Giáo án điện tử ngữ văn 10 cánh diều tiết: Viết bài văn nghị luận về một tác phẩm thơ

Đất nước – Nguyễn Đình Thi

Lính đảo hát tình ca trên đảo

Trần Đăng Khoa

Đi trong hương tràm

Hoài Vũ

Mùa hoa mận

Chu Thùy Liên

 Mở đầu nêu nội dung gì?

- Phần mở đầu: giới thiệu tên bài thơ, vị trí và nội dung chính của bài thơ “Tự tình”

Người viết phân tích bài thơ theo trình tự nào?

- Trình tự phân tích bài thơ: theo kết cấu đề - thực - luận - kết của thơ Đường luật.

 Những chi tiết, yếu tố nào của bài thơ được chú ý phân tích?

- Các yếu tố được chú ý phân tích: hình ảnh, âm thanh, từ ngữ, biện pháp nghệ thuật.

+ Hình ảnh:

·        Hình ảnh tương phản: Cái hồng nhan >< nước non → Nỗi cô đơn khủng khiếp của con người.

·        Hình ảnh: “Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn” → gợi cảm giác về sự dang dở, chưa được thỏa mãn đầy đủ.

+ Âm thanh:

·        “Văng vẳng”: âm thanh từ xa vọng lại

·        “Trống canh dồn”: tiếng trống dồn dập, liên hồi, vội vã → nhắc nhở con người về bước đi của thời gian.

+ Từ ngữ:

·        “Trơ”: trơ trọi, cô đơn mà còn là vô duyên, vô phận, bẽ bàng và đáng thương.

·        “Hồng nhan”: chỉ người phụ nữ đẹp một cách trang trọng.

·        “ Cái”: hàm ý chỉ sự rẻ rúng, coi thường.

à “Cái hồng nhan”: hiện ra một thiếu phụ cô đơn.

• “ Xiên ngang”, “ đâm toạc”: những tác động mạnh mẽ đầy sức sống.…

+ Biện pháp nghệ thuật:

·        “Văng vẳng”: từ láy miêu tả âm thanh từ xa vọng lại.

·        Nghệ thuật đảo ngữ “Trơ cái hồng nhan”: 

·        Hình ảnh tương phản: “Cái hồng nhan > < nước non”

·        Nghệ thuật đối: “trăng xế bóng – Khuyết – chưa tròn” tô đậm thêm nỗi sầu đơn lẻ của người muộn màng lỡ dở

- Khi phân tích người viết có xen những bình luận, đánh giá.

+ “Một cảm giác về sự dở dang, chưa thỏa mãn đủ đầy trong hai câu thơ. Câu thơ cũng mơ hồ”.

+ “Vầng trăng vừa có thật, vừa tượng trưng”.

+ “Cả bài thơ là một nỗi khao khát tình duyên, nỗi than đời bất công, là tình cảnh đáng thương của người phụ nữ dở dang, lẽ mọn, một biểu hiện thương thân mà con người cá nhân đã thức tỉnh”…

Đoạn văn cuối có phải nêu khái quát về bài thơ?

- Phần kết nêu nhận xét bao quát về bài thơ.

Câu hỏi

Trả lời

Em có nhận xét gì về đối tượng nghị luận về thơ? Xuất phát từ điều này, các em cần lưu ý điều gì khi phân tích, đánh giá một tác phẩm thơ? 

- Những lưu ý khi phân tích, đánh giá một tác phẩm thơ:

+ Nội dung: đề tài, chủ đề, tư tưởng, tình cảm và thái độ… của chủ thể trữ tình.

+ Nghệ thuật: thể thơ, từ ngữ, hình ảnh, vần nhịp, các biện pháp tu từ,...

+ Nội dung và nghệ thuật liên quan chặt chẽ với nhau.

+ Làm rõ vai trò và tác dụng của yếu tố nghệ thuật trong việc làm nổi bật nội dung.

-   Để viết bài văn phân tích, đánh giá một tác phẩm thơ, các em cần làm gì? 

- Yêu cầu khi viết bài văn phân tích, đánh giá một tác phẩm thơ:

- Đọc kĩ tác phẩm thơ, chú ý xác định nội dung và hình thức nổi bật.

- Xác định các luận điểm, lựa chọn dẫn chứng từ tác phẩm thơ cho mỗi luận điểm.

- Bài viết đảm bảo sáng rõ ý kiến và hệ thống luận điểm; cấu trúc chặt chẽ, bằng chứng thuyết phục – chính xác, tin cậy, thích hợp, đầy đủ.

- Liên hệ, so sánh với các tác giả, tác phẩm có cùng đề tài, chủ đề.

- Suy nghĩ, nhận xét về những thành công và hạn chế của tác giả, về giá trị, sự tác động của tác phẩm thơ đối với người đọc cũng như bản thân.

- Nêu dàn ý chung của một bài văn nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm thơ?

- Mở bài: Giới thiệu đoạn, bài thơ và nêu ý kiến nhận xét, đánh giá của bản thân.

- Thân bài:

+ Giới thiệu được ngắn gọn thông tin khái quát về đoạn, bài thơ.

+ Phân tích được các yếu tố hình thức, nội dung của đoạn, bài thơ để làm rõ ý kiến.

+ Liên hệ, so sánh với tác giả. tác phẩm khác cùng đề tài, chủ đề.

- Kết bài: Khái quát, tổng hợp nội dung, nghệ thuật của đoạn, bài thơ và nêu suy nghĩ của bản thân.