Giáo án và PPT Sinh học 11 cánh diều Bài 17: Các nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở thực vật

BÀI 17. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Quan sát hình 17.1, kể tên các yếu tố môi trường tác động đến cây ngô. Những yếu tố này ảnh hưởng như thế nào đến sinh trưởng và phát triển của cây ngô?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu về một số yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở thực vật

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Em hãy nêu một số yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở thực vật.

Sản phẩm dự kiến:

- Nước: là yếu tố cần thiết và ảnh hưởng lên tất cả các quá trình tồn tại, sinh trưởng, phát triển của thực vật.

- Nhiệt độ: Ảnh hưởng nhiều đến sinh trưởng của thực vật, tùy từng loại cây có nhiệt độ thích hợp khác nhau. 

- Ánh sáng: Ảnh hưởng tới quang hợp, do đó ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của cây. Thời gian chiếu sáng dài hay ngắn có thể tác động tới cảm ứng ra hoa ở thực vật. Ánh sáng đỏ kích thích sự nảy mầm của hạt, sinh trưởng thân, lá và ra hoa. Ánh sáng xanh gây giảm sinh trưởng thân, lá.

- Dinh dưỡng khoáng: Ảnh hưởng tới quang hợp, do đó ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của cây, gây nên biến đổi hình thái của cây (cây bị còi cọc, vàng lá…).

- Hormone ngoại sinh hoặc chất điều hòa sinh trưởng: Bổ sung hormone hoặc chất điều hòa sinh trưởng làm thay đổi tương quan hormone trong cây, thúc đẩy sự sinh trưởng, phát triển của cây theo hướng hormone ưu thế.

Hoạt động 2. Tìm hiểu về các nhân tố chi phối quá trình phát triển ở thực vật có hoa

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Em hãy nêu các nhân tố chi phối quá trình phát triển ở thực vật có hoa.

Sản phẩm dự kiến:

- Sự ra hoa, cũng như các quá trình phát triển khác, chịu sự chi phối của các nhân tố bên trong và nhân tố bên ngoài.

1. Các nhân tố bên trong

a) Tuổi của cây

- Tùy vào giống và loài, cây đến độ tuổi xác định sẽ ra hoa.

b) Tương quan dinh dưỡng

- Tương quan các hợp chất carbohydrate (C) và các hợp chất chứa nitrogen (N) trong cây chi phối sự chuyển từ pha phát triển sinh dưỡng dang pha phát triển sinh sản. 

- Tỉ lệ: C/N lớn → cây ra hoa.

c) Tương quan hormone

- Tương quan hormone chi phối sự ra hoa ở thực vật.

2) Các nhân tố bên ngoài

a) Ánh sáng

➢ Quang chu kì: Sự phát triển của thực vật phụ thuộc vào tương quan độ dài ngày và đêm.

- Dựa vào phản ứng đối với quang chu kì, thực vật được chia làm 3 nhóm:

+ Cây ngày ngắn: ra hoa trong điều kiện ngày ngắn với thời gian chiếu sáng thường dưới 10 giờ, thời gian tối liên tục trên 14 giờ.

+ Cây ngày dài: ra hoa trong điều kiện ngày dài với thời gian chiếu sáng thường trên 14 giờ hoặc thời gian tối liên tục dưới 10 giờ.

+ Cây trung tính: ra hoa không phụ thuộc độ dài thời gian chiếu sáng.

➢ Phổ ánh sáng: Thực vật phản ứng với quang chu kì nhờ sắc tố phytochrome.

- Sắc tố phytochrome có 2 dạng có thể chuyển hóa lẫn nhau:

            Hấp thụ ánh sáng đỏ

          Hấp thụ ánh sáng đỏ xa

- Ánh sáng đỏ kích thích cây ngày dài ra hoa.

- Ánh sáng đỏ xa kích thích cây ngày ngắn ra hoa.

➢ Cường độ chiếu sáng: Ở cùng thời gian chiếu sáng, cường độ ánh sáng mạnh hơn thúc đẩy sự ra hoa sớm hơn.

b) Nhiệt độ

- Một số loài cây chỉ ra hoa khi tiếp xúc với nhiệt độ thấp trong một thời gian xác định gọi là hiện tượng xuân hóa.

Hoạt động 3. Tìm hiểu ứng dụng kiến thức về sinh trưởng và phát triển ở thực vật

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Nêu ví dụ ứng dụng kiến thức về sinh trưởng và phát triển ở thực vật trong thực tiễn.

Sản phẩm dự kiến:

- Tạo nhiệt độ thích hợp, bổ sung ánh sáng nhân tạo bằng đèn LED (ánh sáng đỏ và ánh sáng xanh).

- Phá ngủ hạt, củ bằng hormone thực vật hoặc chất điều hòa sinh trưởng hoặc nhiệt độ thấp.

- Điều khiển sự ra hoa bằng điều chỉnh chế độ dinh dưỡng, hormone hoặc chất điều hòa sinh trưởng, chế độ chiếu sáng và nhiệt độ thấp.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Cây ngày ngắn là cây:

A. Cây ra hoa trong điều kiện chiếu sáng ít hơn 8 giờ.

B. Cây ra hoa trong điều kiện chiếu sáng ít hơn 10 giờ.

C. Cây ra hoa trong điều kiện chiếu sáng ít hơn 12 giờ.

D. Cây ra hoa trong điều kiện chiếu sáng ít hơn 14 giờ.

Câu 2: Êtylen được sinh ra ở:

A. Hầu hết các phần khác nhau của cây, đặc biệt trong thời gian rụng lá, hoa già, quả còn xanh.

B. Hầu hết các phần khác nhau của cây, đặc biệt trong thời gian rụng lá, hoa già, quả đang chín.

C. Hoa, lá, quả, đặc biệt trong thời gian rụng lá, hoa già, quả đang chín.

D. Hầu hết các phần khác nhau của cây, đặc biệt trong thời gian ra lá, hoa già, quả đang chín.

Câu 3: Những hoocmôn thực vật thuộc nhóm kích thích sinh trưởng là:

A. Auxin, Gibêrelin, xitôkinin.

B. Auxin, Etylen, Axit absixic.

C. Auxin, Gibêrelin, Axit absixic.

D. Auxin, Gibêrelin, êtylen.

Câu 4: Axit abxixic (AAB) chỉ có ở:

A. Cơ quan sinh sản.

B. Cơ quan còn non.

C. Cơ quan sinh dưỡng.

D. Cơ quan đang hóa già.

Câu 5: Auxin có vai trò:

A. Kích thích nảy mầm của hạt, của chồi, ra hoa.

B. Kích thích nảy mầm của hạt, của chồi, ra lá.

C. Kích thích nảy mầm của hạt, của chồi, ra rễ phụ.

D. Kích thích nảy mầm của hạt, của chồi, ra quả.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Làm thế nào chế độ thủy phân ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của cây?

Câu 2: Tại sao các khoáng chất như nitơ, photpho và kali lại quan trọng đối với quá trình sinh trưởng và phát triển của thực vật?