Tìm hiểu quy trình các bước thiết kế mĩ thuật sân khấu một phân cảnh trong vở chính kịch.

+ Tìm hiểu các bước thiết kế mĩ thuật phân cảnh “Cây thị và bà hàng nước” trong vở kịch Tấm Cám.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm HS trình bày kết quả thảo luận nhóm.

- GV yêu cầu HS các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến hoặc đặt câu hỏi cho nhóm bạn (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá phần trình bày của các nhóm.

Nhiệm vụ 4: Thiết kế mĩ thuật sân khấu một phân cảnh trong vở kịch em yêu thích bằng hình thức vẽ thiết kế hoặc làm mô hình

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV cho HS thực hiện sản phẩm cá nhân hoặc nhóm.

- GV gợi ý, hướng dẫn HS:

+ Nghiên cứu kịch bản (hoặc tác phẩm văn học) để lựa chọn một phân cảnh.

+ Tìm những phân cảnh có nhân vật và bối cảnh đa dạng theo khả năng thực hiện của bản thân/ nhóm.

-GV hướng dẫn HS phân công thực hiện nhiệm vụ.

+ Vẽ phác thảo thể hiện phân cảnh để thống nhất về phương án thực hiện.

+ Vẽ bản vẽ thiết kế mĩ thuật làm rõ hơn về bối cảnh, chi tiết... của phân cảnh. Qua đó, kiểm tra sự thống nhất từ kịch bản, ý tưởng cho đến phương án cụ thể.

+ Lựa chọn vật liệu có sẵn phù hợp để thực hiện (nếu làm sản phẩm mô hình).

+ Kiểm tra tổng thể, điều chỉnh và hoàn thiện sản phẩm.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm HS phân công nhiệm vụ và thực hiện thiết kế sản phẩm mĩ thuật.

- GV quan sát, hỗ trợ, giải đáp thức mắc về kĩ thuật (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV trình chiếu những sản phẩm thiết kế của các nhóm và mời một số HS lên phân tích một số sản phẩm.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá sản phẩm mĩ thuật của các nhóm.

1. Sân khấu biểu diễn và đặc điểm thiết kế mĩ thuật các loại hình sân khấu

* Sâu khấu biểu diễn:

- Sân khấu trong nhà: sân khấu tương tác (thường có các hàng ghế khán giả ngồi xung quanh ba cạnh sân khấu; sân khấu vòm, sân khấu tròn; sân khấu đấu trường.

- Sân khấu ngoài trời: kích thước, chiều cao, cấu tạo, vị trí.

* Loại hình sân khấu: tuồng, chèo, cải lương, dân ca, rối nước...

* Thể loại kịch sân khấu:

- Hài kịch:

+ Là loại hình sân khấu có tính ước lệ, ẩn dụ và hài hước cao nhằm biểu đạt nội dung hài hước, châm biếm, phê phán của vở lịch

+ Đặc điểm chính:

·        Màu sắc tươi sáng, bắt mắt.

·        Có tính tượng trưng, phê phán.

·        Trang trí, bài trí đơn giản nhưng ngộ nghĩnh, hài hước.

- Bi kịch:

+ Là loại hình sân khấu thể hiện sự sâu sắc, mô tả hiện thực, đối lập giữa cái thiện và cái ác...

+ Đặc điểm chính:

·        Màu sắc u ám, trầm.

·        Không gian bài trí có chiều sâu.

·        Hiện vật, phông màn có tính ẩn dụ, liên tưởng.

- Chính kịch:

+ Là loại hình sân khấu phản ánh được nội dung, chủ đề và thông điệp chính mà vở kịch truyền đạt đến khác giả.

+ Đặc điểm chính:

·        Màu sắc hiện thực, mô tả được bối cảnh của câu chuyện.

·        Không gian có tâng lớp, chiều sâu

·        Đạo cụ, ánh sáng thường được tập trung, có tính hiện thực.

- Tạp kĩ: phục vụ cho nhiều mục đích biểu diễn như ca hát, liên hoan, múa hát, kịch, tiểu phẩm...

+ Đặc điểm của sân khấu tạp kĩ tổng hợp:

·        Sân khấu biểu diễn thường có hình tròn, vòng cung, có tầm nhìn rộng và bao quát.

·        Ánh sáng, màu sắc tươi sáng, bắt mắt, có tính trang trí mĩ thuật cao.

·        Các hệ bục, phông rèm thiết kế dễ sử dụng để có thể dùng cho nhiều mục đích bài trí.

