Giáo án điện tử ngữ văn 10 cánh diều tiết: văn bản 1 - Nguyễn trãi – Cuộc đời và sự nghiệp

Form tóm tắt môn NGỮ VĂN 10 CÁNH DIỀU – PHẦN 3

TIẾT…: VĂN BẢN 1. NGUYỄN TRÃI – CUỘC ĐỜI VÀ SỰ NGHIỆP CHÀO MỪNG THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ TIẾT HỌC MÔN NGỮ VĂN 10

KHỞI ĐỘNG

  trò chơi mang tên Mảnh ghép bí mật.

     Nội dung: GV yêu cầu HS trả lời 4 câu hỏi tìm hiểu về Nguyễn Trãi, mỗi câu trả lời đúng sẽ lật được một miếng ghép về bức ảnh của tác giả.

Câu 1. Sau Nam quốc sơn hà, bài thơ nào được coi là bản Tuyên ngôn độc lập thứ hai của đất nước Việt Nam?

 Đáp án: Bình Ngô Đại cáo.

Câu 2. Tên vụ án oan nổi tiếng ở thời Lê Sơ, vua Lê Thái Tông đã mất ở vườn Vải, huyện Gia Định có tên là gì?

 Đáp án: vụ án Lệ Chi viên.

Câu 3: Hai câu thơ sau gợi em nhớ đến bài thơ nào đã học trong chương trình THCS?

Côn Sơn suối chảy rì rầm,

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai.

 Đáp án: Bài ca Côn Sơn (Côn Sơn ca).

Câu 4: Nêu tên của vị quan đã tham gia cuộc khởi nghĩa Lam Sơn do Lê Lợi lãnh đạo và có công lớn giúp vua xây dựng đường lối chính trị, quân sự đúng đắn.

 Đáp án: Nguyễn Trãi

TIẾT…: VĂN BẢN 1. NGUYỄN TRÃI – CUỘC ĐỜI VÀ SỰ NGHIỆP

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Lần lượt triển khai các đại ý chính có trong bài học. Trong đại ý lần lượt đưa ra các luận điểm, luận cứ…

1. TÌM HIỂU CHUNG
2. Bối cảnh lịch sử văn hóa, xã hội với việc đọc hiểu tác phẩm văn học.

Câu hỏi: Tại sao đọc hiểu tác phẩm văn học luôn gắn liền với việc vận dụng kiến thức về hoàn cảnh lịch sử, văn hóa, xã hội.

Trả lời:

- Hoàn cảnh lịch sử, văn hoá, xã hội thời kì nhà văn sống: có những sự kiện, các mối quan hệ xã hội, sinh hoạt văn hóa tác động trực tiếp hoặc gián tiếp tới sáng tác của nhà văn và được phản ánh một cách sâu sắc trong các tác phẩm của họ.

- Nhiều vấn đề trong tác phẩm văn học chỉ có thể cắt nghĩa được khi vận dụng các tri thức về hoàn cảnh lịch sử, văn hoá, xã hội vào việc đọc hiểu tác phẩm đó.

à Đọc hiểu tác phẩm văn học luôn gắn liền với việc vận dụng kiến thức về hoàn cảnh lịch sử, văn hoá, xã hội.

2. Hoàn cảnh lịch sử thời đại Nguyễn Trãi

CH: Tóm tắt ngắn gọn hoàn cảnh lịch sử thời đại Nguyễn Trãi và công lao của tác giả với sự nghiệp bảo vệ, xây dựng đất nước.

Đáp án:

- Thời đại đại đau thương và quật khởi:

+  Đau thương: Sau hơn bốn thế kỉ độc lập, tự chủ (từ năm 938 đến 1407), dân tộc ta lại rơi vào thảm hoạ mất nước, chịu sự thống trị tàn bạo của giặc Minh xâm lược.

+ Quật khởi:

• Giai đoạn truyền thống yêu nước, anh hùng được trỗi dậy và phát huy mạnh mẽ.
• Đỉnh cao là cuộc khởi nghĩa Lam Sơn - cuộc khởi nghĩa gian khổ bậc nhất, thắng lợi huy hoàng bậc nhất trong lịch sử Việt Nam trước năm 1945.

-  Nguyễn Trãi có những đóng góp to lớn vào thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn và sự nghiệp xây dựng đất nước sau khi dân tộc giành lại quyền độc lập, tự chủ.

à Ông là người sống hết mình với thời đại.

3. Đọc văn bản

CH: Mỗi phần trong văn bản giới thiệu cho người đọc nội dung gì?

Đáp án:  Bố cục: 2 phần

+ Phần 1: Người anh hùng dân tộc

• Giới thiệu quê hương, gia đình và cuộc đời Nguyễn Trãi, giới thiệu sự nghiệp chính trị, quân sự, ngoại giao của ông.

