Giáo án và PPT Sinh học 11 cánh diều Bài 20: Khái quát về sinh sản ở sinh vật

BÀI 20. KHÁI QUÁT SINH SẢN Ở SINH VẬT

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi yêu cầu HS thảo luận và trả lời câu hỏi: Thực vật và động vật duy trì nói giống nhờ quá trình nào? Tại sao cá thể mới luôn có một số đặc điểm giống với cá thể thế hệ trước?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu về khái niệm, vai trò và các hình thức sinh sản

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: Em hiểu thế nào là sinh sản? Sinh sản có vai trò như thế nào? Em hãy trình bày những hình thức sinh sản.

Sản phẩm dự kiến:

1. Khái niệm và vai trò của sinh sản

- Sinh sản là quá trình sinh vật tạo ra các cá thể mới mang đặc điểm của loài, đảm bảo sự phát triển liên tục của loài.

- Sinh sản duy trì sự tồn tại của loài, đồng thời truyền thông tin di truyền qua các thế hệ cá thể. 

- Con người vận dụng những hiểu biết về sinh sản ở sinh vật vào các hoạt động kinh tế, xã hội cũng như chăm sóc, bảo vệ sức khỏe bản thân.

2. Các hình thức sinh sản

a) Sinh sản vô tính

- Khái niệm: Sinh sản vô tính là hình thức  sinh sản trong đó các cá thể mới được tạo thành từ cá thể thế hệ trước, không có sự kết  hợp giao tử đực và giao tử  cái hình thành hợp tử.

- Cơ sở di truyền: nguyên phân.

- Đặc điểm của cá thể con: Hệ gene của cá thể con giống với cá thể thế hệ trước và giống nhau.

- Vai trò: 

+ Duy trì các đặc điểm của loài, cơ thể và sinh vật

+ Con người sử dụng sinh sản vô tính để bảo tồn giống quý, nhân nhanh giống.

- Đại diện thường gặp: Vi khuẩn, sinh vật nguyên sinh và thực vật. 

b) Sinh sản hữu tính

- Khái niệm: Sinh sản hữu tính là hình thức sinh sản trong đó có sự kết hợp của giao tử đực và giao tử cái hình thành hợp tử, từ đó phát triển thành cá thể mới.

- Cơ sở di truyền: Nguyên phân, giảm phân và thụ tinh.

- Đặc điểm của cá thể con: Hệ gene không hoàn toàn giống với cá thể thế hệ trước và các cá thể con không hoàn toàn giống nhau.

- Vai trò: 

+ Tạo nên nhiều thể tái tổ hợp di truyền khác nhau → nguồn nguyên liệu phong phú cho chọn lọc tự nhiên → đảm bảo sinh vật thích nghi ngày càng đa dạng với môi trường sống thay đổi. 

+ Con người sử dụng sinh sản hữu tính trong quá trình chọn tạo giống mới và nhân giống.

- Đại diện thường gặp: Hầu hết động vật và thực vật bậc cao.

Hoạt động 2. Tìm hiểu về dấu hiệu đặc trưng của sinh sản

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Em hãy trình bày các dấu hiệu đặc trưng của sinh sản.

Sản phẩm dự kiến:

Các dấu hiệu đặc trưng của sinh sản ở sinh vật là sự truyền đạt vật chất di truyền, hình thành cơ thể mới và điều hòa sinh sản.

- Vật chất di truyền: quy định đặc điểm của sinh vật và được truyền từ thế hệ trước sang thế hệ sau.

→ Cá thể con được sinh ra mang các đặc điểm chung của loài cũng như nhiều đặc điểm của các cá thể bố mẹ.

+ Cơ chế: qua nguyên phân ở sinh sản vô tính; qua nguyên phân, giảm phân và tái tổ hợp trong thụ tinh ở sinh sản hữu tính.

- Cơ thể mới có thể được hình thành từ một tế bào sinh dưỡng, từ một phần của cơ thể mẹ hoặc từ tế bào hợp tử.

- Quá trình sinh sản ở sinh vật được điều hòa từ mức độ phân tử, tế bào tới cơ thể.

+ Mức độ phân tử: sự sinh sản được quy định sẵn trong hệ gene của sinh vật.

+ Mức độ tế bào và cơ thể: sự sinh sản được điều hòa bởi hormone, chủ yếu thông qua điều hòa quá trình phân bào, sinh giao tử và thụ tinh.

→ Sự điều hòa quá trình sinh sản chịu tác động bởi các tác nhân từ môi trường sống của sinh vật.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Chúng ta có thể nhân giống cây khoai tây bằng bộ phận nào của cây?

A. Lá.

B. Rễ.

C. Thân củ.

D. Hạt giống.

Câu 2: Sinh sản vô tính là

A. hình thức sinh sản có sự kết hợp của các tế bào sinh sản chuyên biệt.

B. hình thức sinh sản ở tất cả các loại sinh vật.

C. hình thức sinh sản không có sự kết hợp giữa giao tử đực và giao tử cái.

D. hình thức sinh sản có nhiều hơn một cá thể tham gia.

Câu 3: Đặc điểm nào sau đây không thuộc sinh sản vô tính?

A. Cơ thể con sinh ra hoàn toàn giống nhau và giống cơ thể mẹ ban đầu.

B. Tạo ra cá thể mới rất đa dạng về các đặc điểm thích nghi.

C. Tạo ra số lượng lớn con cháu trong một thời gian ngắn.

D. Tạo ra các cá thể thích nghi tốt với môi trường sống ổn định.

Câu 4: Trong sinh sản sinh dưỡng ở thực vật, cây mới được tạo ra

A. từ một phần của cơ quan sinh dưỡng của cây.

B. chỉ từ rễ của cây.

C. chỉ từ một phần thân của cây.

D. chỉ từ lá của cây.

Câu 5: Trong sinh sản vô tính, chồi con hình thành được nhìn thấy ở sinh vật nào dưới đây?

A. Con người.

B. Amip.

C. Thuỷ tức.

D. Vi khuẩn.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Làm thế nào sinh vật có thể thay đổi giới tính của con cái để tăng khả năng sinh sản trong môi trường khắc nghiệt?

Câu 2: Tại sao trong tự nhiên, các loài động vật có khả năng sinh sản cao thường có kích thước nhỏ hơn so với các loài sinh sản chậm hơn nhưng có kích thước lớn hơn?