BÀI 24: ĐỊA LÍ MỘT SỐ NGÀNH CÔNG NGHIỆP

(21 câu)

1. NHẬN BIẾT (6 câu)

Câu 1: Trình bày đặc điểm, vai trò của công nghiệp khai thác than?

Trả lời:

* Vai trò của công nghiệp khai thác than:

 - Làm nhiên liệu cho các nhà máy nhiệt điện, nhà máy luyện kim (sau khi cốc hóa).

 - Nguyên liệu cho công nghiệp hóa chất để sản xuất ra chất dẻo, sợi nhân tạo, dược phẩm.

* Đặc điểm của công nghiệp khai thác than:

 - Là ngành công nghiệp ra đời từ rất sớm và là nguồn cung cấp năng lượng quan trọng của thế giới.

 - Kỹ thuật khai thác và mục đích sử dụng than có sự thay đổi theo thời gian và không gian.

 - Than được phân thành nhiều loại tùy thuộc vào khả năng sinh nhiệt, hàm lượng cacbon và độ tro như: than đá, than nâu, than bùn...

Câu 2: Trình bày đặc điểm, vai trò của công nghiệp khai thác dầu khí?

Trả lời:

-Vai trò của công nghiệp khai thác dầu khí:

+ Có khả năng sinh nhiệt lớn, dễ sử dụng và vận chuyển, dễ dàng cơ khí hoá khi nạp nhiên liệu vào động cơ.

+ Là nguồn nhiên liệu quan trọng cho sản xuất điện, giao thông vận tải.

+ Là nguyên liệu quý cho công nghiệp hoá chất và thực phẩm.

+ Được ví như “Vàng đen” của nhiều nước.

- Đặc điểm của công nghiệp khai thác dầu khí:

+ Dầu khí có khả năng sinh nhiệt cao (cao hơn than).

+ Dễ vận chuyển và sử dụng, nhiên liệu cháy hoàn toàn và không tạo thành tro.

+ Sau khi chế biến, tạo ra nhiều sản phẩm như: xăng, dầu hoả, dâu ma-dut,...

Câu 3: Trình bày vai trò và đặc điểm của khai thác công nghiệp điện lực?

Trả lời:

* Vai trò của công nghiệp khai thác công nghiệp điện lực:

- Là cơ sở để phát triển nền nông nghiệp hiện đại.

- Ngày càng phát triển mạnh mẽ nhờ sự phát triển của các ngành khoa học kĩ thuật và nhu cầu tiêu thụ của con người.

- Đáp ứng đời sống văn hóa, văn minh của con người.

- Điện được sản xuất từ nhiều nguồn khác nhau: nhiệt điện, thủy điện, điện nguyên tử, tuabin khí,…

* Đặc điểm của công nghiệp khai thác công nghiệp điện lực:

- Được sản xuất từ nhiều nguồn khác nhau (nhiệt thuỷ điện, điện nguyên tử và các nguồn năng lượng tái tạo). -> Nhiệt điện chiếm tỉ trọng lớn nhất.

- Các nhà máy điện có yêu cầu khác nhau về vốn, thời gian xây dựng, lao động và giá thành.

- Cơ cấu sản xuất điện năng ở các nước phụ thuộc vào nguồn sản xuất điện.

Câu 4: Trình bày vai trò, đặc điểm của ngành công nghiệp khai thác quặng kim loại?

Trả lời:

- Vai trò của công nghiệp khai thác quặng kim loại:

+ Là nguyên liệu không thể thay thế được của một số ngành công nghiệp.

+ Đáp ứng nhu cầu nguyên, nhiên liệu cho các ngành công nghiệp.

- Đặc điểm của công nghiệp khai thác quặng kim loại: Quặng kim loại rất đa dạng.

+ Quặng kim loại đen có trữ lượng lớn nhất, trong đó quặng sắt chiếm trên 90 % tổng khối lượng kim loại sản xuất trên thế giới.

+ Các quặng kim loại màu trong tự nhiên thường tồn tại dưới dạng đa kim, trữ lượng ít hơn nhiều. -> Hàm lượng kim loại trong quặng kim loại màu thấp, lại nằm phân tán nên việc khai thác khó khăn, tiêu hao nhiều năng lượng và đòi hỏi trình độ kỹ thuật cao.

Câu 5: Phân tích vai trò và đặc điểm của công nghiệp điện tử - tin học?

Trả lời:

- Vai trò:

+ Công nghiệp điện tử – tin học giữ vai trò chủ đạo trong hệ thống sản xuất công nghiệp hiện đại, góp phần làm cho nền kinh tế thế giới chuyển từ nền kinh tế công nghiệp sang nền kinh tế tri thức.

+ Sự phát triển của công nghiệp điện tử - tin học là thước đo trình độ phát triển kinh tế – kĩ thuật của mọi quốc gia trên thế giới.

- Đặc điểm:

+ Công nghiệp điện từ – tin học không cần diện tích rộng, không tiêu thụ nhiều kim loại, điện và nước, đòi hỏi lực lượng lao động trẻ, có trình triển, vốn đầu tư nhiều. độ chuyên môn kĩ thuật cao, cơ sở hạ tầng kĩ thuật phát

+ Sản phẩm của ngành này rất phong phú và đa dạng: máy tính, thiết bị điện tử, điện tử dân dụng, thiết bị viễn thông,

Câu 5: Phân tích đặc điểm, vai trò của công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng?

Trả lời:

- Vai trò:

+ Không thể thiểu trong cơ cầu ngành công nghiệp của mỗi quốc gia.

+ Tận dụng được nguồn nguyên liệu tại chỗ, huy động sức mạnh của các thành phần kinh tế.

+ Tạo sản phẩm đa dạng, phong phú, phục vụ nhu cầu đời sống, nâng cao trình độ văn minh.

+ Tạo ra được nhiều loại hàng hoá thông dụng thay thế nhập khẩu, góp phần đẩy mạnh xuất khẩu.

-  Đặc điểm:

+ Sử dụng ít nguyên liệu, điện năng và chi phí vận tải.

+ Vốn ít, thời gian đầu tư xây dựng ngắn, quy trình kĩ thuật đơn giản, hoàn vốn nhanh, thu nhiều lợi nhuận

+ Cần nhiều nhân lực, nguồn nguyên liệu và thị trường tiêu thụ lớn.

+ Cơ cấu ngành đa dạng như dệt may, da giày, nhựa, sành sứ, thủy tinh,...

+ Dệt may, da giày là 2 ngành chiếm vị trí quan trọng.

Câu 6: Phân tích đặc điểm và vai trò của công nghiệp thực phẩm?

Trả lời:

- Đặc điểm:

+ Đòi hỏi vốn đầu tư ít, quy trinh sản xuất không phức tạp.

+ Sản phẩm của công nghiệp thực phẩm rất phong phú và đa dạng như: bánh kẹo, rượu bia, nước ngọt, thịt cá hộp, sữa và các sản phẩm từ sữa, rau quả sấy và đóng hộp,

+ Nguyên liệu chủ yếu là các sản phẩm từ nông nghiệp và thuỷ sản.

+ Công nghiệp thực phẩm có mặt ở mọi quốc gia trên thế giới.

- Vai trò:

+ Cung cấp sản phẩm, đáp ứng nhu cầu hằng ngày về ăn uống của con người.

+ Tiêu thụ sản phẩm của nông nghiệp thúc đẩy nông nghiệp phát triển.

+ Làm tăng giá trị của sản phẩm.

+ Giải quyết việc làm.

+ Tạo ra nhiều mặt hàng xuất khẩu, tích lũy vốn, nâng cao đời sống.

2. THÔNG HIỂU (3 câu)

Câu 1: Công nghiệp khai thác than, dầu khí và quặng kim loại có sự phân bố như thế nào?

Trả lời:

- Phân bố gắn với cơ sở tài nguyên:

+ Khai thác nhiên liệu ở nơi có tài nguyên. Ví dụ: Ngành khai thác than tập trung ở các nước có trữ lượng lớn như Trung Quốc, Hoa Kì, Nga, Ba Lan,...; ngành khai thác dầu khí tập trung tại Trung Đông, Mĩ Latinh, Bắc Phi,...

+ Nhiệt điện phân bố gần nguồn nhiên liệu (ví dụ ở Việt Nam các nhà máy nhiệt điện phân bố ở Đông Bắc gắn với than, ở Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long gắn với nguồn khí...).

+ Thuỷ điện phân bố ở khu vực đồi núi nơi có trữ năng thuỷ điện (ví dụ: Miền Tây Hoa Kì, Tây Trung Quốc, miền núi phía Bắc nước ta,...).

+Điện gió phát triển nơi nhiều gió, điện mặt trời phát triển ở nơi nguồn năng lượng mặt trời dồi dào...

- Phân bố gắn với nhu cầu sử dụng và sự tiến bộ về khoa học kĩ thuật, trình độ phát triển kinh tế:

+Các nước phát triển có ngành điện lực phát triển do nhu cầu sử dụng lớn, khả năng đáp ứng kĩ thuật cho nghiên cứu xây dựng cơ sở vật chất. Các nước có sản lượng điện lớn là: Nhật Bản, Hoa Kì. Các nước có sản lượng bình quân đầu người cao: Hoa Kì, Ca-na-đa, Ô-xtrây-li-a, Nhật Bản, EU,... Đồng thời cơ cấu ngành được mở rộng hơn với các ngành điện nguyên tử, ngành điện địa nhiệt, phong điện,...

+Các nước đang phát triển có cơ cấu ngành kém phát triển, chủ yếu là ngành khai thác nhiên liệu, cơ cấu ngành điện đơn điệu hơn. Ví dụ: Nhiều nước ở châu Phi có sản lượng điện không đáng kể, bình quân sản lượng điện bình quân đầu người thấp.

Câu 2: Điện trên thế giới sản xuất từ những nguồn nào?

Trả lời:

Điện năng được sản xuất từ các nguồn:

- Nhiệt điện (than, dầu khí).

– Thủy điện.

- Điện nguyên tử.

- Năng lượng mới: gió, Mặt Trời, thủy triều, địa nhiệt,...

Câu 3: Sản xuất nông, lâm, thủy sản có tác động như thế nào tới công nghiệp chế biến lương thực thực phẩm?

Trả lời:

Tác động của sản xuất nông, lâm, thủy sản tới công nghiệp chế biến lương thực thực phẩm:

- Tích cực:

+ Cung cấp nguồn nguyên liệu dồi dào.

+ Nguyên liệu có ở khắp nơi.

- Tiêu cực:

+Nguồn nguyên liệu thiếu ổn định do sản xuất nông nghiệp bấp bênh, mang tính mùa vụ, chất lượng chưa đảm bảo.

+ Nguồn lao động bổ sung từ ngành nông nghiệp còn hạn chế về tác phong sản xuất và trình độ.

3. VẬN DỤNG (6 câu)

Câu 1: Tại sao dầu khí chiếm vị trí hàng đầu trong cơ cấu sử dụng năng lượng hiện nay?

Trả lời:

Dầu khí chiếm vị trí hàng đầu trong cơ cấu sử dụng năng lượng hiện nay:

+ Dầu khí có nhiều thuộc tính quý báu: khả năng sinh nhiệt lớn; thuận lợi trong sử dụng, vận chuyển; dễ dàng cơ khí hoá việc nạp nhiên liệu vào động cơ; nhiên liệu cháy hoàn toàn và không tạo thành tro. Sau khi chế biến, dầu khí tạo ra nhiều sản phẩm như: xăng, dầu hoả, dầu ma-dút... sử dụng rộng rãi trong nhiều ngành sản xuất và đời sống.

+ Dầu khí không chỉ là nhiên liệu quan trọng cho sản xuất điện, giao thông vận tải, mà còn là nguyên liệu quý giá cho công nghiệp hoá chất, dược phẩm,... để sản xuất ra nhiều sản phẩm khác nhau như: thuốc nhuộm, va-dơ-lin, chất sát trùng, các chất thơm, rượu, cao su tổng hợp,...

+Các máy móc và ngành sản xuất cần dầu mỏ phát triển mạnh: động cơ đốt trong, ngành hoá dầu...; nhu cầu dầu mỏ rất lớn.

+ Trữ lượng dầu mỏ trên thế giới lớn, việc khai thác được đẩy mạnh.

Câu 2: Tại sao than được sử dụng rộng rãi trong sản xuất và đời sống?

Trả lời:

Than được sử dụng rộng rãi trong sản xuất và đời sống:

+ Than được phân ra thành nhiều loại tuỳ thuộc vào khả năng sinh nhiệt, hàm lượng cacbon và độ tro như: than đá, than nâu, than bùn,...

+ Than là nhiên liệu quan trọng cho nhiệt điện, điện khí, luyện kim (sau khi cốc hoá),... là nguyên liệu để sản xuất nhiều hoá phẩm, dược phẩm,...

Câu 3: Tài nguyên và môi trường chịu những ảnh hưởng tiêu cực nào từ công nghiệp điện lực và công nghiệp khai thác quặng kim loại?

Trả lời:

- Công nghiệp điện lực:

+Các nhà máy nhiệt điện chạy bằng than gây ô nhiễm môi trường nước, không khí, đất, tạo ra mưa axit và hiện tượng nóng lên toàn cầu.

+ Một vài nhà máy điện nguyên tử đã có những sự cô xảy ra làm ảnh hưởng rất lớn đến môi trường sống và sức khoẻ con người.

- Công nghiệp khai thác quặng kim loại: Việc khai thác quặng kim loại làm cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường tác động đến nguồn nước mặt, nước ngầm.

Câu 4: Tại sao phát triển công nghiệp thực phẩm sẽ phát triển nông nghiệp?

Trả lời:

- Phát triển công nghiệp thực phẩm sẽ góp phần phát triển nông nghiệp, vì:

+ Nguồn nguyên liệu chủ yếu của ngành công nghiệp thực phẩm là sản phẩm của ngành trồng trọt, chăn nuôi và thủy sản. Công nghiệp thực phẩm phát triển mạnh là điều kiện để tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, từ đó thúc đẩy nông nghiệp phát triển.

+ Thông qua việc chế biến, công nghiệp thực phẩm làm tăng thêm giá trị của sản phẩm nông nghiệp, tạo khả năng xuất khẩu, tích lũy vốn, góp phần cải thiện đời sống.

Câu 5: Công nghiệp chế biến lương thực, thực phẩm phân bố rộng rãi trên thế giới. Giải thích tại sao?

Trả lời:

- Cung cấp các sản phẩm đáp ứng nhu cầu hằng ngày về ăn uống của con người, nâng cao chất lượng cuộc sống.

- Không cần nhiều vốn đầu tư, mang lại hiệu quả kinh tế cao, được đầu tư của Nhà nước

- Có thị trường tiêu thụ lớn, hướng ra xuất khẩu, tích lũy vốn.

- Tạo điều kiện để tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, tăng giá trị nông sản, thúc đẩy nông nghiệp phát triển.

- Tiêu dùng sản phẩm công nghiệp, thúc đẩy công nghiệp phát triển. -

- Có nguồn lao động dồi dào.

Câu 6: Phân tích đặc điểm của ngành công nghiệp nhẹ và công nghiệp thực phẩm?

Trả lời:

Đặc điểm công nghiệp nhẹ và công nghiệp thực phẩm

- Gồm nhiều ngành khác nhau, đa dạng về mặt hàng sản xuất, phức tạp về trình độ kĩ thuật.

- Sản phẩm của ngành này được phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt hằng ngày của con người nên có thị trường rất rộng.

- Một số ngành có nguồn gốc từ sản xuất thủ công, dần dần được cơ khí hóa và hiện đại hóa.

- Nhân công của các ngành này không đòi hỏi khắt khe về thể lực, trình độ chuyên môn kĩ thuật. Họ được tuyển từ các thợ thủ công lành nghề, có sẵn ít nhiều kinh nghiệm sản xuất.

4. VẬN DỤNG CAO (6 câu)

Câu 1: Luyện kim đen và luyện kim màu khác nhau ở điểm nào?

Trả lời:

Câu 2: Công nghiệp điện lực phát triển rất nhanh, sản xuất điện tập trung chủ yếu ở các nước phát triển và các nước công nghiệp hóa; sản lượng điện của các nước đang phát triển chỉ chiếm một phần nhỏ. Giải thích tại sao?

Trả lời:

- Các nguyên nhân làm cho công nghiệp điện lực trên thế giới phát triển rất nhanh:

+ Tiến bộ của khoa học kĩ thuật phát triển nhanh chóng.

+ Kinh tế tăng trưởng nhanh, quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá cần nhiều điện.

+ Nhu cầu ngày càng cao trong tiêu dùng điện của dân cư.

- Sản xuất điện tập trung chủ yếu ở các nước phát triển và các nước công nghiệp hoá:

+ Các nước này có nhiều khả năng để phát triển ngành điện; do đây là ngành đòi hỏi vốn lớn và áp dụng nhiều tiến bộ của khoa học kĩ thuật.

+ Công nghiệp rất phát triển, nhu cầu điện cho sản xuất công nghiệp rất lớn.

+ Nhu câu điện của dân cư cao do chất lượng cuộc sống cao, đời sống văn hoá — văn minh phát triển. Sản lượng điện của các nước đang phát triển chi chiếm một phần nhỏ bé:

+Các nước đang phát triển còn nhiều hạn chế về vốn, trình độ phát triển của lực lượng sản xuất và tiến bộ khoa học - kĩ thuật.

+ Trong cơ cấu nền kinh tế, ngành nông lâm ngư nghiệp vẫn còn chiếm tỉ trọng lớn, công nghiệp còn có vị trí nhỏ. Nhiều nước đang tiến hành công nghiệp hoá nhưng sản xuất công nghiệp vẫn còn ở mức thấp, nhu cầu về điện chưa cao.

+ Đời sống của phần đông dân cư còn nhiều khó khăn, nhu cầu tiêu thụ điện còn thấp.

Câu 3: Ngành công nghiệp chế tạo máy được xem là quả tim của công nghiệp nặng. Giải thích tại sao?

Trả lời:

Ngành công nghiệp chế tạo máy được xem là quả tim của công nghiệp nặng vì: Máy móc là phương tiện để nâng cao năng suất lao động, nó trang bị công cụ sản xuất cho tất cả các ngành kinh tế. Máy móc ngày càng chiếm vị trí quan trọng trong hệ thống các ngành công nghiệp và được coi là chỉ tiêu để đánh giá trình độ phát triển các ngành công nghiệp của một quốc gia.

Câu 4: Ngành công nghiệp điện tử - tin học thường tập tung ở những thành phố lớn. Giải thích tại sao?

Trả lời:

- Công nghiệp điện tử - tin học thường tập trung ở các thành phố lớn, do:

+ Đặc điểm sản xuất: Không gây ô nhiễm môi trường, không cần diện tích rộng, không tiêu thụ nhiều kim loại, điện, nước; nhưng lại yêu cầu nguồn lao động trẻ có trình độ chuyên môn kĩ thuật cao, cơ sở hạ tầng và vật chất kĩ thuật phát triển và vốn đầu tư nhiều.

- Đặc điểm sản phẩm (máy tính, thiết bị điện tử, điện tử tiêu dùng, thiết bị viễn thông): Được tiêu thụ nhiều ở các thành phố lớn, nơi tập trung nhiều ngành công nghiệp, dịch vụ và nhu cầu tiêu dùng chất lương cao,..

Câu 5: Tại sao công nghiệp nhẹ và công nghiệp thực phẩm phân bố rộng rãi ở nhiều nước trên thế giới?

Trả lời:

- Ngành công nghiệp nhẹ và công nghiệp thực phẩm được phân bố rộng khắp thế giới vì sản phẩm của hai ngành này chủ yếu phục vụ cho nhu cầu ăn, mặc, sinh hoạt của con người nên có thị trường rộng khắp.

- Đặc điểm hai ngành trên phân bố nhiều ở các nước đang phát triển vì các nước này có:

+ Nguồn nguyên liệu tại chỗ phong phú (lấy từ nông nghiệp).

+ Nguồn lao động dồi dào, thị trường tiêu thụ rộng lớn (vì dân số đông).

+ Hai ngành này đòi hỏi vốn đầu tư ít nhưng thu hồi vốn nhanh, đem lại hiệu quả kinh tế cao. Điều này phù hợp với các nước đang phát triển.

Câu 6: Vì sao công nghiệp điện tử - tin học được coi là ngành mũi nhọn của nhiều quốc gia?

Trả lời:

Công nghiệp điện tử – tin học được coi là ngành mũi nhọn của nhiều quốc gia trên thế giới, vì:

– Các nước muốn đưa xã hội thông tin phát triển lên một trình độ cao mới. – Là thước đo trình độ phát triển kinh tế – kĩ thuật của mọi quốc gia trên thế giới.

– Công nghiệp điện tử – tin học ít gây ô nhiễm môi trường, không cần diện tích rộng, không tiêu thụ nhiều kim loại, điện, nước, nhưng lại yêu cầu nguồn lao động trẻ có trình độ chuyên môn kĩ thuật cao và điều này phù hợp với hoàn cảnh của nhiều nước.

– Sản phẩm của công nghiệp điện tử – tin học đáp ứng được nhu cầu đa dạng - của sản xuất và đời sống.