+ Phần 2: Nhà văn hóa – nhà văn kiệt xuất

• Giới thiệu những đóng góp về văn hóa của Nguyễn Trãi cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, cho việc phục hồi và xây dựng mới nền văn hóa Đại Việt đã bị kẻ thù xâm lược hủy hoại.
• Giới thiệu Nguyễn Trãi với tư cách của một nhà văn, nhà thơ, người có những đóng góp hết sức quan trọng cho sự nghiệp phát triển văn học dân tộc.

1. TÌM HIỂU CHI TIẾT
2. Người anh hùng dân tộc

CH: Tóm tắt thân thế của Nguyễn Trãi?

Đáp án:

- Nguyền Trãi sinh năm 1380, hiệu là Ức Trai

- Quê gốc: làng Chi Ngại, huyện Phượng Sơn, lộ Lạng Giang (nay thuộc Chí Linh, Hài Dương)

- Cha là Nguyễn Phi Khanh, đỗ Thái học sinh thời Trần.

- Mẹ là Trần Thị Thái, con quan Tư đồ Trần Nguyên Đán.

- Năm 1400, Nguyên Trãi đỗ Thái học sinh, cùng với cha ra làm quan nhà Hồ.

- Năm 1406, giặc Minh cướp nước ta, Nguyền Phi Khanh bị bắt sang Trung Quốc. - Nguyễn Trãi định đi theo, phụng dưỡng cha nhưng nghe lời cha dặn, ông đã quay về tìm đường cứu nước.

à Dấu ấn nổi bật về thân thế của Nguyễn Trãi: dòng họ bên nội, bên ngoại đều có truyền thống yêu nước và truyền thống văn hóa, văn học.

CH: Trong cuộc đời Nguyễn Trãi có những sự kiện và dấu mốc quan trọng nào? Những sự kiện và dấu mốc này có liên quan như thế nào tới sự nghiệp văn học của ông?

1. Trước và trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn

- Nhà Trần suy yếu, Hồ Quý Ly cướp ngoi nhà Trần tiến hành xây dựng lại thể chế.

-  Nhà Minh xâm lược và thống tri Đại Việt, thực hiện chế độ đàn áp, bóc lột dã man, huỷ hoại triệt để nền vân hóa Đại Việt.

-  Các cuộc khởi nghĩa chống quân Minh đều thất bại.

- Lê Lợi lãnh đạo khởi nghĩa Lam Sơn thăng lợi, đánh quân Minh, giành lại độc lập, tự do cho Tổ quốc.

- Vai trò, vị trí của Nguyễn Trãi trong  khởi nghĩa Lam Sơn: dâng kế sách đuổi giặc Minh, vạch ra đường lối chiến lược của cuộc khởi nghĩa, soạn thảo chiếu lệnh, văn thư, đấu tranh ngoại giao…  à Đóng góp to lớn vào sự nghiệp giải phóng dân tộc.

1. Sau khởi nghĩa Lam Sơn

-  Yêu cầu xây dựng một chính quyền vững mạnh, một quốc gia hùng cường.

-  Xây dựng một nền văn hoá dân tộc độc lập, từng bước khôi phục lại bộ phận văn hoá đã bị kẻ thù xâm lược huỳ hoại, tiếp thu tinh hoa của văn hoá khu vực.

1. Sự liên quan giữa những sự kiện và dấu mốc trong cuộc đời Nguyễn Trãi với sự nghiệp văn học của ông:

- Thơ văn Nguyễn Trãi luôn là vũ khí lợi hại góp phần quan trọng vào chiến thắng của dân tộc trước quân Minh xâm lược.

 - Nguyễn Trãi giúp Lê Lợi xây dựng một đường lối chính trị, quân sự đúng đắn, nhân đạo, thực hiện phương thức “công tâm”.

- Các tác phẩm đã phản ánh kịp thời cuộc kháng chiến oai hùng của dân tộc mà ông đã tham gia hết sức tích cực.

-  Trong thời kì xây dựng đất nước:

+  Nguyễn Trãi đã có lúc đảm nhiệm những chức vụ quan trọng trong triều đình.

+ Thơ văn của ông luôn thể hiện những khát vọng lớn lao với mong muốn xây dựng một xã hội “vua sáng, tôi hiền", người dân được ấm no, hạnh phúc, đất nước luôn phồn vinh, giàu đẹp.

+ Các tác phẩm của ông là nền tảng quan trọng để xây dựng một nền văn hoá, văn học mới.

2. Nhà văn hóa, nhà văn kiệt xuất

CH: Dựa trên cơ sở nào để bài viết khẳng định: Nguyễn Trãi là nhà văn hóa kiệt xuất?

Đáp án:

1. Nhà văn hóa kiệt xuất

- Nguyễn Trãi giúp Lê Lợi xây dựng đường lối chính trị, quân sự đúng đắn khi tham gia khởi nghĩa lam Sơn.

- Khi kháng chiến chống giặc Minh sắp sửa kết thúc, ông đã giúp Lê Lợi: