Nội dung chính Ngữ văn 9 cánh diều Bài 6: Biến đổi và mở rộng cấu trúc câu

Câu

Chuyển thành phần câu hoặc cụm từ được in đậm sang vị trí khác trong câu

Giải thích

a

Dân ta, từ đó chịu hai tầng xiềng xích: Pháp và Nhật. Dân ta, từ đó càng cực khổ, nghèo nàn.

Việc các tác giả chọn cách đặt trạng ngữ ở đầu câu như ở những câu đã cho là nhằm mục đích nhấn mạnh vào bối cảnh của sự việc được biểu thị trong câu và tạo sự liên kết chặt chẽ giữa các câu: Nhờ được đặt ở đầu câu mà các trạng ngữ này tạo nên mối quan hệ chặt chẽ về hình thức (thể hiện qua các biện pháp thể, lặp) và về ý nghĩa giữa những câu chứa chúng với những câu đứng trước.

b

Con bé không kịp nhận ra anh là cha trong ba ngày ngắn ngủi đó.

Việc các tác giả chọn cách đặt trạng ngữ ở đầu câu như ở những câu đã cho là nhằm mục đích nhấn mạnh vào bối cảnh của sự việc được biểu thị trong câu và tạo sự liên kết chặt chẽ giữa các câu: Nhờ được đặt ở đầu câu mà các trạng ngữ này tạo nên mối quan hệ chặt chẽ về hình thức (thể hiện qua các biện pháp thể, lặp) và về ý nghĩa giữa những câu chứa chúng với những câu đứng trước.

c

Giữa mặt vịnh mênh mông xanh ngắt và tim tím, những tảng đá vôi hình thù kì dị và dường như được bút sơn của một hoạ sĩ quét lên vô số màu sắc, từ màu xanh ngọc bích đến màu đỏ nâu và vàng nhô lên.

Việc tác giả chọn cách chuyển vị ngữ ở câu này lên trước chủ ngữ là nhằm nhấn mạnh vào sự xuất hiện và trạng thái (nhô lên) của sự vật được biểu thị bởi chủ ngữ.

d

Có thể chuyển các thành phần (in đậm) của cụm danh từ xuống vị trí vốn có của chúng: Vài chú tiều, mấy nhà chợ.

Việc tác giả chuyển vị trí của các thành phần này lên đầu cụm danh từ như ở câu đã cho là nhằm nhấn mạnh vào sự vật được biểu thị bởi các thành phần này.

Đoạn văn

Câu bị động trong đoạn văn

Giải thích sự phù hợp của câu bị động với văn cảnh và diễn đạt

a

Những động tác xe đài được thực hiện rất đa dạng.

Câu bị động xuất hiện sau câu đầu tiên (giới thiệu nghi thức xe đài trong đấu vật, được kết thúc bằng cụm từ nghi thức xe đài). Việc dùng câu bị động với chủ ngữ là cụm từ những động tác xe đài (lặp lại từ xe đài ở câu trước) tạo nên sự liên kết chặt chẽ giữa hai câu trong đoạn.

b

Hệ thống địa đạo được xây dựng sớm nhất tại hai xã Tân Phú Trung và Phước Vĩnh An [...]. Sang giai đoạn kháng chiến chống đế quốc Mỹ, địa đạo được gia cố và mở rộng.

Việc sử dụng hai câu bị động (có chủ ngữ lặp lại từ địa đạo đã xuất hiện ở những câu trước) tạo sự liên kết chặt chẽ giữa những câu bị động này với những câu đứng trước.

c

Môi trường sống của động vật bị con người chiếm lĩnh, phá hoại [...]. Nhiều loài thậm chí thường xuyên bị con người ngược đãi, săn bắt vô tổ chức và tàn sát không nương tay.

Câu mở đoạn nêu nhận xét về dân số (ngày càng tăng) và số lượng động vật (ngày một giảm). Nhận xét này được phát triển ở hai câu tiếp theo: Môi trường sống của động vật bị xâm hại, nhiều loài vật bị tàn sát. Việc dùng hai câu bị động với chủ ngữ lặp lại các từ động vật, loài thể hiện sự liên kết chặt chẽ về nội dung và hình thức giữa các câu trong đoạn văn.

Câu gốc

Biến đổi thành câu bị động

a) Quan Phó bảng Sắc đã dẫn hai con trai đi hầu khắp những nơi nổi tiếng về phong cảnh đẹp, về di tích lịch sử của Nghệ An.

Hai con trai đã được quan Phó bảng Sắc dẫn đi hầu khắp những nơi nổi tiếng về phong cảnh đẹp, về di tích lịch sử của Nghệ An.

b) Ba nó bế nó lên.

Nó được ba nó bế lên.

c) Tây nó đốt nhà tôi rồi, bác ạ.

Nhà tôi bị Tây nó đốt rồi, bác ạ.

d) Cuộc sống càng văn minh tiến bộ, con người càng sử dụng nhiều nước hơn cho mọi nhu cầu của mình...

Cuộc sống càng văn minh tiến bộ, nước càng được con người sử dụng nhiều hơn cho mọi nhu cầu của mình...