·        Có các hướng trong hoặc trên sân khấu phù hợp cho trang trí và thuận lợi cho việc thay đổi tiết mục, biểu diễn nhiều thể loại.

·        Có tính tương tác với khán giả và công chúng.

+ Đặc điểm của sân khấu tạp kĩ dành cho trẻ em.

·        Sân khấu biểu diễn cần phải phù hợp với hội trường của nhà trường hoặc nơi chuyên tổ chức biểu diễn dành cho trẻ em.

·        Ánh sáng, màu sắc tươi sáng, bắt mắt, trang trí vui nhộn.

·        Phông màn, bối cảnh có nội dung phù hợp với trẻ em.

·        Các hệ thống bục bệ, đạo cụ đơn giản, dễ thay đổi, hoán chuyển vị trí.

·        Mĩ thuật trang trí có tính giáo dục, thẩm mĩ cao và thân thiện với môi trường.

2. Quá trình thiết kế mĩ thuật sân khấu kịch

- Quy trình thiết kế mĩ thuật sân khấu kịch:

+ Phác thảo và xây dựng bố cục chung cho vở diễn.

+ Làm mô hình sân khấu.

+ Thông qua đạo diễn bản thiết kế cùng mô hình để thống nhất về xử lí không gian sân khấu và những chi tiết sẽ được sử dụng cho dàn dựng.

- Các bước tiến hành hoàn thiện thiết kế mĩ thuật sân khấu kịch:

+ Vẽ phác thảo sân khấu.

+ Làm mô hình sân khấu: từ sắp đặt đơn giản đến mô hình phức tạp.

+ Vẽ thiết kế mặt bằng sân khấu và chi tiết cảnh trí, đạo cụ sân khấu.

+ Trình bày phác thảo bản vẽ thông qua Hội đồng nghệ thuật cùng với các nghệ sĩ biểu diễn.

+ Bàn giao cho nhóm họa sĩ thực hiện và thi công.

+ Tiến hành kiểm tra tất cả các chi tiết cảnh trí, hệ thóng bục bệ, chất lượng thể hiện màu sắc cảnh trí, kích thước đồ đạc, vật dụng, đạo cụ...

+ Tổng phối hợp và lắp ráp sân khấu.

3. Thiết kế mĩ thuật một phân cảnh

- Quy trình các bước thiết kế mĩ thuật sân khấu một phân cảnh trong vở chính kịch:

+ Xác định loại hình sân khấu.

+ Nghiên cứu kịch bản và lên ý tưởng.

+ Thể hiện bản vẽ/ mô hình cho cảnh dàn dựng.

- Các bước thiết kế mĩ thuật phân cảnh “Cây thị và bà hàng nước” trong vở kịch Tấm Cám.

+ Xác định loại hình sân khấu:

·        Tiến hành đo đạc (chiều sâu, cao, dài, rộng...) của sân khấu.

·        Lựa chọn điểm nhìn sân khấu tối ưu: trung tâm, gần, xa, ở góc...

+ Nghiên cứu kịch bản và lên ý tưởng: phác thảo ý tưởng và tạo dụng khung cảnh:

·        Cảnh nền: phông vẽ cảnh đồng quên ngày xưa, nổi bật là cây thị và quả thị trước phông nền.

·        Tiền cảnh: gian hàng nước và cánh cửa mở ra sân và để lại đất diễn cho diễn viên diễn xuất.

+ Thực hiện bản vẽ/ mô hình cho cảnh dàn dựng:

·          Xây dựng bản vẽ thi công để mô tả các thành phần khi thi công thực tế.

·          Đưa vào trong không gian sân khấu giả định, kết hợp với ánh sáng để làm rõ hơn về ý tưởng mĩ thuật cho phân cảnh.

+ Làm mô hình thể hiện bối cảnh sân khấu.

·        Dựng khung mô hình sân khấu.

·        Vẽ nền tạo hậu cảnh.

·        Làm mô hình ngôi nhà, cây thị, quang gánh, chum nước, chõng tre.

·        Sắp xếp các mô hình đã làm thành bối cảnh sân khấu.

·        Tạo mô hình diễn viên.

·        Gắn diễn viên vào bối cảnh sân khấu, hoàn thành sản phẩm mĩ thuật.

4. Thiết kế mĩ thuật sân khấu một phân cảnh trong vở kịch em yêu thích bằng hình thức vẽ thiết kế hoặc làm mô hình

- HS thực hành thiết kế sản phẩm mĩ thuật.