Giáo án Ngữ văn 9 Cánh diều bài 6: Biến đổi và mở rộng cấu trúc câu

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ: Tìm hiểu tri thức Ngữ văn

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi Think – Pair – Share, dựa vào phần kiến thức trong SGK trả lời câu hỏi:

+ Biến đổi cấu trúc câu là gì? Có những cách biến đổi nào?

+ Mở rộng cấu trúc câu là gì?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động 

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trình bày kết quả.

- Các HS khác lắng nghe, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

I. Tìm hiểu tri thức Ngữ văn

1. Biến đổi cấu trúc câu

- Biến đổi cấu trúc câu là thay đổi kiểu cấu tạo câu mà không làm thay đổi cơ bản nghĩa của câu. Sự biến đổi cấu trúc của câu thường nhằm mục đích nhấn mạnh ý, tăng cường sự liên kết câu hoặc làm cho cách diễn đạt phong phú, sinh động hơn. 

- Các kiểu biến đổi cấu trúc câu thường gặp là:

+ Thay đổi trật tự các thành phần trong câu. 

Ví dụ: Chuyển vị ngữ lên trước chủ ngữ: “Hạ Long vào buổi sớm mùa xuân thật huyền ảo. Giữa màn sương bạc mông lung, nhô lên thấp thoáng những đỉnh đảo xanh đen, bồng bềnh, lúc ẩn lúc hiện”. (Thi Sảnh).

+ Biến đổi câu chủ động (câu có chủ ngữ chỉ chủ thể của hoạt động tác động vào đối tượng) thành câu bị động (câu có chủ ngữ chỉ đối tượng của hoạt động). 

Ví dụ: “Chất đã hất đổ cái lọ thuỷ tinh từ trên bàn xuống đất.” (Trần Đức Tiến) 

=> Cái lọ thuỷ tinh đã bị Chất hất đổ từ trên bàn xuống đất.

2. Mở rộng cấu trúc câu

- Mở rộng cấu trúc câu là thêm thành phần phụ, thành phần biệt lập cho câu hoặc mở rộng các thành phần câu nhằm biểu thị rõ ràng, chính xác nội dung cần diễn đạt hoặc thể hiện các sắc thái tình cảm, sự đánh giá của người nói (người viết) đối với sự vật, sự việc được nói đến trong câu. 

Ví dụ: trong câu “Mùa đông, giữa ngày mùa, làng quê toàn màu vàng...” (Tô Hoài), trạng ngữ (in đậm) được thêm vào để nêu rõ bối cảnh (thời gian) của đặc điểm (toàn màu vàng) mà tác giả miêu tả ở vị ngữ.

Trường THPT:………………………

Lớp:…………………………………..

Họ và tên:……………………………..

PHIẾU BÀI TẬP

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: BIẾN ĐỔI VÀ MỞ RỘNG CẤU TRÚC CÂU

Khoanh tròn vào đáp án đặt trước câu trả lời đúng:

Câu 1: Mở rộng cấu trúc câu nhằm mục đích gì?

A. Rút gọn thông tin của câu.

B. Tăng lượng thông tin cho câu.

C. Thay đổi ý nghĩa của câu.

D. Loại bỏ các thành phần không cần thiết.

Câu 2: Việc mở rộng thành phần câu bằng cụm chủ ngữ - vị ngữ giúp:

A. Rút gọn câu.

B. Thay đổi ý nghĩa câu.

C. Cung cấp thông tin cụ thể hơn.

D. Làm câu trở nên mơ hồ hơn.

Câu 3: Trong câu “Hôm qua, tôi rất vui vì được gặp lại một người bạn cũ mà tôi đã có nhiều năm gắn bó”, phần “mà tôi đã có nhiều năm gắn bó” mở rộng:

A. Chủ ngữ.            

B. Vị ngữ.               

C. Bổ ngữ.              

D. Trạng ngữ.

Câu 4: Ngoài cụm chủ ngữ - vị ngữ, thành phần câu còn có thể được mở rộng bằng:

A. Chỉ cụm danh từ và cụm động tử.

B. Chỉ cụm động từ và cụm tính từ.

C. Chỉ cụm tính từ và cụm danh từ.

D. Cụm danh từ, cụm động từ và cụm tính từ.

Câu 5: Trong câu “Cuốn sách mà anh cho tôi mượn rất hay”, phần “mà anh cho tôi mượn” mở rộng:

A. Chủ ngữ.            

B. Vị ngữ.               

C. Bổ ngữ.              

D. Trạng ngữ.

Câu 6: Hình thức biến đổi nào liên quan đến vị trí của các từ ngữ trong câu?

A. Thay đổi trật tự của các từ ngữ.

B. Chuyển cụm chủ ngữ - vị ngữ thành cụm danh từ.

C. Chuyển câu chủ động thành câu bị động.

D. Thay đổi thì của động từ.

Câu 7: Trong câu “Xin cảm ơn các bạn đã cổ vũ chúng tôi trong lần khởi nghiệp này”, sự ủng hộ hướng vào đối tượng nào?

A. Quý vị.

B. Chúng tôi – người khởi nghiệp.

C. Dự án.

D. Việc triển khai.

Câu 8: Khi chuyển cụm chủ ngữ - vị ngữ thành cụm danh từ, mục đích chính là gì?

A. Làm cho câu ngắn gọn hơn.

B. Nhấn mạnh ý nghĩa hoặc làm nổi bật ý muốn biểu đạt.

C. Thay đổi ý nghĩa của câu.

D. Khiến câu văn trở nên hay hơn.

Câu 9: Trong câu “Sự tiến bộ về kĩ năng viết của chúng tôi là kết quả của việc luyện viết thường xuyên”, cụm từ nào là cụm danh từ được chuyển đổi từ cụm chủ ngữ - vị ngữ?

A. Sự tiến bộ về kĩ năng viết của chúng tôi.

B. Kết quả của việc luyện viết thường xuyên.

C. Việc luyện viết thường xuyên.

D. Kĩ năng viết của chúng tôi.

Câu 10: Việc chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động nhằm mục đích gì?

A. Thay đổi ý nghĩa của câu.

B. Làm cho câu dài hơn.

C. Đảm bảo tính mạch lạc, liên kết giữa các câu.

D. Tăng tính trang trọng của câu.