Giáo án điện tử ngữ văn 10 cánh diều tiết: Văn bản 2 - Đại cáo bình ngô

TIẾT…: VĂN BẢN 2. ĐẠI CÁO BÌNH NGÔ

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI TIẾT HỌC NGỮ VĂN 10

KHỞI ĐỘNG

Câu  hỏi: xem video về khởi nghĩa Lam Sơn và nêu cảm nhận của em về cuộc khởi nghĩa này?

https://www.youtube.com/watch?v=7hYLCHS-WHU

TIẾT…: VĂN BẢN 2. ĐẠI CÁO BÌNH NGÔ

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Lần lượt triển khai các đại ý chính có trong bài học. Trong đại ý lần lượt đưa ra các luận điểm, luận cứ…

1. TÌM HIỂU CHUNG
2. Tác phẩm

Câu hỏi: Dựa vào SGK, hãy trình bày hoàn cảnh ra đời của văn bản Đại cáo bình Ngô.

Trả lời:

- Hoàn cảnh ra đời:

• Cuối tháng 12 năm Đinh Mùi 1427, sau khi chiến tranh kết thúc, Lê Lợi giao cho Nguyễn Trãi viết Đại cáo.
• Mục đích: trịnh trọng tuyên bố trước toàn dân: cuộc kháng chiến của nhân dân Đại Việt chống quân Minh xâm lược đã toàn thắng, khẳng định chủ quyền độc lập của nước Đại Việt.

CH: Thảo luận nhóm

Nhóm 1,3: Dựa vào phần tìm hiểu ở nhà, em hiểu thế nào về ý nghĩa nhan đề tác phẩm.

Nhóm 2,5: Văn bản được viết theo thể loại nào? Dựa vào Kiến thức ngữ văn, nêu đặc trưng của thể loại văn học này.

 Nhóm 4, 6: Tóm tắt nội dung cơ bản từng phần của văn bản. Cho biết mối liên hệ giữa các phần trên và cho biết: Bài Đại cáo viết về vấn đề gì?

*  Ý nghĩa nhan đề

+ Chữ Hán: Bình Ngô đại cáo à dịch ra tiếng Việt: Đại cáo bình Ngô.

+ Giải nghĩa:

• Đại cáo: bài cáo lớn -->> dung lượng lớn, có tính chất trọng đại.
• Bình: dẹp yên, bình định, ổn định.
• Ngô: giặc Minh.

à  Bài cáo lớn ban bố về việc dẹp yên giặc Ngô.

2. Thể loại nghị luận xã hội trung đại

* Nghị luận xã hội trung đại

- Nghị luận xã hội trung đại thường được viết bằng các thể văn như: chiếu, hịch, cáo, thư,... phản ánh những vấn đề chính trị, xã hội và có giá trị nghệ thuật cao.

- Đặc trưng:

+ Là thể văn tổng hợp “văn, sử, triết bất phân”, có sự kết hợp hài hoà giữa lí lẽ và cảm xúc, giữa tư tưởng và tình cảm của người viết.

à Văn bản vừa có tính thuyết phục của lí lẽ, vừa giàu màu sắc biểu cảm nghệ thuật.

+ Viết bằng văn biền ngẫu, từ ngữ trang trọng, uyên bác, giàu tính ước lệ, tượng trưng.

+ Tác giả: thường là các bậc vua, chúa, thủ lĩnh hoặc được vua, chúa, thủ lĩnh uỷ nhiệm soạn thảo các văn bản.

à Đó là những nhà văn hoá lỗi lạc hoặc có địa vị, uy tín cao trong triều đình và xã hội.

+ Nội dung: Thể hiện tư tưởng, tình cảm của các bậc vua, chúa, thủ lĩnh, và chứa đựng trí tuệ, tình cảm và tài năng văn chương của mỗi tác giả.

* Thể loại văn bản Đại cáo bình Ngô

- Thể loại: Cáo, để phản ánh những vấn đề trước dân chúng về những công việc và sự kiện có tính chất quốc gia.

- Viết bằng văn biền ngẫu.

3. Bố cục văn bản

* Bố cục: 4 phần

- Phần 1: (mở đầu) Bài Đại cáo khẳng định tư tưởng nhân nghĩa, tinh thần yêu nước, thương dân, khẳng định chủ quyền độc lập và lịch sử oanh liệt của nước Đại Việt.

-  Phần 2: Lên án tội ác man rợ của kẻ thù với nhân dân ta.       

-  Phần 3: Kể lại quá trình khởi nghĩa đầy gian khổ nhưng cuối cùng đã thắng lợi vẻ vang.

-  Phần 4 (tổng kết): Mở ra một kỉ nguyên mới – kỉ nguyên hòa bình, độc lập dân tộc, quyết tâm xây dựng một nhà nước Đại Việt tự chủ và thịnh vượng.

à  Giữa các phần của bài Đại cáo có mối liên hệ mật thiết với nhau:

• Phần trước là tiền đề, cơ sở cho việc triển khai phần sau.
• Phần sau làm rõ các vấn đề được nêu lên ở phần trước.

* Mục đích: Nguyễn Trãi thay mặt Lê Lợi viết Đại cáo bình Ngô nhằm:

-  Bố cáo trước bàn dân thiên hạ về chiến thắng của quân dân Đại Việt trước quân Minh xâm lược.

-  Khẳng định chủ quyền độc lập của nước Đại Việt.

-  Lên án tội ác của kẻ thù.

-  Kể lại quá trình khởi nghĩa đầy gian khổ, hi sinh nhưng cuối cùng đã thắng lợi vẻ vang của quân dân Đại Việt.

-  Ca ngợi lòng yêu nước, tinh thần nhân nghĩa, tài trí thao lược của quân dân ta trong cuộc kháng chiến.

- Thể hiện khát vọng về một kỉ nguyên mới: xây dựng một nhà nước Đại Việt tự chủ và thịnh vượng trong hoà bình, độc lập.

1. TÌM HIỂU CHI TIẾT
2. Tiền đề lí luận về tư tưởng nhân nghĩa
3. Tư tưởng nhân nghĩa

CH: Chỉ ra ý chính của đoạn văn  trong hai câu:

Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân

Quân điếu phạt trước lo trừ bạo

Đáp án:

- Từ ngữ:

+ “yên dân” :làm cho cuộc sống nhân dân yên ổn, hạnh phúc. à Kế thừa tư tưởng Nho giáo.

+ “trừ bạo” – vì nhân dân diệt trừ bạo tàn, giặc xâm lược.

=> Tư tưởng nhân nghĩa có cốt lõi là thương dân, vì dân

- Nguyễn Trãi đã bóc trần luận điệu xảo trá của giặc Minh đồng thời phân biệt rõ ràng ta chính nghĩa, địch phi nghĩa.

è Tạo cơ sở vững chắc cho cuộc khởi nghĩa Lam Sơn –  cuộc khởi nghĩa nhân nghĩa, vì cuộc sống của nhân dân mà diệt trừ bạo tàn.

CH: Từ câu thơ của Nguyễn Trãi, em hiểu thế nào là “nhân nghĩa”

Đáp án:

- “Nhân nghĩa” là phạm trù tư tưởng của Nho giáo, chỉ mối quan hệ giữa người với người dựa trên cơ sở tình thương và đạo lí.

- “Nhân nghĩa” là tư tưởng nổi bật và là mục đích của cuộc kháng chiến của dân tộc trước sự hung tàn của kẻ thù xâm lược.

- Là cơ sở cho tư tưởng yêu nước của Nguyễn Trãi và cả dân tộc trong cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc