Giáo án và PPT Sinh học 11 cánh diều Bài 15: Khái quát về sinh trưởng và phát triển ở sinh vật

BÀI 15. KHÁI QUÁT VỀ SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở SINH VẬT

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Những biểu hiện nào sau đây là biểu hiện của sinh trưởng, phát triển ở sinh vật?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu về khái niệm sinh trưởng và phát triển

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Em hiểu thế nào là sinh trưởng? Nêu ví dụ.

• Phát triển là gì? Nêu ví dụ.

Sản phẩm dự kiến:

- Sinh trưởng là sự tăng về khối lượng và kích thước của các cơ quan hoặc cơ thể.

Ví dụ: sự tăng chiều dài của rễ…

- Phát triển là sự biến đổi về cấu trúc và chức năng của tế bào, mô, cơ quan và cơ thể, diễn ra trong quá trình sống của sinh vật.

Ví dụ: từ mô phân sinh đỉnh phân hóa thành hoa…

Hoạt động 2. Tìm hiểu dấu hiệu đặc trưng của sinh trưởng và phát triển

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Nêu các dấu hiệu đặc trưng của sinh trưởng và phát triển. Cho ví dụ minh họa ở thực vật. 

Sản phẩm dự kiến:

1. Các dấu hiệu đặc trưng của sinh trưởng

- Tăng khối lượng, kích thước, số lượng tế bào → tăng khối lượng, kích thước cơ thể.

- Ví dụ

+ Động vật: Cá chép

Năm thứ nhất: dài 17,3 cm, nặng 0,3 - 0,5 kg/con.

Năm thứ hai: dài 20,6 cm, nặng 0,7 - 1kg/con.

Năm thứ ba: dài 30,2 cm, nặng 1 - 1,5kg/con.

+ Thực vật: Cây bạch đàn

Năm thứ nhất: cao khoảng 5 - 5,5m, đường kính thân 5,2 - 5,5cm.

Năm thứ ba: cao khoảng 14m, đường kính thân > 10cm.

Năm thứ năm: cao > 21m đường kính thân > 15cm.

2. Các dấu hiệu đặc trưng của phát triển

- Là sự phân hóa tế bào, phát sinh hình thái và thay đổi chức năng sinh lí của cơ thể.

- Ví dụ:

+ Động vật có vú: trong giai đoạn bào thai, xương đầu phát triển nhanh, sau đó xương lưng phát triển nhanh.

+ Thực vật: mô phân sinh phân hóa thành hoa, rồi thành quả.

- Hướng dẫn trả lời câu hỏi phân biệt:

+ Sinh trưởng ở thực vật diễn ra trong suốt vòng đời: từ khi sinh ra đến khi chết.

+ Sinh trưởng ở động vật chỉ diễn ra trong một số giai đoạn nhất định, khi đạt đến kích thước tối đa thì động vật ngừng sinh trưởng.

+ Ví dụ: trong chăn nuôi, người ta chỉ nuôi đến giai đoạn vật nuôi đạt kích thước lớn nhất là xuất chuồng.

Hoạt động 3. Tìm hiểu về mối quan hệ giữa sinh trưởng và phát triển

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Sinh trưởng và phát triển có mối quan hệ như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Sinh trưởng và phát triển ở sinh vật có mối quan hệ mật thiết với nhau, nối tiếp và xen kẽ nhau.

- Sinh trưởng là cơ sở cho phát triển.

- Phát triển thúc đẩy sinh trưởng và làm xuất hiện hình thái mới.

Ví dụ: Mối quan hệ sinh trưởng và phát triển ở động vật 

- Trong vòng đời của ếch thì nòng nọc phải sinh trưởng để đạt kích thước nhất định mới phát triển thành ếch.

- Cơ thể ếch phải sinh trưởng đạt kích thước nhất định mới có thể phát dục và sinh sản.

- Cơ thể trước tuổi phát dục có tốc độ sinh trưởng nhanh, còn tuổi sau phát dục có tốc độ sinh trưởng chậm lại.

Ví dụ: Mối quan hệ sinh trưởng và phát triển ở thực vật hạt kín:

- Hạt nảy mầm lớn lên thành cây mầm, cây mầm lớn lên thành cây con.

- Cây con đạt được mức độ sinh trưởng nhất định thì ra nụ.

- Nụ lớn lên hình thành hoa và tạo quả.

….

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Diệt muỗi đang ở giai đoạn nào là cách hữu hiệu nhất?

A. Giai đoạn nào cũng như nhau

B. Trứng

C. Trưởng thành

D. Trong giai đoạn ấu trùng (Bọ gậy)

Câu 2: Đâu là dấu hiệu sinh trưởng của một con gà?

A. Con gà đi bắt sâu và bới giun

B. Quả trứng nở ra con gà, con là con lớn lên thành gà trưởng thành

C. Con gà gáy vào buổi sáng

D. Con gà không nhìn thấy gì khi vào buổi tối

Câu 3: Vòng đời của sinh vật hữu tính bắt đầu bằng … và kết thúc bằng …?

A. Tế bào; sinh con

B. Hợp tử; cái chết

C. Tế bào; cái chết

D. Hợp tử; sinh con

Câu 4: Biến đổi nào dưới đây diễn ra trong đời sống của con ếch thể hiện sự phát triển?

A. Mắt tiêu biến khi lên bờ.

B. Da ếch trần, mềm, ẩm thích nghi với môi trường sống. 

C. Hình thành vây bơi để bơi dưới nước.

D. Từ ấu trùng có đuôi (nòng nọc) rụng đuôi và trở thành ếch trưởng thành. 

Câu 5: Trình tự các giai đoạn trong vòng đời của bướm lần lượt là

A. trứng → sâu bướm → kén → bướm trưởng thành.

B. trứng → kén → sâu bướm → bướm trưởng thành.

C. sâu bướm → kén → bướm trưởng thành → trứng.

D. kén → sâu bướm → bướm trưởng thành → trứng.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Tại sao một số loài động vật lại có thể phát triển thành những sinh vật khổng lồ như khủng long trong khi các loài khác lại không?

Câu 2: Làm thế nào các nhà khoa học có thể ứng dụng các kỹ thuật nghiên cứu về sinh trưởng và phát triển của sinh vật để phát triển các sản phẩm và công nghệ mới?