Câu hỏi tự luận ngữ văn 10 cánh diều Bài 5: Văn bản Nguyễn Trãi - cuộc đời và sự nghiệp

TL. NGUYỄN TRÃI – CUỘC ĐỜI VÀ SỰ NGHIỆP

NHẬN BIẾT

Câu 1: Nêu tóm tắt tác phẩm theo cách hiểu của em ?

Trả lời:

Tác phẩm nói về tiểu sử, sự nghiệp sáng tác, các tác phẩm xuất sắc và các giải thưởng đạt được của tác giả Nguyễn Trãi. Tuổi thơ Nguyễn Trãi là một thời kỳ thanh bần nhưng ông vẫn quyết chí gắng công học tập, nổi tiếng là một người học rộng, có kiến thức rộng về nhiều lĩnh vực, có ý thức về nghĩa vụ của một kẻ sĩ yêu nước thương dân.

Câu 2: Có thể chia bố cục của tác phẩm thành mấy phần ?

Trả lời:

Câu 3: Tác phẩm thuộc thể loại gì ?

Trả lời:

Thể loại: nghị luận

Câu 4: Nêu phương thức biểu đạt của tác phẩm ?

Trả lời:

Phương thức biểu đạt: Nghị luận

THÔNG HIỂU

Câu 5: Nêu giá trị nghệ thuật của tác phẩm ?

Trả lời:

- Lập luận logic, chặt chẽ - Lập luận logic, chặt chẽ

- Dẫn chứng sát thực, thuyết phục - Dẫn chứng sát thực, thuyết phục

Câu 6: Nêu giá trị nội dung của tác phẩm ?

Trả lời:

- Khẳng định tài năng văn chương của Nguyễn Trãi - Khẳng định tài năng văn chương của Nguyễn Trãi

- Khẳng định tâm huyết tham gia xây dựng đất nước của Nguyễn Trãi - Khẳng định tâm huyết tham gia xây dựng đất nước của Nguyễn Trãi

Câu 7: Hoàn cảnh lịch sử thời kì Nguyễn Trãi sống có gì đặc biệt ?

Trả lời:

 - Hoàn cảnh lịch sử nửa đầu thế kỉ XV:

 + Đất nước độc lập sau chiến thắng Bạch Đằng 938, nhât là từ vương triều Lí hưng thịnh.

 + Là sự nối tiếp văn minh Văn Lang - Âu Lạc.

 + Chịu ảnh hưởng và tiếp thu nền văn hóa thế giới và khu vực lúc bấy giời (Trung Quốc, Ấn Độ, Chăm-pa).

 + Gắn với sự hưng thịnh của chế độ phong kiế, gắn liền với cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm lừng danh trong lịch sử, gắn liền với sự lao động cần cù sáng tạo của nhân dân.

Câu 8: Văn hóa nửa đầu thế kỉ XV diễn ra như thế nào ?

Trả lời:

-  - Nền văn hóa Thăng Long thời Lí, Trần, Lê phát triển rực rỡ trên tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội (Văn hóa Ấn Độ, Trung Quốc chủ yếu về mặt tư tưởng, Chăm-pa chủ yếu về kiến thức).

-  - Văn hóa Thăng Long thời Lí, Trần, Lê mang tính dân tộc sâu sắc, là sự tiếp nối văn minh Văn Lang - Âu Lạc. Nhiều giá trị văn hóa Văn  Lang - Âu Lạc tiếp tục được khẳng định và phát triển.

-  - Nó phản ánh sức sống mãnh liệt của dân tộc, trải qua nhiều cuộc chiến tranh không bị mất đi mà vẫn giữ gìn, nuôi dưỡng trong nền văn hóa của dân tộc.

-  - Văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm đều phát triển với nhiều tác phẩm nổi tiếng.

-  - Giáo dục phát triển mạnh mẽ qua các thời kì, do nhà nước có chính sách khuyến khích phát triển giáo dục và các triều đại đều tuyển chọn quan lại, nhân tài bằng khoa cử.

Câu 9:Trước khi đọc văn bản hãy nêu những thông tin em biết về Nguyễn Trãi ?

Trả lời:

-  - Nguyễn Trãi, hiệu là Ức Trai, sinh ở Thăng Long trong gia đình ông ngoại là quan Đại tư đồ Trần Nguyên Đán

- Là một nhà văn, nhà thơ nổi tiếng đồng thời là một nhà chính trị tài ba đóng góp nhiều công lao cho triều đại - Là một nhà văn, nhà thơ nổi tiếng đồng thời là một nhà chính trị tài ba đóng góp nhiều công lao cho triều đại  thời vua Lê Thái Tông

-  - Đánh giá những đóng góp xuất sắc, đa dạng của Nguyễn Trãi đối với lịch sử dân tộc Việt Nam và sự phát triển những giá trị nhân văn nhân loại, năm 1980, nhân kỷ niệm 600 năm Ngày sinh của ông, Nguyễn Trãi đã được UNESCO chính thức công nhận là Danh nhân văn hóa thế giới, nhà quân sự lỗi lạc, nhà chính trị thiên tài.

VẬN DỤNG

Câu 10: Nêu những thông tin về cuộc đời của Nguyễn Trãi có trong văn bản ?

Trả lời:

 -  Nguyễn Trãi(1830 -1442), hiệu Ức Trai, quê Hải Dương.

- Xuất thân trong gia đình có truyền thống yêu nước và văn hóa. - Xuất thân trong gia đình có truyền thống yêu nước và văn hóa.

-  - Nguyễn Trãi thi đỗ làm quan Ngự sử đài chính chưởng, nhưng không bao lâu sau đó nhà Minh sang xâm lược với danh nghĩa phù Trần diệt Hồ, lật đổ nhà Hồ.

