Câu hỏi tự luận Địa lí 10 cánh diều Bài 3: Trái đất. Thuyết kiến tạo mảng
Bộ câu hỏi tự luận Địa lí 10 cánh diều. Câu hỏi và bài tập tự luận Bài 3: Trái đất. Thuyết kiến tạo mảng. Bộ tài liệu tự luận này có 4 mức độ: Thông hiểu, nhận biết, vận dụng và vận dụng cao. Phần tự luận này sẽ giúp học sinh hiểu sâu, sát hơn về môn học Địa lí 10 cánh diều.
BÀI 3: TRÁI ĐẤT. THUYẾT KIẾN TẠO MẢNG
(15 câu)
1. NHẬN BIẾT (4 câu)
Câu 1: Nêu nguồn gốc hình thành Trái Đất?
Trả lời:
Nguồn gốc hình thành Trái Đất:
- Các giả thuyết đều cho rằng Trái Đất được hình thành cùng với Hệ Mặt Trời. - Ban đầu Hệ Mặt Trời là một đám mây bụi và khi lớn gồm hyđrô, hêli và các nguyên tố hoá học nặng hơn, quay tròn gọi là tinh vân Mặt Trời.
- Trong khi quay. lực hấp dẫn và quán tính làm đám mây trở nên phẳng như hình dạng một cái đĩa, vuông góc với trục quay của nó. Đồng thời khối bụi lớn nhất tập trung vào trung tâm, nóng lên và cô đặc lại tạo thành Mặt Trời: phần còn lại xung quanh tạo thành các vành xoắn ốc. Các vành xoắn ốc dần dần kết tụ lại dưới tác dụng của trọng lực và trở thành các hành tinh, trong đó có Trái Đất.
- Vỏ Trái Đất nằm ở ngoài cùng của Trái Đất, gồm vỏ lục. Vỏ có độ dày từ 5 đến 70 km, rắn chắc
Câu 2: Nêu đặc điểm của vỏ Trái Đất?
Trả lời:
Vỏ Trái Đất là lớp vật chất cứng ngoài cùng của Trái Đất, độ dày dao động từ 5 km (ở đại dương) đến 0km (ở lục địa). Căn cứ vào sự khác nhau về thành phân câu tạo và độ dày, vỏ Trái Đât được chia thành hai kiểu chính: vỏ lục địa và vỏ đại dương.
Câu 3: Nêu những loại đá cấu tạo nên vỏ Trái Đất?
Trả lời:
Những loại đá cấu tạo nên vỏ Trái Đất là đá macma, đá trầm tích và đá biến chất trong đó, khoảng 95% là đá macma và đá biến chất, còn lại là đá trầm tích.
Câu 4: Quan sát hình 4 và mô tả sơ đồ cấu tạo vỏ Trái Đất?
Trả lời:
Sơ đồ cấu tạo vỏ Trái Đất:
Trên cùng là tầng trầm tích do các vật liệu vụn, nhỏ bị nén chặt tạo thành; tầng này không liên tục và có độ dày không đều. Tầng granit gồm các loại đá nhẹ (như đá granit và các loại đá có tính chất tương tự như đá granit) tạo nên; lớp vỏ lục địa được cấu tạo chủ yếu bằng granit. Tầng badan gồm các loại đá nặng hơn (như đá badan và các loại đá có tinh chất tương tự như đá badan) tạo nên; lớp vỏ đại dương câu tạo chủ yếu bằng badan.
2. THÔNG HIỂU (5 câu)
Câu 1: Trình bày sự khác nhau giữa vỏ lục địa và vỏ đại dương?
Trả lời:
| Vỏ lục địa | Vỏ đại dương |
Phân bố | Phân bố ở lục địa và một phần dưới mực nước biển. | Phân bố ở các nền đại dương, dướ tầng nước biển. |
Bề dày trung bình | 35 – 40km | 5 – 10km |
Cấu tạo | Gồm ba lớp đá: đá trầm tích, granit và badan. | Không có lớp đá granit |
Câu 2: Trình bày sự khác nhau giữa đá và khoáng vật?
Trả lời:
- Khoáng vật: Là những đơn chất hoặc hợp chất hoá học tự nhiên, xuất hiện do kết quả hoạt động của những quá trình lí - hoá khác nhau xảy ra trong vỏ Trái Đất hoặc trên bề mặt Trái Đất. Ví dụ: vàng, kim cương (đơn chất); canxit, thạch anh, mica,... (hợp chất).
- Đá: Là tập hợp có quy luật của một hay nhiều loại khoáng vật, chiếm phần chủ yếu trong cấu tạo của vỏ Trái Đất.
Câu 3: Phân biệt ba loại đá macma, trầm tích, biến chất?
Trả lời:
| Đá macma (granit, badan,...) | Đá trầm tích (đá sét, đá vôi...) | Đá biến chất (đá gơnai, đá hoa,...) |
Đặc điểm | Có các tinh thể thô hoặc mịn nằm xen kẽ nhau | Có các lớp vật liệu dày, mỏng màu sắc khác nhau, năm song song, xen kẽ với nhau. | Có các tinh thể khác nhau. |
Nguồn gốc hình thành | Được hình thành từ khối macma nóng chảy ở dưới sâu nguội và rắn đi khi trào lên mặt đất. Đây là loại đá rất cứng. | Được hình thành ở những miền đất trũng do sự lắng tụ và nén chặt của các vật liệu phân huỷ từ các loại đá khác nhau. Đá này có chứa hoá thạch và có nhiều vật liệu vụn nhỏ như sét, cát, sỏi, vật, cuội,... và xác sinh | Được hình thành từ các loại đá macma và trầm tích bị thay đổi tính chất trong điều kiện chịu tác động của nhiệt độ cao và sức nén lớn.
|
Câu 4: Theo nguồn gốc, các loại đá cấu tạo nên vỏ Trái Đất gồm mấy nhóm?
Trả lời:
Theo nguồn gốc, các loại đá cấu tạo nên vỏ Trái Đất gồm Đá macma (granit, badan,...); Đá trầm tích (đá sét, đá vôi...); Đá biến chất (đá gơnai, đá hoa,...)
Câu 5: Trình bày nội dung chính của thuyết kiến tạo mảng?
Trả lời:
Theo thuyết kiến tạo mảng, nguyên nhân của các hiện tượng kiến tạo (hình thành các nếp uốn, các đứt gãy,..) và động đất, núi lửa là do hoặt động chuyển dịch một số mảng kiến tạo của vỏ Trái Đất. Trong quá trình hình thành, thạch quyển bị gãy vỡ và tách ra thành những mảng cứng gọi là mảng kiến tạo. Các mảng kiến tạo không đững yên mà dịch chuyển trên lớp quánh dẻo cửa manti. Mỗi mảng kiến tạo thường bao gồm cả phần lục địa và đáy địa dương. Có những mảng chỉ có phần đáy đại dương như mảng Thái Bình Dướng. Trong khi di chuyển các mảng xô vào nhau hoặc tách xa nhau.
3. VẬN DỤNG (3 câu)
Câu 1: Tại sao đá macma thường được dùng để rải trên nền đường sắt?
Trả lời:
Đá macma thường được dùng để rải trên nền đường sắt vì đá macma có độ cứng lớn, chịu được tải trọng lớn nên thường được dùng để rải trên nền đường sắt, trên đó đặt các thanh tà vẹt và thanh ray cho tàu chạy.
Câu 2: Nguyên nhân nào tạo nên sự đa dạng, phong phú của địa hình bề mặt trên Trái Đất?
Trả lời:
Bề mặt Trái Đất có sự phong phú, đa dạng là do các mảng kiến tạo chuyển dịch trên lớp quánh dẻo của manti ở cả phần lục địa và phần đại dương.
Câu 3: Các dãy núi trẻ, các vành đai động đất, núi lửa hình thành do đâu?
Trả lời:
Các dãy núi trẻ, các vành đai động đất, núi lửa hình thành do: Mỗi mảng kiến tạo đều trôi nổi và di chuyển độc lập với tốc độ chậm, trong khi di chuyển, các mảng có thể tách rời nhau, xô vào nhau tạo thành.
4. VẬN DỤNG CAO (3 câu)
Câu 1: Đá vôi ở Việt Nam có nguồn gốc hình thành như thế nào và phân bố ở những vùng nào?
Trả lời:
Nguồn gốc hình thành đá vôi ở Việt Nam:
+ Đá vôi chủ yếu hình thành trong môi trường biển nông và ấm, do kết tủa dần từ nước biển chứa nhiều CaCO3 hoặc do tích tụ dần từ vỏ, xương, xác nhiều loài sinh vật biển.
+ Ban đầu, đá vôi hầu như nằm dưới đáy biển. Sau đó, do những vận động địa chất mà các lớp đá vôi được nâng lên, ép nén, uốn lượn.
- Đá vôi ở Việt Nam phân bố chủ yếu ở phía Bắc như ở Hòa Bình, Cao Bằng, Hà Giang,….
Câu 2: Sự chuyển dịch các mảng kiến tạo của thạch quyển có mối liên hệ như thế nào tới sự phân bố các vành đai động đất, núi lửa, các vùng núi trẻ trên Trái Đất?
Trả lời:
- Sự phân bố của các vành đai động đất, núi lửa, các vùng núi trẻ thường trùng với nơi tiếp xúc của các mảng kiến tạo.
- Trong khi di chuyển, các mảng kiến tạo có thể xô vào nhau hoặc tách xa nhau:
+ Khi hai mảng kiến tạo xô vào nhau, đá sẽ bị nén ép, dồn lại và nhô lên, hình thành các dãy núi cao, sinh ra động đất, núi lửa,...
+ Khi hai mảng kiến tạo tách rời nhau, ở các vết nứt tách dãn, macma sẽ trào lên, tạo ra các dãy ngầm, kèm theo hiện tượng động đất, núi lửa, tạo núi,...
Câu 3: Ở nước ta, than đã được hình thành ở miền trũng, đá macma thường được hình thành ở các khối núi như Tam Đảo. Hoàng Liên Sơn, Bạch Mã. Giải thích tại sao?
Trả lời:
- Than đá là loại đá trầm tích được hình thành ở miền trùng (ví dụ: Vùng than Quảng Ninh, Phân Mỹ Nông Sơn,...).
- Đá magma được hình thành từ khối mạcma nóng chảy ở dưới sâu nguội và rắn đi khi trào lên mặt đất thường hình thành cùng các khối núi (ví dụ: Tam Đảo, Hoàng Liên Sơn, Bạch Mã...).