-  - Cha Nguyễn Trãi, Nguyễn Phi Khanh bị bắt sang Trung Quốc

-  - Nguyễn Trãi gia nhập khởi nghĩa Lam Sơn, hiến kế đánh giặc cùng ngoại giao với kẻ thù

-  - Sau khi đánh bại quân Minh, mở ra triều đại Hậu Lê, Nguyễn Trãi làm quan dưới hai thời vua

-  - Năm 1442, Nguyễn Trãi bị tru di tam tộc vì vụ án Lệ Chi Viên

-  - Năm 1464, Nguyễn Trãi được vua Lê Thánh Tông xuống chiếu ân xá

Câu 11:  Sự nghiệp làm quan của Nguyễn Trãi có những điều gì ?

Trả lời:

Câu 12: Sự nghiệp văn chương của ông có những tác phẩm điêu biểu gì ?

Trả lời:

-  - Nguyễn Trãi để lại cho đời nhiều tác phẩm thi ca, chính luận đặc sắc song có một số tác phẩm bị thiêu hủy sau vụ án Lệ Chi Viên

-  - Các tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Trãi còn lưu giữ:

• Ức Trai Thi Tập
• Quốc Âm Thi Tập
• Bình Ngô đại cáo
• Quân trung từ mệnh tập
• Lam Sơn thực lục
• Các bài chiếu, cáo khác hay bài về địa lý “Dư Địa Chí”,…

Câu 13: Tư tưởng chủ đạo và lối nghệ thuật của thơ Nguyễn Trãi mang phong cách gì ?

Trả lời:

-  - Tư tưởng chủ đạo trong các thi phẩm, bài chính luận là tư tưởng nhân nghĩa, mệnh trời, tư tưởng nhân dân, sống theo tư tưởng đạo Nho nhưng không gò bó, câu nệ tiểu tiết mà vô cùng khoáng đạt, rộng rãi.

-  - Nghệ thuật thơ của Nguyễn Trãi có ngôn từ giản dị, gần gũi, hình ảnh thơ giàu tính ước lệ. Sáng tạo cải biến thể loại:

+ Thơ lục ngôn: 6 tiếng + Thơ lục ngôn: 6 tiếng

+ Thơ Đường luật thất ngôn chen 1 số câu 6 tiếng. + Thơ Đường luật thất ngôn chen 1 số câu 6 tiếng.

Câu 14: Điều gì trong các tác phẩm chương đã thể hiện Nguyễn Trãi là nhà thơ trữ tình sâu sắc ?

Trả lời:

– Thể hiện con người bình thường thống nhất và hòa quyện với con người anh hùng vĩ đại.

– Lý tưởng nhân nghĩa kết hợp với lòng thương dân, vì dân trừ bạo.

– Ví mình như cây trúc, cây mai, cây tùng, cứng cỏi, thanh cao, trong sáng → những phẩm chất cao quý của người quân tử dành để giúp nước, trợ dân

– Nỗi đau con người

– Khao khát dân giàu nước mạnh, ấm no, hạnh phúc

– Tình yêu thiên nhiên phong phú

 VẬN DỤNG CAO

Câu 15: Viết một bài văn ngắn (dưới 1000 chữ) nghị luận về cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Trãi ?

Trả lời:

"Danh nhân văn hóa thế giới" Nguyễn Trãi là một trong những người có sức ảnh hưởng mạnh mẽ nhất đến văn học Việt Nam. Cuộc sống tuy nhiều thăng trầm nhưng sau tất cả, con người ông vẫn sáng ngời phẩm chất, giá trị đạo đức tốt đẹp cùng tài năng "ngàn năm có một". Ông đã trở thành một tượng đài trong lòng người dân đất Việt.

Nguyễn Trãi hiệu Ức Trai, sinh năm 1380 và mất năm 1442, quê ở Nhị Khê (Hà Tây ), phụ thân là Nguyễn Phi Khanh, phụ mẫu là Trần Thị Thái, cháu ngoại của Trần Nguyên Đán, là người có xuất thân từ dòng dõi quý tộc. Ông là người thông minh từ nhỏ, rất chịu khó học, năm 1400 ông đỗ Thái học sinh. Cuộc đời của Nguyễn Trãi trải qua rất nhiều thăng trầm, lên 6 tuổi mẹ qua đời, ông đỗ Thái học sinh vào năm 20 tuổi. Hai cha con cùng ra làm quan với nhà Hồ. Năm 1407, giặc Minh tràn sang cướp nước ta, Nguyễn Phi Khánh bị bắt sang Trung Quốc, Nguyễn Trãi đi theo chăm sóc cha. Sau đó ông đã trở về và làm nên chiến thắng cho dân tộc vào 10 năm sau đó.

Sau khi đất nước trở lại yên bình, chán ngán với chốn quan trường, ông đã xin về ở ẩn. Đến năm 1440 Lê Thái Tông mời ông ra giao việc lớn. Ông đã giúp vua rất nhiều trong việc trị vì đất nước. Mọi chuyện đang diễn ra rất tốt đẹp thì nhà vua chết đột ngột, bọn gian thần vu cho ông âm mưu giết vua, khép tội chu vi tam tộc 1442. Nguyễn Trãi và dòng tộc đã phải mang nỗi oan nghiệt đó suốt 20 năm và đến năm 1464 Lê Thánh Tông mới giải tỏa nỗi oan này cho Nguyễn Trãi, ban chiếu truy tìm hậu duệ còn sót lại của Nguyễn Trãi và ban cho chức quan.